1. Zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ jeˬ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu nya?

 Aˬ dui aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ dui dui meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ mawˇ nya˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu lehˇ siˬ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?—Yaˬkoˆ 4:8.

2. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga?

² Zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu heu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:14-17) Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu dzaˇ˗i gaˇ kawˆ nui jeˬ jiˇ paˇ jaˆ˗a siˬ. Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ da tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ aˬ li zaˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 3:19-21) Aˬ dui aˬ da aˬ ma deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu nga?

³ Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ mˬ beh miˇ beh ngeh tiˬ nah neh, maˬ haw mawˇ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu baoˬ hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ, bya cehˆ ni siˬ duˬ mawˇ duˬ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 1:20) Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ laꞈ nyiˇ paw ya gʼa˗iˇ gaˇ ya leˇ˗eu paˬ. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “beh” taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ mawˇ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ da aˬ ma deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

4. Yeˬsuˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗euˬ nga? (Luˇkaꞈ 12:24, 27-30)

 ⁴ Yeˬsuˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗euˬ nga lehˇ haw ma. Tiˬ poˆ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ awꞈ˗aꞈ aˇ jiˇ hawˇ˗eu bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:24, 27-30-ahˇ gui.) Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ jeˬ zaˬ nui deuˬ hawˇ˗eu aˇ bawˇ nui deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ nehˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu awꞈ˗a hawˇ˗eu bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˇ ja mehˬ˗euˬ meh. Zaˬ lahˇ deuˬ mˬ˗ahˇ awꞈ˗a zaw luꞈ gaˇ maˬ ehˇ, deh ga˗ahˇ bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ yehˆ luꞈ gaˇ maˬ ehˇ, mawˇ haw˗euˬ tehꞈ˗a. Yeˬsuˇ aˇ jiˇ hawˇ˗eu bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ˗ahˇ toeˬ ceh˗awˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ luꞈ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ yaw jeˬ ma jeˬ teu nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ gʼaˬ ngeh mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nui ma jeˇ lo ni gʼeh˗awˇ, nui ma muiˬ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ jiˇ hawˇ˗eu bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu dm gʼaˬ dm lmˇ aˬ myah luꞈ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

5. Aˬ da aˬ ma deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga?

⁵ Aˬ da aˬ ma deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nawˇ yawˬ ha ya leˇ˗eu aˇ bawˇ maˬ ngeuˇ naˇ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗awˇ, teu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ja nehˬ nya meh. Kʼoeˇ naˇ nawˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ geu jeˬ˗euˬ aˇ bawˇ˗ahˇ ya leˇ˗awˇ, aˬ geu jeˬ˗euˬ jeˬ zaˬ˗ahˇ ya leˇ nya lehˇ naˇ haˬ nya meh. Nawˇ zaˬ deuˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu meh.

6. Aˬ dui Kiˇsaꞈ˗toˬpeuˬ˗euˬ aˬ ma˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁶ Zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ jeˬ zaˬ hawˇ˗eu aˇ bawˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˇ yamˬ gʼawˬ mya ni zmˬ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗eu loˬ ngaˇ laˬ? Yeˬsuˇ awꞈ˗aꞈ aˇ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ, bawˇ tsahˬ aˇ yehˆ aˬ joˆ˗ehˇ huiˬ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni ja ja˗ehˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Zaˬ deuˬ tiˬ poˆ na beh taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼawˬ mya jeˬ naˇ haˬ tseˇ laˇ ngeh, nawˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw shaw shaw lehˇ ngehˬ nehˬ˗awˇ yaw awˬ awˬ lehˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ tehꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nawˇ aˬ jeˬ mehˬ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ siˬ leˇ˗eu meh. Kiˇsaꞈ˗toˬpeuˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ ma nga maꞈ˗euˬ tiˬ jawˬ jaˆ˗eu beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ yaw awˬ awˬ lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nga maꞈ gawˬ jawˬ˗ahˇ gʼa˗iˇ ngeh ngaˬ ma ‘Goˇ dui dui˗awˇ huiˬ dui dui˗eu gawˬ jawˬ kʼoeˇ˗ahˇ haw sheˇ. Zawˇ˗ehˇ muiˬ nga. Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga laˬ?’ lehˇ ehˇ˗eu meh. Iˬ maˆ laˆ shaˆ˗ahˇ gʼa iˇ ngeh jiˇ ‘Huiˬ dui dui˗eu iˇ luˆ dzeh gaˇ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ huiˬ dui dui˗eu maˬ ngeuˇ nga laˬ?’” lehˇ ehˇ˗eu meh. Kiˇsaꞈ˗toˬpeuˬ “Ngaˬ ma neh ngehˬ˗euˬ dawˬ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ nga maꞈ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

