1-2. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu maˬ dah laˇ˗euˬ siˬ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ baˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

 Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ luꞈ naˇ, teu naˇ yaw duiˇ ma˗ehˇ muiˬ˗eu aˇ pyaˇ pyeuꞈ meh. Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ dah laˇ shaw maˬ loˇ? Nawˇ dah laˇ shaw˗euˬ naˇ, aˇ muˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ nui ma tsaˬ naˇ, yehꞈ laˇ ngeh taˆ lehˇ shawˇ kʼawꞈ gʼaˬ˗aˇ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dui dui˗eu dehꞈ ziˇ za˗eu meh.

² Ehˇ kʼawꞈ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ ui cuiˆ na huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga siˬ lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ naˇ, noeˬ laˇ naˇ, gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ nya ni jahˇ nya meh.

3. Yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ Piˇliˇpuˆ˗ahˇ aˬ jeˬ naˇ haˬ˗euˬ nga? Aˬ jeˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ doˆ laˇ˗euˬ nga? (Gʼaˬkʼehˇ 8:36, 38)

³ Gʼaˬkʼehˇ 8:36, 38-ahˇ gui. Iˬdiˬyoˇbyaˇ sahˬ paˬ ma˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ jeˬ hmˬ bo saˆ˗eu yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu Piˇliˇpuˆ˗ahˇ “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ aˬ jeˬ laˆ tsoeˬ˗eu jaˆ ta” lehˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. Teu gaˇ haw ngeh aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˇ diˇ dah laˇ˗euˬ ngaˇ laˬ?

4. Yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ gʼawˬ naˆ ni siˬ nya mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁴ Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ, ‘Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ leˇ˗euˬ meh.’ (Gʼaˬkʼehˇ 8:27) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ naˇ, Yuˇdaˆ zahˇ˗ahˇ ahˇ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Heˬbyehˇ˗euˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ teu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Gaˇ pehˇ˗ahˇ Piˇliˇpuˆ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ aˬ jeˬ jahˇ luꞈ˗eu nga? Aˬ yawꞈ bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ˗euˬ sahˬ boꞈ gui luꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:28) Aˬ yawꞈ gui luꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ haw ngeh aˬ yawꞈ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

5. Iˬdiˬyoˇbyaˇ yaw huiˬ yaw mahˇ teu gʼaˬ ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ nga?

 ⁵ Yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ naˇ, Iˬdiˬyoˇbyaˇ˗euˬ Gaˬdehˇ sahˬ paˬ ma˗euˬ ‘pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ jeˬ hmˬ bo saˆ˗eu gʼaˬ’ pyeuꞈ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:27) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gaˇ myaˬ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya gaˇ tehꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ shiˇ shiˇ˗ehˇ maˬ jawˇ ni, ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ mˇ caw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Iˬdiˬyoˇbyaˇ˗ahˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jaˆ˗eu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˇ yamˬ hawˇ˗eu pyuˇ gʼawˬ mya ni jiˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ mawꞈ˗eu miˇ neh teu gaˇ iˇ˗euˬ meh.

6-7. Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ neh bi myaˬ laˇ˗euˬ nga?

⁶ Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˬ tiˬ deuˬ na, Piˇliˇpuˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:34, 35) Aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui leˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ cawˬ taˬ huiˬ˗eu Yuˇdaˆ˗euˬ zahˇ tawˬ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ geuꞈ geuꞈ˗ehˇ jawˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Piˇliˇpuˆ Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ dah laˇ taˬ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ nehˬ˗euˬ meh.

⁷ Nawˇ jiˇ Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ mˇ caw naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ nya laˇ˗eu meh. Nawˇ jiˇ “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ aˬ jeˬ laˆ tsoeˬ˗eu jaˆ ta” lehˇ kʼaˬ duˬ ni ngehˬ nya laˇ˗eu meh. Aˬ dui Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw daˆ leꞈ nya˗eu nga? Ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ myaˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

8. Yoˇhaˬ 17:3 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga?

⁸ Yoˇhaˬ 17:3-ahˇ gui. Jaˇliꞈ heu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ni caw ba nehˬ miˇ˗a laˬ? Gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ haw˗euˬ meh. Dawˬ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui ‘maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ’ siˬ nya laˇ ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 3:11) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ zaˇ ya dzaw daˆ leꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ahˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 73:28.

9. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ mehˬ dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya laˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ?

