1-2. Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ?

 Nawˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ iˇ kahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ ma loˇ? Nawˇ iˇ kahˇ yaw shuiꞈ-ahˇ jawˇ paˇ˗iˇ naˇ, maˬ jawˇ ahˇ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ maˬ mˇ ni bi jaˆ naˇ, kʼaˬ lehˇ hawˇ˗eu jaˆ guˆ jaˆ meuˬ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ myah luꞈ laˆ luiˆ laˆ buˇ mˇ˗eu loˬ meh.

² Nui noeˬ nui ma˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh “aˬ dui˗euˬ gʼawˇ mawˇ hawˇ˗eu saꞈ laˇ-ahˇ bi jawꞈ˗iˇ nya˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ tsiˬ shawˇ dzeh”˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ ziˇ-ahˇ kʼaˇ loˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ ma. (2 Gawˇliˬtu 7:1) Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ‘aˬ myah luꞈ yaw shuiꞈ bi paˇ laˇ˗awˬʼ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ-ahˇ mˇ caw˗eu loˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:23) Aˬ dui maˬ tsehˆ leˇ ni leh jeh daˆ leꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh loˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗euˬ yaw jawꞈ yaw pyehˆ jeˬ kawˇ maˇ˗ehˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui-ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi ahˇ kʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˬ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi bi muiˬ bi shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ aˬ myah luꞈ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh.

3. ‘Aˬ myah luꞈ nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ˗awˬ’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (Loˇmaˆ 12:2)

³ Aˬ dui aˬ myah luꞈ nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? (Loˇmaˆ 12:2-ahˇ gui.) Aˬ dui laꞈ nyiˇ paw yaw muiˬ jeˬ ui cuiˆ na mˇ byaˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗a. Aˬ dui yawˬ  ha˗euˬ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ-ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ-ahˇ dehꞈ caw˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui aˬ myah luꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ daˆ leꞈ˗eu loˬ meh.

4. Aˬ dui-ahˇ miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁴ Aˬ dui byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ngeh aˬ dui neh kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ laˇ˗euˬ yaw kaˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya leh jeh˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ 12:2-ahˇ Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ-ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma beˬ paˇ˗eu loˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ neh bi uˆ lahˇ ngeh to˗aˬ, aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui neh noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ miˇ˗a laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ sawˇ˗eu meh.

5. Keuˆ le luꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah-ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ-ahˇ haw.)

⁵ Yaw jeˬ ma jeˬ heu hmˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ ‘aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ nah kʼoeˇ nah yaw kawˇ ma˗ehˇ keuˆ leʼ luꞈ˗eu lehˇ bi shaˇ noeˬ mawꞈ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:12) Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Haiˬ miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ saˬ˗eu peh dui dui laˇ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ngaˇ gʼoˆ shaw˗eu lehˇ ngaˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ neh bi mawˇ luꞈ miˇ˗a laˬ? Sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗eu hawˇ˗eu mˇ dzaˬ k’awꞈ dawˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, ngaˬ neh noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ heu dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗euˬ lehˇ bi mawˇ luꞈ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ nga pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ meh lehˇ jah miˇ˗a laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ tehꞈ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ luꞈ nya laˬ?ʼ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ yaw dehꞈ dehꞈ naˇ, aˬ yawꞈ laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.—Maꞈtehˬ 6:25-27, 33; Piˇliˇpiˆ 4:12, 13.

6. Aˬ dui aˬ jeˬ mˇ daˆ leꞈ˗eu loˬ nga?

 ⁶ Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ-ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ya pyehˆ tseˇ˗awˇ, laˆ poˆ laˆ paˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ naˇ, laˆ poˆ laˆ paˆ ya mˇ˗eu meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ-ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ “naw maꞈ jah˗eu jeˬ-ahˇ ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ luꞈ ma loˇ lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ haw˗awˬ. Yawˬ haˇ yawˬ ha lawˬ haw˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 13:5) “Jah˗eu jeˬ-ahˇ ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ” taˬ˗euˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, mehˬ bawˬ-ahˇ iˇ˗awˇ tiˬ poˆ na tehꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui noeˬ˗eu jeˬ, geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ, nui ma keuˆ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh nui ma laˆ poˆ laˆ paˇ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ ya gui˗awˇ Miˬyehˇ shaˇ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ nya ni ya leh jeh˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 2:14-16.

7. Eˇpeˇsu 4:31, 32-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ? Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ nga?

