1. Tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

 Tiˬ poˆ na nawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ shaˇ noeˬ haw maˬ loˇ? Sahˬ paˬ Daˬbiˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ haw˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “nawˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ nya ni ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 51:12) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu kʼawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui dehꞈ le ngeh neh ehˇ dawˬ˗ahˇ leuˇ mawꞈ˗eu nui ma dehꞈ ahˇ le˗euˬ miˇ neh meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi puiˬ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni leh jeh˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 11:3) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ myaˬ ni naˇ, ehˇ dawˬ leuˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma pyeuꞈ˗eu “yaw sahˇ kʼoeˇ˗aˬ, nymˬ˗mˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu meh.” (Eˇpeˇsu 2:2) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ˗euˬ iˬ baˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, Saˬdaˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh.

2. “Naˇ haˬ geuꞈ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (Yaˬkoˆ 3:17)

² Yaˬkoˆ 3:17-ahˇ gui. Yaˬkoˆ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu deuˬ naˇ “naˇ haˬ geuꞈ, [YB18]”˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ neh uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ taˬ˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ gaˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ lehˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ kaˇ tiˇ laˇ gaˇ nmˇ maˬ bi naˇ haˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Gʼaˬkʼehˇ 4:18-20.

3. Aˬ dui sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

³ Tsawˇ haˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu awˬ dzehˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 19:7) Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ naˇ maˬ byah kuꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ da aˬ ma miˇ kʼahˬ shaˬ paˬ sahˬ ma, aˇ muˇ  laꞈ kʼoeˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 6:20; 1 Teˇsaˬloˇni 5:12; 1 Beˬtuˆluˆ 2:13, 14) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ neh uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ heu deuˬ neh sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ, tiˬ poˆ na aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, maˬ caw teh mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ caw teh nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

4. Zaˬ deuˬ myaˬ myaˬ ni aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ naˇ haˬ˗eu nga?

⁴ Zaˬ hawˇ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ tiˬ jawˬ “aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu” deuˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1, 2) Aˬ jeˬ miˇ neh maˬ naˇ haˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, zaˬ tiˬ deuˬ na aˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ ha jiˇ maˬ mˇ caw nya gaˇ lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ da aˬ ma neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ saˇ ka˗ahˇ maˬ paˇ miˇ mehˬ, maˇ diˇ maˬ zmˬ nya˗a, aˇ dzehˬ˗ehˇ nyehꞈ suꞈ dzeuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Zaˬ hawˇ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ? Zaˬ hawˇ˗eu zaˬ gʼawˬ mya ni Yeˬhawˇbaˬ neh “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha˗euˬ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˬ. Naw maꞈ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu tsaˬ dui dui meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:1) Nawˬ˗ahˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ caw nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

5. Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nga? (Luˇkaꞈ 2:46-52)

⁵ Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21-24) Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma maˬ byah kuꞈ˗a. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ maˬ mˇ bahˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ yaw zeu baw nehˬ˗euˬ neh. (Doˆ˗iˇ˗eu 20:12) Yeˬsuˇ aˇ kʼoꞈ 12 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. (Luˇkaꞈ 2:46-52-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ leˇ ngeh Yeˬsuˇ ahˇ maˬ ahˇ nga laˬ lehˇ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ haw˗aˬ. Maˇ diˇ naˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ahˇ jiˇ nga laˬ maˬ ahˇ jiˇ nga laˬ lehˇ haw˗eu heu naˇ, Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ doˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ poˆ mawˇ ngeh, Maˬliˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jawˇ yaꞈ de lehˇ dehꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ toˆ˗ehˇ ehˇ˗eu teu naˇ maˬ tsaˬ˗a lehˇ ehˇ kʼoꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ toˆ˗ehˇ maˬ ehˇ ni yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu loꞈ˗ehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ “aˬ yawꞈ ehˇ mawꞈ˗eu dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ, aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ maˬ gʼoˆ shaw nya˗a.” Ehˇ kʼawꞈ aˬ myah luꞈ Yeˬsuˇ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ haˬ˗ehˇ jawˇ˗euˬ meh.”

