Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ heu gʼaˬ, Luˇta˗ahˇ yuˇ naˇ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ “maˬ paˇ ya geuꞈ˗eu nga” lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ˗eu nga? (Luˇta 4:1, 6)

Jaˇ liꞈ saˇ ka˗ahˇ nymˇ sahˇ aˬ da tiˬ gʼaˬ zaˬ maˬ jawˇ le ni shiˇ˗euˬ naˇ, aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ miˇ tsaˬ aˬ jeˬ pyeuꞈ˗iˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ taˆ lehˇ byoˆ˗iˇ jiˇ nga laˬ? Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ teu˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ taˬ˗euˬ meh.

Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ shiˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ iˇ shaˬ shaˬ˗eu miˇ neh miˇ tsaˬ ahˬ˗euˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˇ tsaˬ aˬ jeˬ pyeuˬ˗iˇ˗eu nga? Miˇ tsaˬ teu˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ peh˗eu deuˬ zeuˇ kʼoꞈ nya˗eu meh. Teu miˇ neh miˇ tsaˬ teu aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗euˬ miˇ tsaˬ pyeuꞈ luꞈ meh siˬ.—Uˬduˬtahˬ˗eu 25:23-28; Bawˇtsahˬ 27:8-11.

Shiˇ˗euˬ gʼaˬ pehˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ maˬ bi byoˆ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? Aˇ doˆ gʼaˬ maˬ ngeuˇ naˇ aˬ nyiˇ gʼaˬ miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ˗iˇ taˬ˗euˬ aˬ tsu teu gʼaˬ˗ahˇ ya yuˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu Luˇta˗ahˇ jiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗awˇ neh dehꞈ beh beh le˗euˬ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ shiˇ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ za˗eu meh. Nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ heu loꞈ˗ehˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ heu naˇ miˬ coeˬ miˬ ma gʼaˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 25:5-7; Maꞈtehˬ 22:23-28.

Nawˇmi˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Aˬliˇmaˬlehˇ nehˬ˗ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ meh. Aˬliˇmaˬlehˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ shiˇ ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ haw saˆ nehˬ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ paˇ jawˇ˗euˬ meh. (Luˇta 1:1-5) Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh Nawˇmi aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ tsu Luˇta˗ahˇ Bawˇza˗ahˇ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ miˇ tsaˬ zeuˇ kʼoꞈ nehˬ laꞈ lehˇ bi ehˇ˗iˇ˗euˬ meh. Bawˇza naˇ Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ peh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. (Luˇta 2:1, 19, 20; 3:1-4) Ehˇ kʼawꞈ Bawˇza naˆ maˬ tseˇ yuiꞈ nyiˇ peh˗eu tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ teu gʼaˬ˗ahˇ “tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Miˇ tsaˬ zeuˇ kʼoꞈ maˬ zeuˇ kʼoꞈ˗eu teu gʼaˬ jeˬ hu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗eu meh.—Luˇta 3:9, 12, 13.

Dahˬ beh ngeh naˇ “tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ” caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. (Luˇta 4:1-4) Teu naˇ Nawˇmi Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ miˇ tsaˬ za˗eu zaˬ maˬ paˇ baw nya ngaˇ lehˇ siˬ nya˗awˇ, Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ teu nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ oꞈ˗eu baw leˇ lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ neh aˇ laˇ dehˬ˗euˬ jeˬ heu naˇ jiˇ jeuˬ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Luˇta nehˬ˗ehˇ ya yuˇ nga lehˇ ya siˬ ngeh tiˬ jawˇ nui ma paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Toˆ˗ehˇ maˇ diˇ ngeuˇ naˇ kʼawꞈ, ngaˇ ya geuꞈ paˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu deh yaˇ kʼoeˇ kawˬ ngaˇ maˬ paˇ zeuˇ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, deh yaˇ kʼoeˇ kawˬ ngaˇ paˇ zeuˇ law hawˇ kʼawꞈ, ngaˬ˗euˬ zaˬ ngaˬ˗euˬ uˆ deuˬ maˬ paˇ ya geuꞈ˗eu nga” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇta 4:5, 6) Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma paˇ˗iˇ˗euˬ nga?

Tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ maˬ ehˇ, yawˬ gʼaˬ yawˬ maˬ ehˇ, Luˇta nehˬ˗ehˇ yuˇ˗awˇ aˬ li zaˬ baw naˇ dehꞈ le˗euˬ aˬ li zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ za˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ miˇ tsaˬ zeuˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ jeˬ biˇ aˬ joˆ˗ehˇ “maˬ paˇ ya geuꞈ˗eu” nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nmˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˬ dzawˇ nehˬ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ pyeuꞈ leˇ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ nmˇ haw ma.

• Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ za ni Luˇta˗euˬ zaˬ za˗eu miˇ neh meh.

• Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ Luˇta hawˇ˗eu Nawˇmi nyiˬ gʼaˬ luꞈ˗ahˇ ya mˇ cu˗eu miˇ neh meh.

• Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Luˇta nehˬ˗ehˇ zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ jawˇ le naˇ Luˇta˗euˬ zaˬ˗ahˇ jeˬ biˇ ya biˇ paˆ nehˬ˗eu miˇ neh meh.

• Oeˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ zaˬ maˬ jawˇ naˇ Luˇta nehˬ˗ehˇ dehꞈ le˗euˬ zaˬ deuˬ Aˬliˇmaˬlehˇ˗euˬ jeˬ biˇ maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗euˬ jeˬ biˇ maˬ ehˇ, za˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ shiˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ Aˬliˇmaˬlehˇ pehˬ˗euˬ pyeuꞈ˗iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ maˬ smˇ˗iˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, miˇ tsaˬ zeuˇ kʼoꞈ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗eu dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Bawˇza˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Bawˇza “myawˬ heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ, shiˇ dzeuˇ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ meuˬ laꞈ kʼoeˇ, tsuiꞈ dahˬ maˬ dahˬ˗iˇ ni” bi jaˆ mawꞈ˗eu miˇ neh aˬ kawˬ˗aˬ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗euˬ meh.—Luˇta 4:10.

Tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ myahˇ hawˇ˗eu jeˬ biˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw teˬ haw saˆ˗eu nui ma ahˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ myahˇ laˆ saˆ taˬ˗eu leh jeh˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah tiˬ gʼaˬ˗iˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ maˬ siˬ nya˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Bawˇza neh za˗euˬ Meˬsiˇya˗euˬ aˬ poeˬ ya geuꞈ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ teu˗ahˇ maˬ za˗aˬ. Tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ caw ba nehˬ ni yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ ya gʼeh˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 1:5; Luˇkaꞈ 3:23, 32.