⁷ Eˇpeˇsu 4:31, 32-ahˇ gui. Aˬ dui nui noeˬ nui ma laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, ‘yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jiˇ yaw shuiꞈ shuiꞈ’ lehˇ ya dehꞈ paˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:24) Heu naˇ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. Aˬ dui nui ma naˇ˗eu jeˬ, nui ma pehˇ˗eu jeˬ, nui ma pyuˬ˗eu jeˬ, heu deuˬ-ahˇ jiˇ deuˆ gʼaˬ nya ni ya leh jeh˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Heu naˇ maˬ muiˬ˗eu nui ma tiˬ jeˬ na duˬ ciˇ ziꞈ leˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Jaˇliꞈ-ahˇ tiˬ deuˬ na˗aˬ, ‘nui ma aˇ dzehˬ˗ehˇ pehˇ coeˇ˗awˇ nui ma aˇ dzehˬ˗ehˇ daˆ coeˇʼ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 29:22, YB18) Teu miˇ neh aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ muiˬ˗eu nui ma heu-ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ma.

8-9. Saˬteˬpaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ngeh, aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma yaw oeˇ hmˬ-ahˇ byehˇ dzeh nya ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁸ Saˬteˬpaˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma-ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ nya ni shaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui ma-ahˇ gʼaˬ leˇ ni ya leh jeh luꞈ˗eu ma. Tiˬ nah ngaˇ iˇ kahˇ doe ni tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, smˇ kʼoeˬ tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗euˬ lawˬ liˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Leˬdiˬ˗oˬ mawˇ kawˇ kʼoeˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ teh miˇ leˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, aˬ yawꞈ Leˬdiˬ˗oˬ mawˇ kawˇ biˬ dzehˬ yaꞈ˗awˇ cehˆ˗euˬ meh. Ngaˇ Leˬdiˬ˗oˬ mawˇ kawˇ aˬ joˆ˗ehˇ za kʼoꞈ laꞈ˗euˬ lehˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ja nehˬ ngeh, aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ ngaˬ-ahˇ Saˬteˬpaˬ˗oˇ nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ teh miˇ law nmˇ˗aˬ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Dawˬ heu naˇ ngaˬ˗euˬ nui ma-ahˇ zaw laˇ˗awˇ ngaˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni yaw kʼaˆ˗ehˇ ya leh jeh nya lehˇ noeˬ laˇ nya.” b

⁹ Mehˇ nmˇ Saˬteˬpaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ngeh aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma byehˇ dzeh jiˇ˗euˬ ma lehˇ noeˬ kʼawꞈ, aˬ dui maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ paˇ gʼoˆ kʼoꞈ laˇ nya nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Nawˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ gʼaˬ taˬ baˬ. Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ taˬ noeˬ. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ ‘yaw muiˬ jeˬ-ahˇ ngaˇ mˇ mawꞈ ngeh, maˬ muiˬ˗eu jeˬ-ahˇ tehꞈ˗ehˇ ngaˇ tseˇ geuꞈ ni zahˇ tiˬ zahˇ ngaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ luꞈ nyaʼ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 7:21-23) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗eu kʼaˬ lehˇ hawˇ˗eu yaw jawꞈ yaw pyehˆ jeˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ myah luꞈ gʼoˆ kʼoꞈ laˇ˗eu aˬ dui˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ-ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh. Aˬ dui aˬ myah luꞈ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ˗ehˇ dehꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

10. Maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma-ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (1 Yoˇhaˬ 5:14, 15)

¹⁰ Nawˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma aˬ geu hmˬ-ahˇ byehˇ dzeh mawꞈ nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ ehˇ nehˬ˗awˬ. Aˬ yawꞈ nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, nawˬ-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. (1 Yoˇhaˬ 5:14, 15-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, nawˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma-ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ kʼawꞈ, nawˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui  ma teu-ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni nawˬ-ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:10) Kʼoeˇ naˇ, nawˬ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ˗awˇ, nawˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma kʼoeˇ deuˬ-ahˇ bi gʼoˆ k’oꞈ laˇ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ-ahˇ maˬ ya gui, maˬ ya haw˗a. Maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu nui noeˬ deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ maˬ ya jawˇ˗a.—Piˇliˇpiˆ 4:8; Gawˇlawˇsehˇ 3:2.