7. Zaˬ deuˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ dzaw nehˬ nya˗eu nga?

⁷ Zaˬ deuˬ huiˬ laˇ luꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, teu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, dzaw nehˬ nya meh. Nawˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ tiˬ jeˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ nya˗awˇ “Teu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?” lehˇ naˇ haˬ nya meh. Zaˬ deuˬ dawˬ kʼoꞈ biꞈ gaˇ ya gaˬ ngeh nawˬ˗ahˇ zahˬ leˇ tehꞈ˗a.—Maꞈtehˬ 21:16.

8. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ pehˬ zaˬ ma zaˬ gaˇ ma doˆ˗iˇ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ nga?

⁸ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ “gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ iˇ ngeh maˬ ehˇ” zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ ja mehˬ nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 11:19) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ gaˇ ma doˆ˗iˇ ngeh, gaˇ ma tiˬ kahˇ law caw jeˬ zaˬ deuˬ, aˇ jiˇ deuˬ hawˇ˗eu aˇ yehˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu  meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ pehˬ zaˬ ma zaˬ gaˇ ma doˆ˗iˇ ngeh, aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja mehˬ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya meh. Aˬ da aˬ ma tiˬ gʼaˬ na aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga lehˇ haw ma.

9. Aˬ dui Puˇniˬtaˬ hawˇ˗eu Kaˇtaˬ˗yaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁹ Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ meuˬ meuˬ ma tiˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Puˇniˬtaˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ ma tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga pehˬ meuˬ laꞈ nyiˇ paw jawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ jawˇ gaˇ dawˬ deh gʼa˗iˇ ngeh, aˇ yamˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ ma. Ngaˇ zaˬ deuˬ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu lawˬ liˬ yaw bahˬ yaw lah˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu meuˬ˗euˬ laꞈ nyiˇ jawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya dzehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma.” Aˬ da aˬ ma deuˬ haw muiˬ dui dui˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼa˗iˇ ngeh, zaˬ deuˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Mawˬdoˬbaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Kaˇtaˬ˗yaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh ngaˬ da ngaˬ ma neh meuˬ˗euˬ laꞈ nyiˇ sheuˬ gʼa˗iˇ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ leˇ nya. Ngaˇ nyiˇ ngeh neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ni maˬ ehˇ, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw geuꞈ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a.”

10. Aˬ da aˬ ma deuˬ meuˬ˗euˬ laꞈ nyiˇ dawˬ deh maˬ gʼa˗iˇ nya naˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? (“ Aˬ da aˬ ma˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁰ Meuˬ˗euˬ laꞈ nyiˇ maˬ gʼa˗iˇ nya naˇ tawˇ neh nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Eˇmoˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ jawˇ luꞈ˗eu jawˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma deuˬ naˬ liˬ gʼawˬ mya laꞈ gaˇ ya mˇ dui dui˗eu meh. Gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ dawˬ deh gʼa˗iˇ˗eu jiˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni ya zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yehˆ yaˇ kmˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗euˬ pyaˬ kʼahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ jaˆ˗eu, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh.” Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ haw naˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ nya˗eu iˇ kahˇ tiˬ jawˬ beh taˬ˗euˬ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. (Ja ceuˬ 104:24) Aˇ jiˇ hawˇ˗eu aˇ boeˬ aˇ mawˇ uˬ taꞈ,  aˇ bawˇ hawˇ˗eu nui jeˬ˗ahˇ jiˇ toeˬ mehˬ˗awˇ mehˬ nehˬ nya meh. Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Keuˬliˬnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ ma naˇ aˇ yehˆ˗ahˇ yaw duiˇ ma˗ehˇ ya leˇ˗eu meh. Teu miˇ neh ngaˇ yaw nyiˇ ngeh ngaˬ ma nehˬ˗ehˇ gaˇ ma cah niˇ gʼa˗iˇ ngeh zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu aˇ yehˆ deuˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.” Kʼoeˇ naˇ aˬ da aˬ ma deuˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ˗ahˇ jiˇ zmˬ˗awˇ mehˬ nehˬ nya meh. Aˬ gaˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh zaˬ deuˬ dzaw geuꞈ nya ni caw ba nehˬ nya meh.

11. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga?

¹¹ Zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ mawˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, jeˬ zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ, nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ mawˇ nehˬ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 23:37) Kʼoeˇ naˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ mawˇ nehˬ nya˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Keuˬliˬnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ ma ngaˬ˗ahˇ gaˇ ma cah niˇ gʼa˗iˇ ngeh aˇ yehˆ aˬ yawꞈ yehˆ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mawˇ laˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˇ nahˇ aˇ yamˬ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ ngaˬ˗ahˇ aˇ yehˆ kʼaˇ mawˇ le ngeh, aˇ yehˆ˗euˬ naˬ yawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ gʼehˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, kʼoeˇ jeˬ heu jeˬ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ haw luꞈ nya siˬ. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ bi noeˬ mawˇ laꞈ˗eu meh.”

12. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ mawˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? (Ja ceuˬ 139:14) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹² Zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui naˆ maˬ tseˇ zaˬ siˬ nui gahˇ gʼawˬ mya ni ahˇ dzehˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 11:33) Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ˗ahˇ neh saꞈ kʼoeˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ, saꞈ kʼoeˬ˗ahˇ neh mˬ dmˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu mˬ dmˇ pyaˇ sawˆ ni aˬ joˆ˗ehˇ iˇ jiˆ nya˗eu gaˇ kawˆ ja mehˬ nya˗eu meh. (Yawˇbaˆ 38:36, 37) Kʼoeˇ naˇ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ dui mawˇ do˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ ja nehˬ nya meh. (Ja ceuˬ 139:14-ahˇ gui.) Baˬlaˬdiˬmiˬ˗aˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ da tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ nah ngaˬ li liˇ yehˬ ga coˬ˗awˇ aˬ kuiˇ pawˬ tsuiꞈ tahˬ naˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ myaˆ nah naˇ maˇ naˇ kʼoeˇ taˬ leˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ mawˇ do˗ahˇ aˬ yawˇ yawꞈ laˆ saˆ nya˗eu sehˇ˗oˬ beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ neh jahˇ doˆ laꞈ˗euˬ jeˬ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, lawˬ liˬ coeˬ tahˬ naˇ, aˬ yawˇ yawꞈ maˬ laˆ  saˆ nya˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ heu loꞈ˗ehˇ dzawˇ neh ngeh, zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ naˇ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ taˆ lehˇ gʼoˆ shaw leˇ˗euˬ meh.”

13. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 40:26)

¹³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mˬ˗ahˇ gʼawˇ leuˇ haw˗awˇ, aˬ guiˇ deuˬ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ yawˬ luiˆ luiˆ lehˇ bi jaˆ paˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ aˇ naˆ ni ahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ gui.) Nawˇ jiˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ mˬ˗ahˇ gʼawˇ leuˇ haw˗awˇ neh shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Taiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Teˬteˬ yaw nyiˇ ngeh pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ poˆ ngaˇ ngaˬ ma nehˬ˗ehˇ bawˇ tsahˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ maˬ jaˆ gaˇ yaꞈ˗iˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˬ ma nga nyaꞈ mˬ taˆ aˬ guiˇ bya cehˆ ni tsehˬ gaˇ haw˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ cawˬ deuˬ nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ tahˬ nya˗eu maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu ma. Teu ngeh ngaˬ ma ngaˬ˗ahˇ mˬ taˆ aˬ guiˇ deuˬ˗ahˇ beh nya˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw lehˇ ehˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ baoˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ nawˇ ya puˬ luꞈ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ kaˬ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Teu poˆ gʼa˗iˇ˗euˬ gʼoꞈ laˇ˗euˬ taꞈ naˇ, ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma ziꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ meh.”