6-7. Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ni zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁶ Zaˬ hawˇ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ mˇ lehˬ ngeh maˬ ehˇ, nawˬ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ ngeh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu shaˬ miˇ˗a laˬ? Ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ nga lehˇ shaˇ noeˬ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, “Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:20) Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu, gaˇ kahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ dahˇ˗eu zahˇ deuˬ jahˇ doˆ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, nawˇ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

⁷ Nyiꞈ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ da aˬ ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ. Nawˇ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ leˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ jah coeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 23:22-25) Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ jiˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Behˬ˗oˬjiˬ˗yamˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Aˬleˬsaˬduˇ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ nyaˬ lehˇ˗aˬ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, laˬ kʼaˬ jiˇ cehˇ dzehˬ laˇ nyaˬ.” b Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nymˬ˗mˇ neh aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ nga lehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ mehˇ nmˇ Paoˬloˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu  meh. “Aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu leh jeh˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ hawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ nyaˬ.” Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ dui aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ, “yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ baw le za le˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh ziˇ baw ziˇ za meh.”—Eˇpeˇsu 6:2, 3.

8. Zaˬ guˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu nga?

⁸ Zaˬ hawˇ˗eu zaˬ guˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Luˇ˗iˇzaˬ cawˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ naˬ gaˬ jaˆ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ naˇ aˬ da aˬ ma maˬ bi zmˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh, nui ma maˬ muiˬ ni pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ aˬ da aˬ ma aˬ yawꞈ˗ahˇ haw piˇ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh nga lehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ da aˬ ma˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu naˇ, nyehꞈ suꞈ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ ni lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh haw piˇ nehˬ˗eu miˇ neh, lawˬ liˬ yeuꞈ ngeh paꞈ˗eu joꞈ paꞈ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ nya.” Mawˇniˇkaꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Eˇliˇsaˬbehˆ jiˇ nymˬ˗mˇ keuˆ ni tiˬ poˆ na aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ nya siˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ da aˬ ma neh zahˇ jahˇ doˆ laꞈ˗eu tiˬ hmˬ na˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw laˇ ngeh, dzeuˇ laꞈ ngeh aˬ da aˬ ma neh jahˇ doˆ˗euˬ zahˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu ma.” Aˬmiˇniˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Mawˇniˇkaꞈ jiˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ dawˬ poˆ maˬ poˆ ni naˇ haˬ naˇ aˬ myah luꞈ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.

9. Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ naˇ haˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw myaˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

⁹ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ “miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 13:1) Tsawˇ haˬ deuˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ jaˆ˗eu heu naˇ, yaw muiˬ meh lehˇ ha geuꞈ˗eu kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh jahˇ doˆ laꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ caw teh˗eu nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ na zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ hmˬ na maˬ tsaˬ maˬ dawˇ nga lehˇ noeˬ laˇ naˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ teu˗ahˇ maˬ caw teh˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, kawˬ doˆ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yuˇloˬ paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw ngeh, tsawˇ haˬ oeˬ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ muˇ “kawˬ taꞈ˗eu aˇ dzehˬ dzeuˇ ni shaˇ naˇ, maˬ taꞈ nehˬ kʼawꞈ za meh lehˇ noeˬ˗eu meh.” Teu miˇ neh miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ kʼawˬ smˬ bymˇ laꞈ kʼoeˇ neh nyiˬ bymˇ tehꞈ˗ehˇ biꞈ˗eu meh.