11. Nui ma yaw shuiꞈ bi ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹¹ Aˬ dui nui noeˬ nui ma yaw oeˇ deuˬ byehˇ dzeh˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nui noeˬ nui ma yaw shuiꞈ ahˇ laˇ ni jiˇ ya leh jeh˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ ya leh jeh˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ-ahˇ siˬ nya laˇ ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ dzaw geuꞈ˗eu ya leh jeh˗eu meh. (Eˇpeˇsu 5:1, 2) Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ na-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ gui ngeh, ‘Ngaˇ jiˇ aˬ cawˬ-ahˇ heu loꞈ˗ehˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ miˇ˗a laˬ?ʼ lehˇ yawˬ ha-ahˇ naˇ haˬ. Yaw shaˬ zaˬ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya gui ngeh, ‘Ngaˇ iˇ shaˬ shaˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ miˇ˗a laˬ? Mehˬ boeˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ehˇ ni maˇ diˇ caw ba nehˬ miˇ˗a laˬ?ʼ lehˇ yawˬ ha-ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ dui nui ma yaw shuiꞈ bi ahˇ laˇ˗eu heu neh nui noeˬ ya beˬ paˇ daˆ leꞈ˗eu meh. Aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha-ahˇ jiˇ nui ma ya mahˇ˗eu meh.

12. Saˬteˬpaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ngeh Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ bi paˇ laˇ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

¹² Uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Saˬteˬpaˬ aˬ yawꞈ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ nui ma yaw shuiꞈ beˬ paˇ nya˗euˬ meh. “Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ taꞈ naˇ, nui ma pehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni-ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ ma. Ngaˇ, nui ma laˆ pehˇ laˇ˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ peh maˬ jawˇ ni cehˆ˗eu ma. Maˬ ngeuˇ naˇ, leh jeh˗awˇ oˇ dzeuˇ˗eu ma. Ngaˇ gaˇ kawˆ teu-ahˇ oˇ dzeuˇ nya˗eu miˇ neh ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu aˬ cawˬ deuˬ ngaˬ-ahˇ ja ceuˬ˗eu meh. Ngaˇ toˆ˗ehˇ oˇ dzeuˇ nya˗eu miˇ neh ngaˬ-ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha jiˇ paˇ zahˬ leˇ nya siˬ. Heu loꞈ˗ehˇ paˇ laˇ nya˗eu heu naˇ, ngaˬ neh leh jeh˗euˬ jeˬ baˬ da neh maˬ ngeuˇ˗a, Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ bi paˇ laˇ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu miˇ neh meh lehˇ ngaˇ jah˗eu ma” lehˇ Saˬteˬpaˬ ehˇ˗eu meh.

13. Aˬ dui-ahˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ-ahˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Gaˬlaˬtiˆ 5:16)

¹³ Gaˬlaˬtiˆ 5:16-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ-ahˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui ngeh maˬ ehˇ, mehˬ bawˬ-ahˇ iˇ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗eu meh. Aˬ dui, aˬ dui loꞈ˗ehˇ leh jeh˗awˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25; 13:7) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ-ahˇ deuˆ ceh ceh˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ naˇ, aˬ dui teu-ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ˗awˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ teu naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ kʼawꞈ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ teu-ahˇ laˆ maˬ mˇ keuˆ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Gaˬlaˬtiˆ 5:16-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ dehꞈ˗eu deuˬ naˇ, ‘shiˬ shaˬ jiˇ nui kʼahˇ mehˬ nah maˬ caw teh˗a.ʼ

14. Aˬ dui tsaˬ˗eu jeˬ mˇ daˆ leꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁴ Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ aˬ myah luꞈ mˇ˗awˇ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ-ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui-ahˇ muiˇ˗eu tiˬ gʼaˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ yuꞈ kʼaˆ˗eu miˇ neh meh. Muiˇ˗eu teu g’aˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ ni lawˬ haw˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, yahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu, paiˬ daˬ˗eu, jiˇ baˬ dawˇ yehꞈ˗eu, maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ deuˬ-ahˇ haw˗eu, heu deuˬ-ahˇ tiˬ poˆ na mˇ mawꞈ laˇ nya˗eu meh. (Eˇpeˇsu 5:3, 4) Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ shaˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ li cawˬ cawˬ gaˬ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ miˇ˗a. Ngaˇ  nui noeˬ teu byoˆ˗iˇ shaw˗iˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, ya deuˆ ceh ceh luꞈ nya siˬ.” Aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ mawꞈ laˇ ngeh, aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

15. “Aˬ cawˬ” deuˬ jiˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ-ahˇ deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ laˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ-ahˇ haw.)

