1. Baˬbuˇloˬ˗euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya leˇ˗eu nga?

 Daˬyeˬlaˇ yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jaˆ˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ bi nyehꞈ laꞈ ngeh zaˬ guˬ tehꞈ˗aˬ siˬ. Baˬbuˇloˬ˗euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ “laꞈ nyiˇ aˇ gʼehˇ˗ahˇ” haw˗awˇ ya leˇ shaw˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ naˇ “tsawˇ haˬ aˇ gʼehˇ muiˬ”˗eu uˬ taꞈ, aˇ jeuˬ aˇ ca jiˇ yaw huiˬ yaw mahˇ aˇ jeuˬ aˇ ca pyeuꞈ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7) Teu miˇ neh Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ Baˬbuˇloˬ˗euˬ haw nymˇ˗ahˇ gaˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ dzaw nehˬ˗euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 1:3, 4, 6.

2. Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14)

² Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ gaˬ˗eu heu naˇ, jawˬ gʼehˇ muiˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Haw nymˇ˗ahˇ huiˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu miˇ neh jiˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu miˇ neh meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Noˇaˬ hawˇ˗eu Yawˇbaˆ maꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, teu ngeh Daˬyeˬlaˇ˗euˬ aˇ kʼoꞈ 20 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni tehꞈ˗aˬ siˬ. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ tahˬ laꞈ˗euˬ Noˇaˬ hawˇ˗eu Yawˇbaˆ maꞈ loꞈ˗ehˇ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 5:32; 6:9, 10; Yawˇbaˆ 42:16, 17; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14-ahˇ gui.) Daˬyeˬlaˇ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ za˗euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 10:11, 19.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nyiˬ hmˬ baˬ da neh aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ haw˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Jeˬ hu Daˬyeˬlaˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ˗ahˇ aˬ geu ngeh mˇ mawˇ˗euˬ ngaˬ lehˇ haw˗awˇ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ ahˇ laˇ ni Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga lehˇ haw˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. Heu kawˆ naˇ zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu meh.

4. Daˬyeˬlaˇ nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁴ Kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu deuˬ kʼawꞈ guˆ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ guˆ˗eu jeˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ mˇ nya ni maˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ˗a. Daˬyeˬlaˇ naˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ  mˇ mawˇ˗euˬ nga lehˇ haw kaˇ˗euˇ. Dahˬ beh poˆ naˇ, Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ˗euˬ gaˇ neh nyiˬ kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ Daˬyeˬlaˇ nui kʼaˬ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Teu ngeh sahˬ paˬ Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu huiˬ dui dui˗eu tsawˇ haˬ mawˇ kawˇ kawˇ ma gaˇ kawˆ yuꞈ maˆ maˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ heu maˬ dzawˇ nehˬ nya naˇ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ sehꞈ jiˇ de lehˇ lmˬ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 2:3-5) Daˬyeˬlaˇ tiˬ jeˬ na yaw kawˇ ma˗ehˇ maˬ jahˇ naˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya shiˇ jiˇ˗eu lehˇ gʼeh luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ shaˬ paˬ jawˇ gaˇ le˗awˇ, “yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ sahˬ paˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ ehˇ mehˬ nehˬ nya ni, aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ biꞈ laꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shaˇ leˇ˗euˬ meh.” (Daˬyeˬlaˇ 2:16) Daˬyeˬlaˇ nui kʼaˬ hawˇ˗eu nui jah ahˇ˗eu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ shaˇ peuˬ˗euˬ meh. Teu˗euˬ jeˬ hu Jaˇliꞈ˗ahˇ Daˬyeˬlaˇ yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ jawˇ nehˬ nya˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ ya mawˇ˗a. Daˬyeˬlaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu Shaˬdaˬlaˆ Meˬshaˆ hawˇ˗eu Aˬbeˬdaˬneˬgoˬ˗ahˇ “gaˇ kawˆ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ ehˇ nehˬ laꞈ ni, mˬ taˆ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 2:18) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu miˇ neh Daˬyeˬlaˇ Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ˗euˬ yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ dzawˇ nehˬ nya˗euˬ meh. Teu miˇ neh Daˬyeˬlaˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ maˬ shiˇ ni ya buˬ iˇ˗euˬ meh.