10. Aˬ dui zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ hmˬ na˗ahˇ maˬ ya leˇ kʼawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh ya caw teh˗eu nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ zaˬ neh uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗aˬ, yaw lehˬ yaw ca bi doˆ laˇ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗awˇ, Saˬdaˬ neh uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ bi laˆ cawˆ meh lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 110:5, 6; Dawˬtsoˆ 8:9; Luˇkaꞈ 4:5, 6) Kʼoeˇ naˇ “uˆ lahˇ luꞈ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ kʼaˇ puiˬ˗eu tsawˇ haˬ Miˬyehˇ neh mˇ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ puiˬ gaˇ duˇ˗eu meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw luiˆ luiˆ˗ehˇ bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ, uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ biꞈ taˬ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ gaˇ jiˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui ‘aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ ya biꞈ˗eu meh.’ Aˬ dui kʼawˬ taꞈ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw zeu bawˬ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ zahˇ˗ahˇ caw teh˗eu, heu deuˬ ya jahˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 13:1-7)  Zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ hmˬ na, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi shaˬ nya, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ nya, pyuˇ gʼawˬ mya ni bi jiˇ nya lehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ bahˬ naˇ, miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi naˇ haˬ mawꞈ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 5:29.

11-12. Luˇkaꞈ 2:1-6-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ caw teh˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹¹ Aˬ dui uˆ lahˇ˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. (Luˇkaꞈ 2:1-6-ahˇ gui.) Maˬliˇ zaˬ pi˗eu ba la 9 siˬ byah laˇ ngeh, Loˇmaˆ sahˬ paˬ Gehˇsaˬ Awˇguˇtuˆ miˇ kʼahˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ tsawˇ myahˇ ya dawˆ meh lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬli Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ma 93 laˇ (150 kiˬloˬmiˬteuˬ) ehˇ gʼaˬ ni ya cah˗euˬ meh. Aˇ yawꞈ nyaꞈ gaˇ toeˬ gaˇ daˆ, gawˬ jawˬ gʼawˬ mya jawˬ ya cah˗euˬ meh. Maˬliˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ dui dui˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ ya kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Maˬliˇ˗euˬ uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ teu gʼaˬ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ dawˬ luꞈ˗eu Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu beu, gaˇ ma gaˇ pehˇ baw naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nmˇ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ˗awˇ, uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ ni maˬ gʼeh˗aˬ.

¹² Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ sahˬ paˬ Gehˇsaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. Maˬliˇ Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni yaw muiˬ˗ehˇ iˇ keuˆ˗awˇ, uˬ maˆ laꞈ kʼoeˇ pi luꞈ˗eu zaˬ yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ puˬ˗euˬ meh. Teu naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.—Miˇkaˬ 5:2.

13. Aˬ dui ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ mˇ bahˬ˗awˇ ya daˬ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui maˬ ya daˬ˗a. (Loˇmaˆ 13:4) Kʼoeˇ naˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ haw laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ˗ahˇ Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ yehˇ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui bawˬ dzaˬ luꞈ ngeh Bawˬdzaˬnymˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawˬ maˬ taꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh gaˇ ma˗ahˇ guˇ guˇ˗ehˇ  cah˗eu deuˬ˗ahˇ poˆ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ yehˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ gʼaˬ heu muˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nga lehˇ haw mawˇ ngeh, “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗aˬ, kʼawˬ maˬ doˆ ni maˬ byehˇ˗a” lehˇ ehˇ˗awˇ, yehˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ doˆ˗euˬ meh. Teu miˇ neh nawˇ yawˬ poˆ na luꞈ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ muiˬ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 5:16.

14. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ “naˇ haˬ geuꞈ” ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu maˬ awˬ˗a. Aˬmeˬliˇkaˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Joˬehˬnaˬ “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ shaˬ nehˬ˗eu miˇ neh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Joˬehˬnaˬ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗awˇ leh jeh˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu sahˬ boꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ gui ni byehˇ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 20:3) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ neh laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ ngeh to˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 9:9, 10) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, tiˬ paw tiˇ paw gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 17:16) Nymˬ˗mˇ Joˬehˬnaˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ yaw zeu baw˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma coꞈ ngehˇ ni bi gʼeh˗awˇ nui saˇ bi oꞈ nya lehˇ ehˇ˗eu meh.

15. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ caw teh˗eu tiˬ poˆ na aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ nya˗eu nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ “naw maꞈ kʼoeˇ taˆ aˬ yuiꞈ aˬ tsu geuꞈ˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ naˇ haˬ geuꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 13:17) Aˬ dui˗euˬ aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗aˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˇ maˬ byah kuꞈ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui maˬ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ bi mˇ laꞈ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ leˇ haw˗euˬ meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ maˬ shawˇ˗eu jeˬ zaˬ dzaˬ˗awˬ lehˇ ehˇ ngeh aˬ yawꞈ maˬ dzaˬ˗aˬ. Tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu 3 poˆ byah ni maˬ dzaˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:9-16) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Nui noeˬ nui duˇ yaw shuiꞈ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ kʼahˇ maˬ dahˇ gaˇ duˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ laꞈ haw˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Beˬtuˆluˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ byah kuꞈ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.

16. Pawˇluˆ gaˇ kʼahˇ maˬ gahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ za kʼawꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (Gʼaˬkʼehˇ 21:23, 24, 26)

¹⁶ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ gaˇ kʼahˇ dahˇ gaˇ maˬ duˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ za ngeh kʼawꞈ, naˇ haˬ geuꞈ˗euˬ meh. Yuˇdaˆ Ka li zaˬ deuˬ Pawˇluˆ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ni” mehˬ nga lehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 21:21) Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ caw teh luꞈ˗eu lehˇ byaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ yo aˬ li 4 gʼaˬ sheuˬ˗awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ gʼawˇ mawˇ shawˇ˗eu zahˇ jahˇ leˇ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗euˬ uˬ moˆ maˬ paˇ jawˇ mehˬ lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ jiˇ maˬ mˇ lehˬ˗euˬ kʼawꞈ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “tsawˇ haˬ kʼoeˇ oeˬ gʼaˬ˗ahˇ Pawˇluˆ kuˇ˗awˇ, yawˬ nah yawˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gʼawˇ mawˇ shawˇ˗eu zahˇ jahˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 21:23, 24, 26-ahˇ gui.) Pawˇluˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ miˇ neh, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 14:19, 21.

17. Saˬ˗teˇpaˬniˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁷ Saˬ˗teˇpaˬniˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ,  aˬ yawꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ saˇ naˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬdeˬlaˇ aˇ muˇ teu muˇ maˬ paˇ bi jaˆ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ paˇ bi mˇ kʼoꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Saˬ˗teˇpaˬniˬ “Ngaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ nya. Yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ ngehˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ loˬ meh lehˇ maˬ noeˬ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nui noeˬ nui duˇ yaw shuiꞈ teu˗ahˇ mˇ caw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ aˇ nah hawˇ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ teu deuˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ mawˇ laˇ nya. Ngaˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ gʼaˬ aˬ da aˬ ma Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ˗a. Teu miˇ neh nga nyaꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ ngaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ luꞈ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ jiˇ gʼawˬ mya ni doˆ laˇ nyaˬ. Ngaˇ sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw teh˗euˬ miˇ neh nui ma saˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

18. Aˬ dui naˇ haˬ geuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui naˇ haˬ geuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ni dzaw nya˗eu meh. Yeˬsuˇ saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu “shaˬ˗eu zahˬ˗eu” aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu” tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. (Heˬbyehˇ 5:8) Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ yaw myaˬ poˆ shaˬ˗eu zahˬ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, Koˇbiˬ naˇ gawˇ jaˆ dahˬ beh laˇ ngeh, aˬ dui Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ maˬ ya bawˬ dzaˬ˗iˇ nga, iˇ kahˇ doe ni maˬ ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ nga lehˇ nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ ma. Nawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ mˇ caw˗eu shaˬ˗euˬ miˬ˗aˇ laˬ? Yaw shaˬ kʼawꞈ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu teu naˇ nawˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ mehˬ bawˬ bi gm˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh za˗eu nui noeˬ nui duˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ caw teh˗eu dah laˇ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nui noeˬ nui duˇ teu deuˬ˗ahˇ caw teh˗eu teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ buˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 36:11.

19. Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh naˇ haˬ geuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ nya?

¹⁹ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ˗eu heu naˇ, guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni bi za˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. (1 Yoˇhaˬ 5:3) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ guiˬ lahˬ maˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ nya˗a. (Ja ceuˬ 116:12) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ hawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Aˬ dui ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 27:11.