1-2. Ka li zaˬ deuˬ nymˇ goˇ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 15:58)

 1978 kʼoꞈ˗ahˇ Jaˬpaˬ miˇ kʼahˬ Toꞈkeꞈ˗yoˬ meuˬ˗ahˇ 60 tiˆ ehˇ gʼaˬ naˆ ni goˇ˗eu nymˇ nymˇ goˇ tiˬ nymˇ tsoˆ˗euˬ meh. Meuˬ teu meuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ miˇ luˆ luˆ˗eu miˇ neh yaw myaˬ gʼaˬ nymˇ nymˇ goˇ teu ziꞈ meh laˬ leˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˇ nymˇ goˇ teu tsoˆ˗eu laꞈ saˇ maˇ deuˬ naˇ, nymˇ teu˗ahˇ miˇ luˆ luˆ laˇ ngeh nyeh laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ nyeh caw nya ni maˬ coˬ˗iˇ paˬ˗ehˇ tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Ka li zaˬ deuˬ kʼawꞈ nymˇ goˇ teu nymˇ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

² Ka li zaˬ deuˬ ziꞈ dah ni ya yawꞈ kʼawꞈ ni, aˬ yawˇ yawꞈ haw tsaˬ˗eu jeˬ jiˇ loˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ naˇ, yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ gʼeh˗awˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu loˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 15:58-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ “naˇ haˬ geuꞈ˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ”˗awˇ, maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni ziꞈ dah ni yawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, “gaˇ kahˇ dahˇ” naˇ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ haw tsaˬ˗eu jeˬ jiˇ loˬ meh. (Yaˬkoˆ 3:17, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ) Yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ ahˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ nyehꞈ suꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ jiˇ maˬ pyehˬ juˬ ni gʼeh˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui ziꞈ dah ni aˬ joˆ˗ehˇ yawꞈ nya˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, ziꞈ dah ni yawꞈ ma lehˇ aˬ dui neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼaˬ baˬ laˇ ni Saˬdaˬ zmˬ˗eu 5 jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga lehˇ jiˇ haw˗eu uˬ taꞈ, teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

3. Gʼaˬkʼehˇ 15:28, 29-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ˗euˬ zahˇ biꞈ taˬ˗euˬ nga?

³ Zahˇ jahˇ doˆ˗eu kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu zahˇ biꞈ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:22) Yaw jeˬ ma jeˬ, dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ, Ka li zaˬ deuˬ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ ziꞈ dah ni ya yawꞈ˗eu gaˇ kawˆ 3 kawˆ˗ahˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. (1) Tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ deuˬ˗ahˇ yahˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu (2) shiˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu (3) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu, heu deuˬ pyeuꞈ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 15:28, 29-ahˇ gui.) Gaˇ kawˆ heu 3 kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ  leˇ˗awˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ yawꞈ nya˗eu nga?

4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ aˬ geu jeˬ lehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu nga? (Pah mehˬ˗eu 4:11)

⁴ Aˬ dui tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu ma. Miˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ lehˇ zahˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 5:6-10) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ jiˇ nehꞈ Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ meh lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 4:8-10) Teu miˇ neh aˬ dui tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu uˬ taꞈ, zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mui niˇ gʼa˗eu paw hawˇ˗eu byawˬ gʼa mo gʼa˗eu paw tsawˇ myahˇ doˆ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ loꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ tsaˇ˗i maˬ ciˬ huiˬ. ‘Yawˬ jeˬ na luꞈ beh˗euˬ’ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw tehꞈ˗ehˇ yawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu ma.—Pah mehˬ˗eu 4:11-ahˇ gui.