⁹ Aˬ dui Jaˇliꞈ ya dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ meh. Heˬbyehˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ ya dzaw dahˬ  beh˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu deuˬ˗ahˇ “dzaw dahˬ ya beh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ nga lehˇ˗aˬ, Pawˇluˆ ‘dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ’ heu˗ahˇ aˇ yeˇ maˬ taˬ huiˬ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, Pawˇluˆ teu˗ahˇ zaˬ˗ahˇ bi huiˬ laˇ˗eu aˬ coeˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 5:12; 6:1) Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluꞈ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ mehˬ dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ shiˇ shiˇ˗ehˇ maˬ jawˇ ni, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ miˇ˗a laˬ?

10. Tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ, pyehˆ tseˇ˗eu poˆ tseˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

¹⁰ Gʼawˬ mya gʼaˬ pyehˆ tseˇ poˆ tseˇ gaˇ maˬ ya leˇ˗a. Nawˬ˗ahˇ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya? Nawˇ sahˬ boꞈ dzaw ngeh yaw muiˬ˗ehˇ gui˗awˇ poˆ tseˇ maˬ laˬ? Pyehˆ tseˇ poˆ tseˇ yaw byawˬ miˇ˗a laˬ? Gui poeˬ kʼoꞈ miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ gui˗eu maˬ dehꞈ keuˬ le nyaˬ lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a laˬ? Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Byah kuꞈ˗awˇ kʼaˇ mehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh.

11. Yeˬhawˇbaˬ ‘Huiˬ dui dui˗eu saˬ laˬ’ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha˗ahˇ ‘Huiˬ dui dui˗eu saˬ laˬ’ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:20, 21) Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni gʼeh˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ mehˬ˗eu dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu meh. (Ja ceuˬ 130:3) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ jahˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ jahˇ lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ˗a. Muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui˗euˬ iˇ nmꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh˗euˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (Ja ceuˬ 139:14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ siˬ mawꞈ dzaw mawꞈ˗eu nui ma beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dzaw mawꞈ˗awˇ, dzaw ngeh laˬ kʼaˬ jiˇ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui nymˬ˗mˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ “zaˬ nahˬ aˬ coeˇ mehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ” mehꞈ ni ya jahˇ taˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:2) Le keuˆ nya˗eu aˇ pyaˇ deuˬ daˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ yawˬ nah na luꞈ ya gui˗eu meh. (Yawˇshuˆ 1:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ gui˗awˇ ya dzaw gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

12. Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Nymˬ˗mˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ kuiˇ pehˬ zaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ caw teh˗eu loˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 14:27, 28) Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya meh lehˇ jah˗eu meh. (Yoˇhaˬ 16:33) Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ. Kʼoeˇ naˇ yawˬ nah na luꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ.

13. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ shaˇ paˬ˗ehˇ gʼeu˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹³ Zaˬ siˬ nui gahˇ tiˬ hmˬ tehꞈ˗ehˇ dzaw˗awˇ neh maˬ geuꞈ nya˗a. Zaˬ siˬ nui gahˇ dzaw˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, jah˗eu jeˬ, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ ahˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ya bi pyeuꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 8:1-3) Poˆ tseˇ ngeh tiˬ jawˇ, jah˗eu jeˬ bi myaˬ laˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 17:5) Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ˗eu meh. Miˬyehˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu jah˗eu jeˬ heu naˇ, ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw nya ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.—Yaˬkoˆ 2:26.

14. Ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu lehˇ Beˬtuˆluˆ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁴ Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ Noˇaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu  naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Teu ngeh saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ˗ahˇ yaw haiˬ yaw doeˇ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ, iˇ cuꞈ bi dahˬ pymˬ le ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Iˇ cuꞈ huiˬ le˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ Noˇaˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ maˬ ya buˬ˗iˇ˗a. Laꞈ keuˆ˗iˇ˗awˇ ya mˇ˗eu meh. Beˬtuˆluˆ iˇ cuꞈ maˬ dahˬ pymˬ le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ ‘saˇ baoˬ jahˇ˗euˬ aˇ yamˬ’ lehˇ kuˇ gaˇ haw taˬ. (1 Beˬtuˆluˆ 3:20) Noˇaˬ pehˬ saˇ baoˬ tsoˆ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ mˇ caw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Heˬbyehˇ 11:7) Beˬtuˆluˆ Noˇaˬ˗euˬ saˇ baoˬ tsoˆ˗eu jeˬ˗ahˇ “Iˇ cuꞈ˗ahˇ bi buˬ˗iˇ˗euˬ gaˇ kawˆ kʼoeˇ˗aˬ, nymˬ˗mˇ naw maꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ za nya ni iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:21) Teu miˇ neh nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Noˇaˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ saˇ baoˬ yaw myaˬ kʼoꞈ tsoˆ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu dah laˇ taˬ ni aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga?

15. Maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui ya jahˇ˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ iˬ baˇ gʼaˇ duˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ya mˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:37, 38) Maˇ diˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh nui ma cawˆ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˇ diˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu, paꞈ yoˆ dawˇ˗eu, maˬ muiˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu, heu deuˬ byehˇ dzeh dzeuˇ maˬ loˇ? (1 Gawˇliˬtu 6:9, 10; 2 Gawˇliˬtu 7:1; Eˇpeˇsu 4:29) Maˬ byehˇ dzeh˗euˬ siˬ naˇ, byehˇ nya ni leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ. Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ neh maˬ ehˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh maˬ ehˇ, bi caw ba nehˬ nya˗eu meh. Nawˇ zaˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ da aˬ ma˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ byehˇ nya ni aˬ da aˬ ma neh bi caw ba nehˬ nya˗eu meh.

16. Uˬ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ tahˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ ahˇ˗eu nga?

¹⁶ Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ˗eu heu jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ Ka li zaˬ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ bawˬ dzaˬ˗eu heu jiˇ ahˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya laˇ˗euˬ naˇ, aˬ myah luꞈ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu leh jeh luꞈ˗uˇ. Gaˇ heu˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ leh jeh naˇ ngehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:5) Nawˇ zaˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ da aˬ ma˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ luꞈ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ da aˬ ma neh tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ya bi ehˇ nehˬ nya laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ doˆ˗awˇ mˇ nya laˬ?’ Gaˇ heu˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ doˆ˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗awˇ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ  huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ nawˇ “Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ” jeˬ pyeuꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ lawˇ nehˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:11; Heˬbyehˇ 13:15) Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ nehˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 9:7 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ lawˇ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu miˇ neh meh.

17-18. Nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nga? Teu naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Dawˬdaˬ 3:3-6)

¹⁷ Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ ngeh shaˬ zahˬ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ cehꞈ lehꞈ ka˗awˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:12) Nawˇ maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu leh jeh ngeh, noeˬ miˇ maˬ tsaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˬ˗ahˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ kaˬ dzeuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗awˇ, nui ma maˬ mahˇ ni gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Teu ngeh caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu pyeuꞈ meh.

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 3:3-6-ahˇ gui.) Miˬyehˇ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ yaw muiˬ˗ehˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ziꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 100:5) Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni beh taˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:26) Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

19. Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? (Gaˬlaˬtiˆ 2:20)

¹⁹ Guiˬ lahˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˬ. (1 Teˇsaˬloˇni 5:18) Yawˬ nah na luꞈ yawˬ ha˗ahˇ ‘Iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?’ lehˇ naˇ haˬ. Heu jiˇ naˇ Miˬyehˇ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˆluˆ jiˇ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 2:20-ahˇ gui.) Yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi mawˇ mawꞈ miˇ˗a laˬ?’ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni, shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni, Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ ni, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ nui gaˬ mˇ mawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.

20. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ jeˬ jeˇ ahˇ˗eu nga?

 ²⁰ Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ taꞈ naˇ, nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ shaw˗euˬ meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ pyeuꞈ shaw˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu teu naˇ, muiˬ kʼawꞈ doeˇ kʼawꞈ aˬ jeˬ keuˆ le teuˇ le kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ a nehˬ˗eu jeˬ naˇ, tiˬ poˆ ya jahˇ˗eu tehꞈ meh. Teu miˇ neh a nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Nawˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ tiˬ jeˬ na aˇ naˆ ni muiˬ ma lehˇ ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ loꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ keuˆ˗a. (Ja ceuˬ 50:14) Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ saˇ jaˇ bi puiˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ teˬ le ni leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ neh taˬ bi gʼaˬ leˇ. (Yawˇbaˆ 27:5) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, nawˬ˗ahˇ a nehˬ ngeh, ngehˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ nya ni hawˇ˗eu mˬ taˆ Aˬda nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.

21. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ heu naˇ aˇ dahˬ beh˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

²¹ Nawˇ a nehˬ dzeuˇ˗euˬ naˇ iˇ cuꞈ shawˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu meh. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, aˇ saˬ saˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, aˇ dahˬ beh laˇ˗eu tehꞈ˗a siˬ lehˇ aˬ myah luꞈ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ uˬ duˬ tahˬ gʼeh˗eu gaˇ ma aˇ dahˬ beh laˇ˗euˬ tehꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh nymˬ˗mˇ neh mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˆ maˬ tseˇ myaˬ laˇ ni ya jahˇ˗eu meh. Nui gaˬ bi myaˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ pyaˇ jiˇ ya daˬ taˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ nah heu naˇ, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ˗eu aˇ nah pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ heu naˇ aˇ dahˬ beh˗eu tehꞈ˗aˬ siˬ. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ aˬ myah luꞈ bi myaˬ daˆ gʼeh luꞈ˗uˇ.