1. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗euˬ nga?

 Yawˇbaˆ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ haw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ haw˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ aˇ naˆ ni ahˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ haw piˇ nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ bi jah ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu beh taˬ˗euˬ jeˬ tiˬ jeˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ˗eu loꞈ˗ehˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ jiˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ nehˬ˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yawˇbaˆ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, muiˬ dui dui˗eu Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗euˬ meh.

2. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ˗eu nga?

² Aˬ dui jiˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, meuˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, pu laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ jiˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ zmˬ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga lehˇ haw˗eu uˬ taꞈ, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ dahˬ beh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu  yaˇ kmˇ˗ahˇ bi jawˇ˗awˇ, yaˇ kmˇ teu˗ahˇ bi haw saˆ˗euˬ uˬ taꞈ, yaˇ kmˇ teu mˇ huiˬ gʼeh˗eu gaˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:8, 9, 15) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Aˬdaˬ siˬ yoeˬ aˇ ji ji laˇ gaˇ, aˇ yehˆ poˬ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga lehˇ. Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ ya haw saˆ˗eu heu naˇ, maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ˗eu gaˇ jiˇ za taˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:19, 20) Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ teu Aˬdaˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬdaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ maˬ myahˇ nehˬ mi naˆ˗ehˇ, jeˬ zaˬ deuˬ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga, aˬ jeˬ jeˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, Aˬdaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗awˇ, mˬ taˆ Aˬda˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu beh taˬ˗euˬ laꞈ zaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya siˬ nya laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh.

4. (a) Aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh nga? (b) Beh taˬ˗euˬ aˬ geu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nya, nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ huiˬ mawꞈ˗eu?

⁴ Aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi jahˇ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ “Mˬ˗ahˇ gʼawˇ leuˇ haw sheˇ. Aˬ guiˇ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ aˬ suˇ gʼaˬ beh taˬ ta” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Teu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 40:26) Aˬ dui pyehˆ tseˇ nya˗eu beh taˬ˗euˬ jeˬ mˬ taˆ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, tiˬ byah ni jaˆ˗eu meh. (Ja ceuˬ 104:24, 25) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ beh˗euˬ nga lehˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu jeˬ, mawˇ nya˗eu jeˬ, yaw saꞈ behꞈ laꞈ nya˗eu jeˬ, yaw kuiˇ siˬ nya˗eu jeˬ, siˬ laˇ˗eu jeˬ heu deuˬ beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh.

5. Loˇmaˆ 1:20-ahˇ haw ngeh, aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

⁵ Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dzaˇ˗i tiˬ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ bi siˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh meh. (Loˇmaˆ 1:20-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, beh taˬ˗euˬ jeˬ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗eu zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ aˇ baˇ heu deuˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ maˇ jawˆ ni bi mawˇ laˇ˗eu meh. Dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ beh taˬ˗euˬ heu jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu meh. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗awˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni bi leh jeh laˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga lehˇ haw ma.

6. Aˬ dui aˇ jiˇ deuˬ pawˇ˗iˇ˗eu gaˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ jaˆ. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Nyiˬ siˬ ba la jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu Ngaˬ siˬ ba la gʼahˇ ceh kaˬ˗ahˇ uiˇ dzoeˬ aˇ jiˇ deuˬ kʼoeˇ taˆ paw˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ  paw˗iˇ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ “yawˬ ha bahˬ˗ahˇ ya gʼoꞈ leˇ˗eu yamˬ law, uiˇ dzoeˬ deuˬ kʼawꞈ siˬ nya luꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 8:7) Yeˬhawˇbaˬ aˇ jiˇ heu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ baw nehˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu aˇ nah jiˇ nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˇ jiˇ deuˬ pawˇ˗iˇ gaˇ kʼaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu “aˇ yamˬ” nah paˇ paˇ taˬ dzeuˇ mehˬ lehˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ.—Haˬbaˬkuˆ 2:3.

7. Aˬ dui aˬ jiˇ zaw˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 40:31)

⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ. Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ nui ma nyiˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “kʼaˬ dzeˇ zaw˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ tuˇ laˇ” ni gʼaˬ biꞈ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:31-ahˇ gui.) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ dahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ juiꞈ˗eu maˬ loˬ ni, jaˬ lehˇ˗euˬ gʼaˬ neh yaw goˇ˗ahˇ zaw luꞈ˗eu kʼaˬ dzeˇ˗ahˇ ya mawˇ haw˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ heu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya meh. Teu miˇ neh aˬ dahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ juiꞈ˗eu maˬ loˬ ni zaw goˇ˗awˇ, tiˬ tiˆ saˇ˗i tiˬ tiˆ zaw daˆ leꞈ luꞈ˗eu aˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ buˬ˗iˇ dzeuˇ˗iˇ nya ni gʼaˬ biꞈ nehˬ nya meh lehˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ.

8. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Yawˇbaˆ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui jiˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya. Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 32:2; 40:6-8) Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu aˬ guiˇ deuˬ, mˬ dmˇ deuˬ, mˬ myawꞈ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗awˇ, nehꞈ nyoˬ hawˇ˗eu mahˬ uˬ taꞈ, jeˬ zaˬ nui deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 38:32-35; 39:9, 19, 20) Heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ naˇ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ hawˇ˗eu nui gaˬ uˬ taꞈ, zaˬ siˬ nui gahˇ deuˬ˗ahˇ bi siˬ bi mawˇ laꞈ˗eu meh. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu jeˬ ziꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:1-6) Aˬ dui jiˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu huiˬ dui dui˗eu baoˬ uˬ taꞈ, shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.

9-10. Nahˇ ma˗euˬ yaw shehꞈ hawˇ˗eu uˬ yehˇ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ “laꞈ saˇ maˇ” pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda nehˬ˗ehˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ˗ahˇ beh˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 8:30) Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ neh zmˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ. Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ aˇ yeˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ taˬ hui˗eu beh˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu nahˇ ma˗euˬ yaw shehꞈ hawˇ˗eu uˬ yehˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ heu nyiˬ hmˬ luꞈ aˬ dui yaw dehꞈ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ maˬ jaˆ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nahˇ ma bi doˆ laˇ˗awˇ uˬ yehˇ bi yehˇ le nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ ni yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nahˇ ma hawˇ˗eu uˬ yehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:43-45) Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ bi gaˬ mawꞈ˗eu lehˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui muiˬ dui dui˗eu nahˇ ma ga ahˇ˗iˇ gaˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu uˬ yehˇ yehˇ gaˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu nui gaˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.

11. Aˬ dui aˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ neh gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ yuˇ nya˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ ngehˬ gʼeh nehˬ. Gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh Yeˬsuˇ  “Kʼoeˇ taˆ paw zaw luꞈ˗eu aˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ haw sheˇ. Aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ cehˇ maˬ ka˗a. Cehˇ maˬ yehˬ˗a. Cehˇ jiˇ˗ahˇ cehˇ maˬ pi ahˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu naw maꞈ˗euˬ Aˬda, aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ bi dzaˬ bi dawˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ naˆ maˬ tseˇ naw maꞈ poeˬ dzehˬ˗eu maˬ ngeuˇ te loˇ” lehˇ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ aˇ jiˇ zaw luꞈ gaˇ mawˇ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:26) Yaw jeˬ ma jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:31, 32) Yaw jeˬ ma jeˬ heu kawˆ naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Saˆpeˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ iˇ kahˇ maˬ poˆ mawˇ nya˗eu miˇ neh, nui ma nyiˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˇ jiˇ deuˬ aˇ nuiˆ deuˬ hawˇ˗eu aˇ siˬ aˇ lu deuˬ˗ahˇ toˆ dzaˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Aˇ jiˇ heu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gʼeh nehˬ naˇ, ngaˬ˗ahˇ jiˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ naˇ aˬ yawꞈ iˇ kahˇ poˆ mawˇ nya˗euˬ meh.