5. Ziˇ hawˇ˗eu shiˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh caw teh˗eu nga?

⁵ Aˬ dui ziˇ hawˇ˗eu shiˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ caw teh˗eu ma. Aˬ jeˬ miˇ neh caw teh˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, shiˬ naˇ ziˇ pyeuꞈ˗awˇ Miˬyehˇ neh biꞈ taˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 17:14) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shaˬ jiˇ dzaˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ ngeh, shiˬ nmˇ maˬ ya dzaˬ˗a lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 9:4) Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ jiˇ shiˬ maˬ ya dzaˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 17:10) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ “shiˬ taˬ dzaˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 15:28, 29) Teu miˇ neh aˬ dui naˇ gawˇ aˬ geu jeˬ lehˇ laˆ saˆ˗eu lehˇ tseˇ ngeh zahˇ dawˬ heu hmˬ˗ahˇ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ mˇ caw˗eu ma. b

6. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ goˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ caw teh˗eu nga?

⁶ Aˬ dui goˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ caw teh˗eu ma. (Heˬbyehˇ 13:4) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ gʼawˇ mawˇ˗euˬ aˇ sehˇ deuˬ˗ahˇ “ya laˆ sehꞈ jiˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ maˬ muiˬ˗eu shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh laˆ byoˆ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui bi dehꞈ bahˬ bi dehꞈ muˆ laˇ nya˗eu aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ maˬ haw maˬ mˇ. (Gawˇlawˇsehˇ 3:5; Yawˇbaˆ 31:1) Lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ laˇ nya˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ ha geuꞈ.

7. Aˬ dui aˬ jeˬ noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ ‘nui ma laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni naˇ haˬ geuꞈ’ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 6:17) Miˬyehˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ myah luꞈ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ aˬ dui dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ nya˗a. (Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18; 1 Gawˇliˬtu 6:9, 10) Teu miˇ neh aˬ dui jawˇ paw neh Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ˗eu leh jeh˗eu ma. Aˬ dui jiˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh “Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni nawˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, noeˬ tsehˆ gʼaˬ taˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu ma. (Ja ceuˬ 119:112) Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ aˬ dui neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼaˬ baˬ laˇ ni leh jeh˗eu meh. Aˬ jeˬ lehˇ leh jeh˗eu nga?

8. Aˬ dui neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ Saˬdaˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga?

⁸ Kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ. Aˬ dui neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ Saˬdaˬ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ hawˇ˗eu nyehꞈ suꞈ˗eu jeˬ zmˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ “kawꞈ sehꞈ dzaˬ˗eu” gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗euˬ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ bi cawˆ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:8) Dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ deuˬ ziꞈ dah ni yawꞈ tsoˆ taˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh laˆ guˆ laˇ gaˇ, diˬ laˇ gaˇ, sehꞈ laˇ gaˇ ya daˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 5:27, 28, 40; 7:54-60) Saˬdaˬ kʼehˬ˗eu  kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni zmˬ luꞈ˗eu meh. Laˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu yawˬ kʼahˬ yawˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ˗eu meh. Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ lehˇ behˬ dzaˬ laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ˗eu meh.

9. Siˬ laˇ maˬ siˬ laˇ lehˇ nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh saˇ tiˇ taˬ˗eu loˬ nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁹ Siˬ laˇ maˬ siˬ laˇ lehˇ nyehꞈ suꞈ˗eu. Saˬdaˬ bya cehˆ ni kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu uˬ taꞈ, “tsawˇ gahˇ” jiˇ zmˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:11) Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ Bawꞈ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh mawˇ do˗ahˇ tiˬ jeˬ paˬ pehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ gawˇ laˆ saˆ duˬ˗ahˇ yaꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ saˬ laˬ gʼoꞈ deuˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ shiˬ maˬ dawˆ lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ saˬ laˬ gʼoˬ deuˬ jiˇ yaw zeu taˬ baw˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ pehꞈ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ hu ngeh miˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ˗iˇ ngeh, myaꞈ leˇ˗eu jaˆ gʼaˬ cawˆ˗eu saˬ laˬ gʼoˬ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ laˇ˗euˬ meh. Saˬ laˬ gʼoˬ teu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nawˇ shiˬ maˬ dawˆ lehˇ ehˇ kʼawꞈ loˬ laˇ naˇ ya dawˆ˗eu lehˇ maˬ ehˇ nya nga lehˇ ehˇ˗eu meh. Saˬ laˬ gʼoˬ deuˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ jawˇ˗eu miˇ neh Bawꞈ nui ma paˇ˗iˇ˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Bawꞈ aˬ jeˬ keuˆ le kʼawꞈ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗i shiˬ maˬ dawˆ lehˇ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.

10. Miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ heu aˬ jeˬ miˇ neh guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 3:19, 20)

¹⁰ Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu. Aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ ahˇ laˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 3:19, 20-ahˇ gui.) Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ‘miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ’ neh uˆ tehˬ taˬ˗euˬ meh. Beˬlaˬgaˬ hawˇ˗eu Saˬdiˬlehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, meuˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw laˇ taˬ˗euˬ meh. Dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ ni bi jaˆ taˬ˗euˬ aˇ muˇ teu nyiˬ muˇ˗ahˇ Yeˬsuˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ dehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 2:14, 20) Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ˗ahˇ ha geuꞈ laˇ ni nyehꞈ suꞈ laˇ nya˗eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ naw maꞈ jah˗eu jeˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ nga lehˇ ehˇ laˇ nya˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ bi naˇ haˬ, maˬ bi caw teh˗eu gʼaˇ duˬ nyehꞈ suꞈ laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ teu naˆ naˆ˗ehˇ dehꞈ shawˇ maˬ dehꞈ shawˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ doˆ laˇ˗a lehˇ ehˇ laˇ nya˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ teu jiˇ saˇ ka˗ahˇ maˬ paˇ miˇ mehˬ lehˇ ehˇ laˇ nya˗eu meh.

11. Ziꞈ dah ni yawꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu kʼawꞈ ni aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu nga?

¹¹ Tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ maˬ shaw laˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗awˇ, “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ boꞈ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ” maˬ ngeuˇ ni mˇ mawꞈ laˇ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 4:6) Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ jiˇ ni teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu zahˇ deuˬ dawˆ lahˬ˗eu miˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˆ behˆ kah dui dui˗eu meh. (Maꞈtehˬ 23:4) Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ dzeuˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui tiˬ jeˬ˗iˬ dawˆ lahˬ˗eu maˬ paˇ loˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 3:5-7) Teu miˇ neh aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ ni maˬ mˇ˗eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ taˬ˗euˬ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ zahˇ maˬ jahˇ doˆ.

12. Saˬdaˬ “gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ deuˬ” aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗euˬ nga?

¹² Jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ. Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ ma bi cah bahˬ˗awˇ bi paˆ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ “gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ deuˬ” hawˇ˗eu “miˇ tsaˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ taꞈ˗eu dawˬ deuˬ” zmˬ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:8, YB18) Dawˬ teu deuˬ laꞈ kʼoeˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ mehˬ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu Yuˇdaˆ˗euˬ mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ uˬ taꞈ, Ka li zaˬ deuˬ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ ya caw teh meh lehˇ mehˬ˗eu heu jiˇ keuˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu jeˬ teu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ shuiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu naˇ zaˬ siˬ nui gahˇ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi kaˬ˗iˇ nya˗eu meh.  Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Saˬdaˬ pyehˬ kʼawˬ taˬ˗euˬ sahˬ boꞈ hawˇ˗eu Soˇsho miˇdiˬ˗yaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh, miˇ kʼahˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ neh pyehˬ kʼawˬ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ maˬ jaˆ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ pyehˬ kʼawˬ˗eu meh. Koˇbiˬ naˇ gawˇ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ gʼawˬ mya ni doˆ laˇ˗euˬ meh. c Ehˇ kʼawꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ caw teh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ naˇ, maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni kʼahˬ lahˇ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ya shaˬ˗aˬ.—Maꞈtehˬ 24:45.