5. Daˬyeˬlaˇ nui kʼaˬ aˬ geu ngeh paˇ ya mˇ mawˇ˗euˬ nga?

⁵ Daˬyeˬlaˇ mawˇ kawˇ kawˇ ma nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu yuꞈ maˆ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ gʼaˬ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, nui kʼaˬ ya mˇ mawˇ˗eu dzaˇ˗i gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ paˇ ya puˬ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ yuꞈ maˆ tiˬ hmˬ paˇ maˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˇ bawˇ bawˇ ma tiˬ bawˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗wˇ paˇ maˆ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ kʼaˬ duˬ ni Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ˗ahˇ yuꞈ maˆ teu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ uˬ uˬ iˇ˗awˇ sahˬ paˬ maˬ ya geuꞈ ni tiˬ kʼehˬ ya jawˇ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 4:25) Maˇ diˇ naˇ Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ Daˬyeˬlaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ puiˬ˗euˬ ngaˬ lehˇ noeˬ˗awˇ sehꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Daˬyeˬlaˇ sahˬ paˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni yuꞈ maˆ˗euˬ teu dawˬ tsuiꞈ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh.

6. Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ nui kʼaˬ ahˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁶ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni nui kʼaˬ ahˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Daˬyeˬlaˇ yaw nyiˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh Iˇsaˬleˬlaˆ˗eu aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ mehˬ nehˬ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu˗ahˇ caw teh˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 6:6-9) Daˬyeˬlaˇ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ tseˇ dawˬ tehꞈ˗ehˇ siˬ nya˗eu maˬ ngeuˇ ni, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ jeˬ dzaˬ  nya˗eu maˬ dzaˬ nya˗eu zahˇ dawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ neh jiˇ siˬ nya˗eu meh. b (Uˬduˬtahˬ˗eu 11:4-8; Daˬyeˬlaˇ 1:8, 11-13) Kʼoeˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ caw teh ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:10, 11) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Daˬyeˬlaˇ tiˬ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ neh ya mawˇ˗euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ nui kʼaˬ ahˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁷ Daˬyeˬlaˇ bawˇlawˇpeh Yeˬlaˬmiˇ hawˇ˗eu bawˇlawˇpeh nui deuˬ neh boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ miˇ neh Baˬbuˇloˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼawˬ mya tseˇ kʼoꞈ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ˗euˬ Yuˇdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼehˬ˗ehˇ ya buˬ ya law˗iˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:2) Daˬyeˬlaˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma tiˬ byah tiˬ loꞈ taˬ˗eu deuˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:31, 32, 37-39 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Daˬyeˬlaˇ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 6:10) Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ˗eu uˬ taꞈ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:4, 5, 19) Daˬyeˬlaˇ kʼawꞈ aˬ dui loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Dehꞈ le ngeh neh nui kʼaˬ ahˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu heu neh, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu hmˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh˗euˬ meh.

8. Aˬ dui nui kʼaˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

⁸ Aˬ dui nui kʼaˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ da aˬ ma deuˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ kʼaˬ duˬ ni bi gʼeh mawꞈ ngaˇ lehˇ˗aˬ, zaˬ deuˬ˗ahˇ nui kʼaˬ aˬ yawˇ yawꞈ ahˇ laˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Kʼaˬ duˬ ni tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni leh jeh˗eu heu naˇ, tiˬ jawˇ˗i maˬ mˇ haw˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ dzaw shaˇ dzaw dzaw gaˇ duˇ˗eu meh. Teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, saˬ laˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗eu nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗awˇ dzaw geuꞈ˗eu heu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui nui deuˬ nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu heu neh aˬ dui jiˇ nui kʼaˬ ahˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya siˬ nya˗awˇ ya gʼoˆ shaw˗eu meh. Tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ dzawˇ nehˬ˗eu heu neh, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ ya jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba luꞈ meh lehˇ nui ma ya taˬ˗awˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˬ dui kʼaˬ duˬ ni gʼeh nya˗eu meh.