¹⁵ Nawˬ-ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ-ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ mawꞈ laˇ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Jaˇliꞈ-ahˇ “aˬ cawˬ maˬ ya puˬ maˬ ya mawˇ haw˗euˬ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ-ahˇ nawˬ maꞈ ya daˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 10:13) Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ-ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ sahˬ boꞈ teu taꞈ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ na kʼaˬ miˬ sheu˗eu, aˬ li cawˬ cawˬ aˬ buˇ cawˬ cawˬ gaˬ˗eu, jiˇ baˬ dawˇ yehꞈ˗eu, heu deuˬ mˇ haw shaˇ haw˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 6:9-11) Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ gʼaˬ ngeh, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu-ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ noeˬ doˆ laˇ˗eu nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ ni maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu nui noeˬ teu-ahˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu-ahˇ siˬ nya˗eu teu naˇ, aˬ dui-ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu-ahˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ ni, nui deuˬ jiˇ teu-ahˇ deuˆ ceh ceh˗eu laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ leˇ luꞈ˗eu miˇ neh meh. ‘Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jawˇ˗eu Ka li-ahˇ jah˗eu nawˬ maꞈ˗euˬ cawˬ dawˬ tawˆ luꞈ, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ya daˬ luꞈ meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, jah˗eu nui ma ziꞈ dah ni taˬ˗awˬ.ʼ—1 Beˬtuˆluˆ 5:9.

16. Aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu jeˬ-ahˇ ya yahˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁶ Aˬ dui yawˬ ha ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ-ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ heu-ahˇ ya yahˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu teu naˇ, aˬ dui-ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ˗awˇ, noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ za ni bi pyeuꞈ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu-ahˇ deuˆ ceh ceh˗eu gʼaˬ jiˇ maˬ paˇ ahˇ ni bi pyeuꞈ˗iˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ-ahˇ “Miˬyehˇ˗aˬ, saˇ jaˇ ziꞈ dui dui˗awˇ, naw maꞈ maˬ kamˬ coeˇ˗eu muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ maˬ bi keuˆ le˗a. Naw maꞈ kʼoeˇ taˆ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, kamˬ coeˇ ni aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ, buˬ˗iˇ nya˗eu gaˇ ma shaˇ dahˇ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu  meh. (1 Gawˇliˬtu 10:13) Teu miˇ neh maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu nui kʼahˇ teu huiˬ laˇ kʼawꞈ, aˬ dui teu-ahˇ deuˆ gʼaˬ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ teu-ahˇ laꞈ maˬ keuˆ˗iˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

17. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ heu maˬ bi doˆ laˇ ni maˬ nyehꞈ cuꞈ nya kʼawꞈ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ teu-ahˇ maˬ bi doˆ laˇ ni maˬ nyehꞈ cuꞈ nya˗a lehˇ taˬ ngehˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ˗eu nuiˬ noeˬ teu kʼaˇ ahˇ laˇ ngeh, aˬ dui Yoˇsehˆ loꞈ˗ehˇ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ mˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ Pawˇtiˇpaˬ˗euˬ miˬ zaˬ jawˇ gaˇ neh kawˇ ma˗ehˇ cehˆ doˆ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 39:12) Maˬ tsaˬ˗eu nui kʼahˇ-ahˇ laꞈ mˇ keuˆ˗iˇ˗eu maˬ loˬ˗a.

18-19. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui ma-ahˇ beˬ paˇ˗eu leh jeh luꞈ ngeh, yawˬ ha-ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui ma beˬ paˇ˗eu ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha-ahˇ aˬ myah luꞈ pyehˆ tseˇ. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˬ neh mˇ˗euˬ shaˇ˗euˬ jeˬ heu, ngaˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ peh dui dui laˇ taˬ˗euˬ lehˇ jah˗eu lehˇ mˇ mawˇ luꞈ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ nui ma yaw shuiꞈ dm˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ leh jeh luꞈ miˇ˗a loˇ? Ngaˇ shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ mehˬ nah maˬ caw teh ni Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ gʼeh miˇ˗a laˬ?ʼ

¹⁹ Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh ehˇ kʼaˇ maˬ za ni muiˬ laˇ gaˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ naˆ ni muiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ nga lehˇ ya haw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha huiˬ laˇ mahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh, gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Aˬ dui Piˇliˇpiˆ 3:16-ahˇ “Aˬ geu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ nui ma taˬ kʼawꞈ, aˬ dui neh caw teh gʼeh laꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ heu hmˬ-ahˇ tehꞈ˗ehˇ caw teh˗awˇ, ti kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ daˆ shaˇ daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ” lehˇ ehˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ-ahˇ mˇ caw mawꞈ˗eu ma. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, nawˇ nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗eu leh jeh gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.