1-2. Aˬ dui yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ˗eu nga?

 Dzeuˇ laꞈ˗euˬ nyiˬ heˇ kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ ma dahˇ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ neh yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ lehˇ dawˬ biꞈ yaꞈ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 11:23-26.

² Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu ma. (Yoˇhaˬ 14:15) Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ heu˗ahˇ, Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗eu heu neh guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ heu˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu ma. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ neh maˬ kaˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ-iˇ nya ni maˬ bi laˆ tsoeˬ lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ ma.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ A dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ jahˇ˗eu smˇ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ (1) Yeˬsuˇ neh jahˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jahˇ caw˗eu (2) Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu (3) shaˬ zahˬ jaˆ kʼawꞈ mehˬ bawˬ jahˇ˗eu heu deuˬ pyeuꞈ meh.

4. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˇ jeˇ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ za nya ni caw ba nehˬ˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh taˬ hui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (Luˇkaꞈ 22:19, 20)

⁴ Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ neh maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ yaw myaˬ kawˆ˗ahˇ ya siˬ˗eu meh.  Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu nga? Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ neh shiˇ˗euˬ jeˬ heu tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nya˗eu nga? Kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Teu˗ahˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ dzaˬ nya˗eu nga? lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ya siˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 22:19, 20-ahˇ gui.) Koeˇ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, mehˬ hu paw za˗eu yaw muiˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu aˇ yamˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 35:5, 6; 65:17, 21-23) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ taˬ hui dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya heˇ lam gʼaˬ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw˗eu uˬ taꞈ, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ jiˇ maˬ siˬ nya˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ maˬ jahˇ˗a aˬ jeˬ miˇ neh nga?

5. Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ shiˇ jiˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ ngaˇ loˇ?

⁵ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ shiˇ dzeuˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ka li zaˬ aˇ kʼawꞈ deuˬ doˆ laˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 13:24-27, 37-39) Aˬ yawꞈ maꞈ “jah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˇ shuiˇ shuiˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ paw sheuˬ pyawˇ gʼeh”˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:29, 30) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ mehˇ shuiˇ shuiˇ˗eu dawˬ tiˬ jeˬ naˇ, ‘tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗euˬ iˬ baˇ yuˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ, Ka li˗euˬ gʼawˇ mawˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ lawˇ dah’ nehˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ ni, gʼawˬ mya poˆ ya lawˇ dah nehˬ˗a lehˇ mehˬ˗eu heu meh. (Heˬbyehˇ 9:27, 28) Nymˬ˗mˇ iˬ nah gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ toˆ˗ehˇ jah˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ “miˇ saˇ” damˬ˗eu meh. b Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, yawˬ nah na luꞈ toˆ˗ehˇ damˬ˗eu meh. Zahˇ nui deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ maˇ diˇ maˬ gʼoˆ shaw˗a. Tiˬ gʼaˬ na ‘Yeˬsuˇ ngaˬ˗euˬ iˬ baˇ maˇ diˇ pyehˬ nehˬ nya˗a laˬ leˇ’ lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, iˬ baˇ maˬ pyehˬ nehˬ nya lehˇ mehˬ gaˇ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

6. 1872 kʼoꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ muˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gʼoˆ shaw˗euˬ nga?

⁶ 1870 heu kaˬ˗ahˇ Caˇlawꞈ˗suiˬ Te˗suiˬ Laˇseuˬ neh sheuˬ gʼeh˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ muˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˇ diˇ naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. 1872 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shiˇ dah le˗euˬ ngaˬ lehˇ maˇ jawˆ ni ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ ya gʼoˆ shaw ngeh aˬ cawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ sahˬ boꞈ jahˇ doˆ˗awˇ, dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ hawˇ˗eu Maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ˗ahˇ boꞈ ahˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh taꞈ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ neh mˇ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tiˬ kʼoꞈ tiˬ poˆ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ laˇ˗euˬ meh.