9. Kʼaˬ duˬ ni gʼeh naˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

⁹ Aˬ dui kʼaˬ duˬ ni gʼeh naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni za˗eu meh. Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Beˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah˗awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ beh˗euˬ jeˬ heu naˇ aˬ poeˬ dawˬ oeˇ tehꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ nah aˬ yawꞈ dzaw zaˬ˗euˬ mehˬ shi le˗awˇ, beh˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ dzaw˗eu gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui jah˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Beˬ “Saˬ laˬ ngaˇ dzawˇ nehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ saˬ laˬ ngaˇ ja sawˇ˗euˬ seuˬ gʼaˬ aˇ taꞈ yuˇ doˆ˗awˇ dzaw cawˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ biˇ nehˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Dzaw cawˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Beˬ “Yaw myaˬ gʼaˬ ngaˇ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ jiˇ ja ceuˬ laˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Beˬ neh puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ nui deuˬ yaw zeu baw˗eu meh.  Kʼoeˇ naˇ nui ma yaw dawˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui kʼaˬ duˬ ni gʼeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu muiˬ˗eu yaw myaˬ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma.

10. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “saˇ jaˇ ziꞈ˗eu” maˬ ngeuˇ naˇ “ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu Heˬbyehˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gʼoeˇ leˇ taˬ˗euˬ gaˇ neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Dawˬ heu dawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ zmˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ cawˬ cawˬ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh jiˇ zmˬ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 20:14, 15) Aˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma.

11. Daˬyeˬlaˇ aˇ kʼoꞈ kawˆ laˇ ngeh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹¹ Daˬyeˬlaˇ tiˬ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ yaw myaˬ poˆ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˇ kʼoꞈ 90 kʼoꞈ dzehˬ˗iˇ ngeh, kʼaˆ dui dui˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Teu ngeh Baˬbuˇloˬ, Meˬdiˇ Paˇshaˇ neh bi deuˆ gʼaˬ˗awˇ Daˬliˇ sahˬ paˬ uˆ lahˇ luꞈ˗eu meh. Yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ yaw myaˬ gʼaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ bye˗awˇ, Daˬyeˬlaˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ jiˇ yaw zeu maˬ baw˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ sehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ bawˬ kʼoeˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Daˬyeˬlaˇ sahˬ paˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nga laˬ? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nga laˬ? lehˇ lawˬ haw˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ paˬ˗ahˇ zahˇ tiˬ hmˬ jahˇ doˆ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ ya mˇ˗eu jeˬ naˇ, nui deuˬ loꞈ˗ehˇ sahˬ paˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ 30 nah byah ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ shaˇ ni ya jawˇ˗eu heu pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Daˬyeˬlaˇ dawˬ teu˗ahˇ maˬ mˇ caw ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ miˇ neh, aˇ laˬ jaˬ shiˇ kuˆ˗ahˇ bi biˬ ahˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 6:12-15, 20-22) Aˬ dui tawˇ neh Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ nya˗eu nga?

12. Daˬyeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ nga?

¹² Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ ya gaˬ˗eu meh. Daˬyeˬlaˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ˗eu miˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:4) Kʼoeˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ  Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh.—Daˬyeˬlaˇ 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Zaˬ guˬ deuˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ lawˬ haw laˇ˗eu aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.) (b) Biˬ diˬ oˬ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ aˬ li cawˬ cawˬ aˬ buˇ cawˬ cawˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ, nawˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ le?

¹³ Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui˗euˬ zaˬ guˬ deuˬ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ luꞈ˗eu meh. Tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ bye˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗euˬ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka niˇ gʼa˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ ni jahˇ˗eu meh. Awˇsa te li˗ya miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ga˗lamˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ 10 daˇ teu kaˬ˗ahˇ dzaw ngeh lawˬ haw laˇ˗eu tiˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Tiˬ nah saˬ laˬ ma dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ cawˬ tiˬ gʼaˬ, aˬ li cawˬ cawˬ aˬ buˇ cawˬ cawˬ gaˬ nya lehˇ ehˇ laˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ kʼoꞈ de lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Saˬ laˬ ma cawˬ teu gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh gaˇ nui ma tsaˬ˗eu deuˬ tiˬ paw yawꞈ˗iˇ˗awˇ, nui ma maˬ tsaˬ˗eu deuˬ tiˬ paw yawꞈ˗iˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. Ga˗lamˬ “Ngaˇ hawˇ˗eu Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu cawˬ tiˬ gʼaˬ maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ paw yawˬ yawꞈ˗iˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu gaˇ neh naˇ gaˇ kawˆ deuˬ paˇ doeˇ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Sahˬ boꞈ dzaw˗eu dzeˇ luꞈ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ dzaw cawˬ deuˬ maˬ ehˇ, saˬ laˬ ma maˬ ehˇ, nga nyaꞈ˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka niˇ gʼa laˇ˗awˇ haw teˬ˗eu meh. Ngaˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nahˬ yu ni ja sawˇ nehˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ ngaˇ ngehˬ gaˇ maˬ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗a.” Teu naˇ Ga˗lamˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi noeˬ leˇ˗euˬ nga? Ga˗lamˬ “Ngaˇ teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ gaˇ maˬ ya leˇ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui jah˗ahˇ ya haw piˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. c

14. Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 1:20) Nawˇ aˬ dui˗euˬ gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “Beh˗euˬ nga loˇ?” lehˇ ehˇ gaˇ ahˇ˗eu yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ gui nya˗awˇ, biˬ diˬ oˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ haw nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ Dehꞈ˗eu jeˬ beh˗euˬ nga loˇ? hawˇ˗eu Dehꞈ ziˇ dahˬ beh duˬ—Shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu ngaˬ kawˆ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ jiˇ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ nya meh. De maꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ehˇsaꞈ˗teuꞈ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Paˇ dmˬ teu nyiˬ dmˬ muiˬ˗eu lehˇ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ya jah˗eu heu loꞈ˗ehˇ ya jah˗eu lehˇ maˬ ehˇ taˬ ni aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ tsehˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ tehꞈ meh.” Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Beˬ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Paˇ dmˬ teu naˇ ngaˬ˗ahˇ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗awˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ neh maˇ diˇ beh˗euˬ nga lehˇ bi jah ziꞈ dzehˬ laˇ nyaˬ.” Nawˇ kʼawꞈ paˇ dmˬ teu˗ahˇ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ‘Nga maꞈ˗euˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ nawˬ neh beh˗euˬ baˬ da neh, yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ maˬ ehˇ, taˬ huiˬ taˬ mahˇ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, baoˬ maˬ ehˇ, nawˇ za geuˇ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu 4:11. d

15. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁵ Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu meh. Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Saˬmiˬlaˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ “Ngaˇ Yeˬsuˇ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ  nya dzehˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗eu baw˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw nya ni gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Yeˬsuˇ naˇ yaw bya yaw lawˬ lawˬ lehˇ gʼeh˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya leˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗awˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ a lawˆ lawˆ˗ehˇ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ duˇ duˇ dehꞈ dehꞈ dzaw geuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ duˇ leˇ dui dui ngaˇ. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi oe ka˗euˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.” (Yoˇhaˬ 14:9) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw˗awˬ tawˇ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ dzehˬ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.

16. Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga? (Ja ceuˬ 18:25; Miˇkaˬ 6:8)

¹⁶ Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ naˇ aˬ myah luꞈ cawˬ cawˬ gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ za˗eu meh. (Luˇta 1:14-17) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 18:25; Miˇkaˬ 6:8-ahˇ gui.) Huiˬ dui dui˗eu mˬ beh miˇ beh beh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ, tiˇ dui dui˗eu aˬ dui nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, shaˬ zahˬ maˬ ehˇ, muiˇ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, shiˇ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, maˬ laˆ gʼawˬ laˇ nya˗a. (Daˬyeˬlaˇ 12:13; Luˇkaꞈ 20:37, 38; Loˇmaˆ 8:38, 39) Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ?

17-18. Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ paˇ dzaw geuꞈ nya nga siˬ?

¹⁷ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Daˬyeˬlaˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nyiˬ jeˬ˗ahˇ ya ja sawˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, yuꞈ maˆ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, yaw myaˬ kawˆ˗ahˇ bi mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ bi ngehˬ˗awˇ, teu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ jiˇ dzawˇ nehˬ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ yaw myaˬ kawˆ byah laˇ jiˇ˗euˬ meh. Dzaˇ˗i maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ nui deuˬ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ pyeuꞈ meh.

¹⁸ Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu nyiˬ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu heu naˇ, zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ neh gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ lehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ nui kʼaˬ ahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, saˇ jaˇ ziꞈ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ keuˆ le˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ dah laˇ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.