13. Aˬ dui maˬ baˇ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh saˇ tiˇ ya taˬ˗eu nga?

¹³ Laˆ baˇ laˇ˗eu jeˬ. Aˬ dui “dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ” ya haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Teu gaˇ˗ahˇ neh maˬ ya baˇ˗iˇ˗a. (Piˇliˇpiˆ 1:9, 10) Aˬ dui yawˬ gaˇ yawˬ baˇ˗iˇ naˇ, aˇ yamˬ jiˇ˗awˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ mˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu dzaˬ˗eu dawˇ˗eu, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu, mˇ˗eu shaˇ˗eu, heu deuˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ baˬ tiꞈ pyeuꞈ laˇ naˇ aˬ dui maˬ haw tsoˆ taˬ nya ni baˇ˗iˇ nya˗eu meh. (Luˇkaꞈ 21:34, 35) Kʼoeˇ naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui miˇ kʼahˬ zaˬ deuˬ yehˆ gʼa˗eu, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ja dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ nah na luꞈ ya mawˇ˗awˇ, ya gui ya gaˬ luꞈ˗eu ma. Aˬ dui teu gaˇ baˇ˗iˇ˗awˇ neh maˬ geuꞈ nya˗a. Aˬ dui baˇ˗iˇ naˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ tiˬ paw maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ paw pyawˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ Saˬdaˬ heu 5 jeˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Heu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗awˇ ziꞈ dah ni aˬ joˆ˗ehˇ yawꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ kaˇ˗eu.

14. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ jawˇ paw ziꞈ dah ni yawꞈ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Aˬ jeˬ miˇ neh a nehˬ˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ poˆ kʼoꞈ. Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ poˆ mawˇ shaw˗euˬ ma lehˇ nawˬ˗ahˇ bi jah ziꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ shaˇ noeˬ poˆ kʼoꞈ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ ya siˬ nya laˇ ngeh tiˬ jawˇ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw laˇ˗awˇ gaˬ laˇ˗euˬ meh. Nawˇ nui jah ahˇ laˇ˗awˇ, iˬ baˇ noeˬ poˆ mawꞈ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh mawꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ dehꞈ mawꞈ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngaˇ lehˇ ya siˬ ngeh tiˬ jawˇ nui ma saˇ laˇ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 32:1, 2) Kʼoeˇ  gaˇ neh naˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ daˆ laˇ˗awˇ, ya siˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ dzawˇ gaˬ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ nawˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗awˇ, nymˬ˗mˇ naˇ nawˇ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah luꞈ˗eu meh. Cah daˆ leꞈ˗eu lehˇ jiˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 7:13, 14.

15. Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

¹⁵ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Aˇ bawˬ ngehˬ˗ehˇ huiˬ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ ciˇ ni jiˇ naꞈ suiˇ ni iˇ˗awˇ, iˇ byaˆ gʼeh˗eu meh. Tsiˇ ni naꞈ suiˇ ni iˇ taˬ˗euˬ aˇ bawˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ dui jiˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ma heu naˇ kʼaˇ muiˬ˗eu kahˇ pyeuꞈ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah teu ciˇ ni ziꞈ dah ni iˇ taˬ˗euˬ naˇ, aˬ jeˬ keuˆ le kʼawꞈ ziꞈ dah ni kamˬ daˬ coeˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:6, 7) Jaˇliꞈ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ˗euˬ jeˬ, sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu haw piˇ nehˬ˗euˬ jeˬ, gaˇ hu˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsaˬgeˬlaˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ daˇ dza dehˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗euˬ jeˬ teu naˇ, Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ahˇ leˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ laˆ saˆ daˆ leꞈ nya˗eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. d (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 40:1-4; 43:10-12) Teu miˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ neh pyehˆ tseˇ kaˇ˗eu.