12. Maꞈtehˬ 10:29-31-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ jaˇ tseuˆ˗euˬ aˇ jiˇ gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ, laˆ tsoeˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ bi guˆ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:29-31-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya mawˇ˗eu jaˇ tseuˆ aˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ kaˇ˗ahˇ jaˇ tseuˆ aˇ jiˇ heu deuˬ naˇ aˇ poeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ baw˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ nui ma maˬ tsaˬ naˇ, jaˇ tseuˆ kʼoeˇ tiˬ mawˇ˗iˬ miˇ tsa ga le˗awˇ shiˇ gaˇ maˬ keuˆ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, “Myaˬ dui dui˗eu jaˇ tseuˆ baˬ maꞈ naˆ maˬ tseˇ, Miˬyehˇ mehˬ shi naw maꞈ poeˬ dzehˬ˗eu meh” lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ meuˬ doe pu doe tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗awˇ, jaˇ tseuˆ aˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh nawˇ jiˇ aˇ jiˇ jiˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ ngeh, ‘myaˬ dui dui˗eu jaˇ tseuˆ baˬ maꞈ naˆ maˬ tseˇ, Miˬyehˇ mehˬ shi poeˬ dzehˬ˗eu’ nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ guˆ ni ciˬ daˬ nya˗eu meh.—Ja ceuˬ 118:6.

13. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹³ Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui jahˇ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ teu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ ya shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Kehˇmaˬlmˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Jeˇloˬdiˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ meuˬ laꞈ kʼoeˇ huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ gʼaˬ ya shaˇ doˆ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.” Ehˬpoˬsoˬ lehˇ kuˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ  gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ jiˇ “Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗eu loˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

14. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁴ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Nawˬ˗euˬ kuiˇ zaˇ laꞈ zaˇ pyeuꞈ˗eu, nawˬ˗euˬ mˬ˗ahˇ gʼawˇ leuˇ haw˗awˇ, nawˬ neh ciˬ ceuˬ byah jiˇ taˬ˗euˬ, ba la aˬ guiˇ deuˬ˗ahˇ haw ngeh, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ nawˇ noeˬ paˬ˗ehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ aˬ jeˬ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 8:3, 4) Daˬbiˇ uˬ ciꞈ paw mˬ taˆ haw muiˬ nga lehˇ tehꞈ˗ehˇ haw haw˗ehˇ maˬ jawˇ ni, mˬ taˆ aˬ guiˇ deuˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu mahˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ na Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mawˇ do, aˬ ma˗euˬ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ huiˬ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ja ceuˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 139:14-17.

15. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼeh deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (Ja ceuˬ 148:7-10)

¹⁵ Nawˇ jiˇ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu meh. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ iˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui˗euˬ tiˬ jawˬ haw gʼeh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼeh deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui nahˇ ma yaw shehꞈ˗euˬ yaw lmˇ za ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 31:35) Kʼoeˇ naˇ aˇ jiˇ deuˬ bahˬ bahˬ gaˇ ya mawˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ jiˇ paˇ ya mawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ kuiˬ zaˬ deuˬ teuˆ teuˆ˗ehˇ yawˬ ha˗euˬ dawˬ miˬ˗ahˇ kawꞈ niˇ gʼa gaˇ ya mawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ nawˇ aˬ ma deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ nahˬ nehˬ˗ehˇ mui gaˇ kʼaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Yaw huiˬ yaw nyiˇ maˬ ehˇ, dawˬ peh gaˇ mahˇ maˬ ehˇ, beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu miˇ neh dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ ngaˇ.—Ja ceuˬ 148:7-10-ahˇ gui.

16. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗awˇ, baoˬ ahˇ dui dui˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, muiˬ dui nya dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ hawˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nui deuˬ mawˇ nya˗eu meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗awˇ, teu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ baw taˬ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 4:8) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ da aˬ ma deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga lehˇ haw ma.