14. Aˬ da aˬ ma deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ nya˗eu nga?

¹⁴ Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ jiˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Miˇ tsaˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ jeˬ zaˬ myaˬ tiˬ paˆ aˇ jiˇ maˬ ehˇ, ngaˬ shaˬ maˬ ehˇ, mui niˇ gʼa gaˇ ya leˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 40:20) Nawˬ˗euˬ zaˬ deuˬ jeˬ zaˬ deuˬ mui niˇ gʼa gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ meh laˬ? Zaˬ deuˬ aˇ miˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ kuiˬ zaˬ deuˬ mui niˇ gʼa gaˇ ya mawˇ haw˗euˬ tehꞈ˗a. Nyaˆ taꞈ poˆ jeˬ zaˬ deuˬ mui niˇ gʼa gaˇ zaˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ nya meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 1:11.

15. Zaˬ deuˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ doˆ leꞈ ni aˬ da aˬ ma˗ahˇ aˬ jeˬ caw ba nehˬ˗eu nga? (Dawˬdaˬ 20:5) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁵ Zaˬ deuˬ yawˬ ha ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ aˬ da aˬ ma˗ahˇ maˬ dzawˇ nehˬ˗eu miˇ neh tiˬ poˆ  na˗aˬ, aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ yaw shaˬ meh. Zaˬ deuˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ maˬ dzawˇ doˆ laꞈ naˇ, aˬ da aˬ ma jawˇ paw neh zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ doˆ laꞈ ni ya leh jeh˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:5-ahˇ gui.) Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na zaˬ deuˬ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ luꞈ ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ doˆ leꞈ˗eu awˬ dzehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu ngeh zaˬ maˬ ehˇ, aˬ da aˬ ma maˬ ehˇ, nui ma lawˬ ka ni shiˬ keuˇ ni jaˆ luꞈ˗eu miˇ neh meh. Taiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Maˬsaˬhiˬkoꞈ lehˇ kuˇ˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Gawˬ jawˬ˗ahˇ daˆ leˇ ngeh, iˬ ma laˆ shaˆ lawˇ deh˗ahˇ cah niˇ gʼa ngeh, zaˬ deuˬ nui ma lawˬ ka ni gʼeh˗eu meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ naˇ zaˬ deuˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ doˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu awˬ dzehˬ˗eu meh.” Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Kaˇtaˬ˗yaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ ma ngaˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ dzaw gʼaˬ naˇ tiˬ poˆ na aˇ yehˆ yaˇ kmˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu meh. Teu gaˇ iˇ naˇ ngaˬ˗euˬ nui ma lawˬ ka ni gʼeh˗awˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ngaˬ ma˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu yaw awˬ nya.”

16. Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ yawˬ jiˇ na luꞈ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Pehˬ zaˬ ma zaˬ luꞈ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw baˇ niˇ gʼa˗iˇ˗eu heu naˇ, lawˬ ka ni bi gʼeh˗awˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu uˬ taꞈ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yamˬ” hawˇ˗eu “gaˇ nyeh nyeh˗eu yamˬ baw˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 3:1, 4) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ muiˬ˗eu jawˇ duˬ gʼawˬ mya ni beh taˬ˗euˬ meh. Nymˇ jiˇ yaw myaˬ jiˇ iˬ ma laˆ shaˆ lawˇ deh˗ahˇ gʼa˗iˇ gaˇ ya leˇ˗awˇ, dahˇ taˆ gawˬ jawˬ gawˬ duˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ gaˇ jiˇ ya leˇ˗eu meh. Zaˬ deuˬ jiˇ aˇ yehˆ yaˇ kmˇ˗ahˇ ya cehˆ niˇ gʼa gaˇ, jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ya haw gaˇ, iˬ ma laˆ shaˆ lawˇ baˬ lawˬ muˇ˗ahˇ iˇ cuꞈ ya mui niˇ gʼa gaˇ ya leˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh.

17. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁷ Miˇ shuiꞈ˗ahˇ aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu zaˬ deuˬ, Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ dui dui˗eu meh. Teu ngeh aˬ dui jeˬ zaˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Jeˬ zaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ paˇ guˆ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:6-9) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ daˆ leꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 22:26) Ehˇ kʼawꞈ aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ miˇ shuiꞈ˗ahˇ dawˬ keuˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Nawˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh mehˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ paˬ Daˬbiˇ neh “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, . . . Nawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ mˇ taˬ˗euˬ maˬ jaˆ˗a” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ehˇ nya˗eu meh.—Ja ceuˬ 86:8.