16. Nui ma ziꞈ dah ni gʼeh˗eu heu naˇ, Bawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ nga? (Ja ceuˬ 112:7)

¹⁶ Nui ma ziꞈ dah ni bi gʼeh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ maˬ byehˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Miˬyehˇ˗oˇ, ngaˬ˗euˬ nui ma ziꞈ dah ni jaˆ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 57:7) Aˬ dui jiˇ nui ma ziꞈ dah ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jah nya meh. (Ja ceuˬ 112:7-ahˇ gui.) Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu jeˬ heu naˇ, dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Bawꞈ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ shiˬ ya dawˆ˗eu lehˇ maˬ ehˇ nya nga lehˇ saˬ laˬ gʼoˬ ehˇ laˇ ngeh, Bawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ saˬ laˬ gʼoˬ˗ahˇ nawˇ shiˬ dawˆ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ, ngaˇ naˇ gawˇ laˆ saˆ duˬ˗ahˇ neh iˇ ka ma lehˇ taˆ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Bawꞈ “Teu ngeh ngaˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ maˬ paˇ jawˇ maˬ. Aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ ngaˇ maˬ guˆ” lehˇ ehˇ˗eu meh.

17. Aˬ dui Bawꞈ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

 ¹⁷ Bawꞈ teu ngeh ziꞈ dah ni gʼeh nya˗euˬ teu naˇ, naˇ gawˇ laˆ saˆ duˬ˗ahˇ maˬ daˆ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu miˇ neh meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Bawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, shiˬ hawˇ˗eu dehꞈ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ baw˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ, muiˬ dui dui meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ keuˆ le kʼaw ziꞈ dah ni yawꞈ nya˗eu meh.

18. Baˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ. Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu heu naˇ, Baˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? lehˇ ja sawˇ ma. Yeˬhawˇbaˬ Baˬyehˇ˗ahˇ guiˇ deuˆ˗eu keu ka kuꞈ˗eu Kaˬnaˬ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ bi deuˆ˗iˇ ngeh, Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ gahˬ hawˇ˗eu dehˬ daˬ duˬ tiˬ hmˬ˗iˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ jaˆ˗a. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 5:8) Bawˇlawˇpeh ma Diˬboˇlaˬ, Baˬyehˇ˗ahˇ Taˬbawˬ gawˬ jawˬ laˬ oˆ iˇ ka˗awˇ yehˇ deuˬ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ˗eu mahˬ laˆ lawˬ 900 laˇ keuˬ˗eu Siˇseˬlaˇ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ deuˆ˗iˆ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Baˬyehˇ deh ga˗ahˇ naˇ mahˬ dziˬ˗eu yehˇ deuˬ jawˇ paw yehꞈ dzehˬ˗awˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, kʼaˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Siˇseˬlaˇ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ Taˬbawˬ˗euˬ gawˬ jawˬ˗ahˇ neh oe ka˗euˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ uˬ yehˇ yehˇ ma bi yehˇ le˗euˬ meh. Teu miˇ neh Siˇseˬlaˇ˗euˬ guiˇ deuˆ˗eu mahˬ laˆ lawˬ deuˬ lah yaˬ˗ahˇ pahˬ leˇ jiˇ˗awˇ, Baˬyehˇ neh bi deuˆ gʼaˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 4:1-7, 10, 13-16) Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ naˇ, gʼaˬ leˇ nya˗eu yaw duˬ baw meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:6.

19. Nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ziꞈ dah ni yawꞈ mawꞈ˗eu nya?

¹⁹ Aˬ dui Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ kʼaˇ dehꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni ziꞈ dah ni yawꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:11, 12; 2 Beˬtuˆluˆ 3:17) Aˬ dui kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu siˬ laˇ maˬ siˬ laˇ˗eu lehˇ nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ baˬ da neh maˬ ehˇ, haw tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh maˬ baˇ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya noeˬ tsehˆ taˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:14) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui ziꞈ dah ni yawꞈ daˆ leꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ daˆ leꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ haw tsaˬ˗awˇ neh ya mˇ laˇ˗eu jiˇ jaˆ meh. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ haw˗awˇ neh mˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga lehˇ ja sawˇ ma.