7. Yaw beh Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ neh poˆ tseˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga?

⁷ Nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu mehˇ nmˇ teu deuˬ neh poˆ tseˇ˗euˬ jeˬ teu baˬ da neh nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗eu ma. Aˬ geu jeˬ lehˇ za luꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu baˬ da neh aˬ dui Yeˬsuˇ neh ziˇ lawˇ nehˬ le˗euˬ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ ya siˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. (1 Yoˇhaˬ 2:1, 2) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗eu nyiˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ ma. Tiˬ paˆ na deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ shiˇ nya˗eu ziˇ za˗awˇ, yaw myaˬ lam gʼaˬ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ  zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni za luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:18; 1 Yoˇhaˬ 4:9) Teu miˇ neh aˬ dui dzeuˇ laꞈ ngeh˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi uiˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu ma.

8. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ luꞈ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. 1881 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ Peˬsiˬgʼoeˬniˬ˗yaˬ gahˬ kaˬ Ehˇ˗awˬliˬgeˬniˬ meuˬ˗ahˇ nymˇ tiˬ nymˇ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ le lehˇ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jahˇ˗euˬ meh. 1940 kʼoꞈ, Smˇ siˬ ba la˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nui ma ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ kuˇ laꞈ˗eu za meh lehˇ nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ meh. 1960 kʼoꞈ˗ahˇ Beˬdeˬlaˇ kuˇ gaˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ yaˬ doˆ˗awˇ, aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ sha nehˬ beh beh˗euˬ meh. Teu gaˇ neh taꞈ naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ gʼawˬ mya lam taꞈ biˇ kʼawˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga?

9-10. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu lehˇ aˬ dui neh kuˇ gaˬ˗euˬ gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu aˬ geu deuˬ nga? (Yoˇhaˬ 3:16)

⁹ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh mˇ nehˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ oe beh beh˗euˬ  deuˬ˗ahˇ bi siˬ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. (Yoˇhaˬ 3:16-ahˇ gui.) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu jeˬ teu, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ dzehˬ laˇ ni hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ laˇ ni laˆ noeˬ nehˬ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ nui deuˬ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.

¹⁰ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ kuˇ gaˬ˗eu ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ bi siˬ mawꞈ˗eu ma. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui kuˇ gaˇ ha geuꞈ˗awˇ oe˗euˬ miˇ neh la kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Mawˇniˬkaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. c Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Mawˇniˬkaꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ paˇ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. 2021 kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh, aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu poˆ naˇ, aˬ myah myah nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ni kuˇ gaˬ˗euˬ 20 kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ neh dahˬ beh˗eu poˆ pyeuꞈ˗eu miˇ neh ma. Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh kuˇ gaˬ˗euˬ ma.” (Ja ceuˬ 103:1-4) Tsawˇ haˬ deuˬ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh kuˇ gaˬ˗eu ma.

11. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ laˇ ni leh jeh˗awˇ kuˇ gaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga? (Haˬgaiˇ 2:7)

¹¹ Aˬ dui neh aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ˗eu meh. 2021 kʼoꞈ˗ahˇ Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya ni jaˆ kʼawꞈ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ 21,367,603 gʼaˬ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ naˆ maˬ tseˇ nyiˬ myaˆ˗i myaˬ dzehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ aˇ myaˆ gʼaˬ laˇ˗euˬ gaˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 15:7; 1 Tiˆmoˇseˬ 2:3, 4) Aˬ dui nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ mawˇ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya˗eu meh.—Haˬgaiˇ 2:7-ahˇ gui.

12. Aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ baˬ da neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹² Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ aˬ dui nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗eu, guiˇ deuˆ˗eu, yaw jaw naˇ gawˇ naˇ˗eu, shaˬ zahˬ nui jeˬ heu deuˬ˗ahˇ ya puˬ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:36; Maˬkuˆ 13:9; Luˇkaꞈ 21:10, 11) Teu miˇ neh tiˬ poˆ na aˬ dui Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ gm leˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

13. Aˇteuˬ tawˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?

¹³ Tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ ngeh. Nui jah baˬ da neh tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ˗euˬ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu leh jeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ Aˇteuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ 2020 kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ suꞈ ti ni gʼeh˗eu kuˆ lawˆ lawˆ zaˬ tiˬ hmˬ laꞈ kʼoeˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ tawˬ zaˬ 5 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni paˇ uˇ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ tawˬ laꞈ kʼoeˇ ya uˇ luꞈ kʼawꞈ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ keu ka deuˬ lehˬ hmˬ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ uˇ˗eu tawˬ zaˬ deuˬ naˇ, paꞈ yoˆ dawˇ˗awˇ, maˬ muiˬ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu meh. Aˇteuˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? Aˇteuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ naˬ liˬ tiˬ laꞈ ehˇ gʼaˬ ni paꞈ yoˆ maˬ dawˇ ni, maˬ muiˬ˗eu dawˬ maˬ ngehˬ ni jawˇ nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ˗euˬ meh. Teu ngeh tsawˇ haˬ teu deuˬ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ Aˇteuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ meh. Aˇteuˬ “Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Noeˬ  mawˇ˗eu mehˬ bawˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ dzawˇ nehˬ kʼawꞈ gʼaˬ˗aˇ lehˇ ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Aˇteuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ gaˇ ya mawˇ ngeh gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ naˇ haˬ tseˇ˗eu meh.

14. Koˇ biˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ deuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁴ Koˇbiˬ 19 jaˆ ngeh. Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ, tsawˇ haˬ deuˬ iˇ keuˆ˗awˇ maˬ jahˇ nya kʼawꞈ maˬ jahˇ ni maˬ jawˇ˗a. d Iˇteuꞈnehꞈ jaˆ˗eu aˇ muˇ deuˬ naˇ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ teu˗ahˇ biˬdiˬ˗oˬ paw neh jahˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Iˇteuꞈnehꞈ maˬ jaˆ gaˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ naˇ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ teu biˬdiˬ˗oˬ paw neh maˬ ngeuˇ naˇ Leˬdiˬ˗oˬ paw neh pyehˬ kʼawˬ nehˬ˗euˬ meh. Gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, Beˬdeˬlaˇ saˇ naˇ deuˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ 500 jeˬ˗euˬ dawˬ dzehˬ ni dawˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ kawˆ dawˬ yuˇ paˇ nehˬ˗euˬ meh.

15. Aˬ dui Su lehˇ kuˇ˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ heu gʼaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁵ Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu. Tiˬ deuˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ  tsoeˬ˗eu miˇ neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui Su lehˇ kuˇ˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. 2021 kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu tiˬ nah ca ngeh, Su aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ˗eu miˇ neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ laˇ nya nga lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ Luˇkaꞈ 22:44-ahˇ gui˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoe˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Yawˬ nah yawˬ keuˆ laˇ ngeh Su Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ yuˇ daˆ taˬ˗euˬ uˬ shawˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw˗awˇ, uˬ ciꞈ paw kuˆ lawˆ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ luꞈ ngeh, naˬ gaˬ neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ ahˇ laˇ˗euˬ meh. Su aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ “Miˇ nah nawˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ dui dui miˇ˗a. Teu miˇ neh ngaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ daˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗euˬ ma.Yeˬhawˇbaˬ jiˇ ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ˗aˬ, tiˬ jeˬ lehˇ˗iˬ maˬ paˇ ehˇ nya miˇ˗a” lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Nawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ puˬ le naˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh lehˇ noeˬ miˇ˗a loˇ?

16. Aˬ dui Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ leh jeh˗awˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga? (Loˇmaˆ 8:31, 32)

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh jahˇ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. (Loˇmaˆ 8:31, 32-ahˇ gui.) Teu miˇ neh tsuiꞈ nuiˆ kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ.