• “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ yaw myaˬ poˆ joe˗euˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh laˇ nya.”

• “Ngaˬ˗ahˇ daˬ laˆ ga nehˬ laꞈ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ ngaˇ naˇ tsawˇ ya maˬ ahˇ nya. Aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ laˇ nya.”

• “Tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ ehˇ nehˬ peuˬ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ shaˬ kʼoeˬ luꞈ˗eu ma.”

• “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ maˬ haw cawˬ nga lehˇ noeˬ laˇ nya.”

Dawˬ heu deuˬ˗ahˇ haw ngeh kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ haw ngeh, miˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ba la aˇ siˬ˗ahˇ neh, aˇ kʼoꞈ˗ahˇ neh haw kʼoeˬ luꞈ naˇ, miˬ zaˬ gʼaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ nga teu? Ngaˇ maˬ siˬ gaˇ dzaˇ˗i nui jeˬ jiˇ paˇ mˇ kʼoeˬ luꞈ˗eu jeˬ nga siˬ.”

Miˬ zaˬ deuˬ˗oˇ nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ haw dzaw taˬ naˇ, heu kawˆ naˇ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ ma. a Heu kawˆ naˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ˗ahˇ ja sawˇ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, nui ma saˇ laˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw kʼawꞈ gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. b

Yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi mˇ ni maˬ nyehꞈ tehˬ nya kʼawꞈ, shaˬ zahˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ ya mˇ ni, nui ma saˇ laˇ ni jahˇ nya˗eu meh.

Yawˬ ha˗ahˇ iˬ baˇ taˬ taˬ. Miˬ zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ haw˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ baˬ da neh nya lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Ehˇliˬ˗suiꞈ c yawˬ ha jawˇ paw gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ‘Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ ngaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˬ cawˬ˗euˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw mawꞈ˗eu nga?ʼ lehˇ noeˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ na nui ma pehˇ˗awˇ ngehˬ doˆ tmˇ doˆ˗euˬ baˬ da neh gaˇ kawˆ deuˬ doeˇ dzehˬ˗iˇ ni mˇ luꞈ nya lehˇ yawˬ ha˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗eu meh. Dehˇniˬ˗oˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ ngehˬ doeˇ dui dui nehˬ˗awˇ, nui ma pehˇ nehˬ dui dui˗euˬ miˇ neh nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ deuˬ paˇ doeˇ dzehˬ laˇ˗euˬ meh.”

Nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ luꞈ naˇ nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ taˬ˗a lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Yaˬkoˆ 1:14-ahˇ “tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗aˬ, yawˬ ha˗euˬ maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu nui kʼahˇ neh bi tsahˇ pyawˇ˗awˇ lahˇ ju bi kʼmˇ ngeh, muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 14:12; Piˇliˇpiˆ 2:12) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ taˬ˗eu uˬ taꞈ, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 16:9.

 Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ haw˗eu heu naˇ, miˬ zaˬ jawˇ paw gʼaˬ baˬ˗awˇ tiˬ jeˬ paˬ loˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ haw˗eu heu naˇ, zaˬ miˬ zaˬ deuˬ maˬ mˇ byah nehˬ nya˗eu maˬ loꞈ˗eu nui kʼahˇ bi doˆ laˇ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh.

Aˇ dzehˬ dzeuˇ ni taˬ kʼahˬ lahˇ. Kehˇteuˬliˬ nah doˆ le ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ haw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Pehˇ˗lehˇ˗suiꞈ “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ gaˇ jawˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ ngeh, ngaˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nah ga ni tiˬ jeˬ˗iˬ mˇ˗eu maˬ iˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Miˬ zaˬ nui deuˬ jiˇ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, myaˆ pyawˬ jiˇ maˬ bi mawˇ saˇ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ miˬ zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu maˬ jawˇ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh.

Teu loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu teu naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ jawˇ naˇ, kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ ngehˬ˗ehˇ myaˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu leh jeh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 62:2; Eˇpeˇsu 6:10.

Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu jiˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nya˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ miˇ neh nui saˇ za˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ taˆ lehˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui saˇ oꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Haˬnahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ “nui ma cawˆ dui dui˗eu” meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ’ ngeh gaˇ kawˆ deuˬ aˬ jeˬ lehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ nui saˇ oꞈ nya˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:10, 12, 18; 2 Gawˇliˬtu 1:3, 4.

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “jaˬ lehˇ baw ngeh naˬ duˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗awˇ, mˬ jeˬ jaˬ lehˇ huiˬ ngeh awˆ duˬ˗ahˇ duˇ”˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 32:2) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nawˇ nui ma taˬ nya˗awˇ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ toeˬ mehˬ nehˬ laꞈ tehꞈ˗aˬ.—Dawˬdaˬ 17:17.

Maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw dzoˆ taˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ nawˇ caw ba nya ngaˇ laˬ? Caw ba nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ naˇ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu muiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “tsawˇ haˬ nyiˬ gʼaˬ˗aˬ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ naˆ maˬ tseˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dzehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 4:9-12) Maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗eu gʼaˇ duˬ miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ mehˬ bawˬ gm naˇ aˬ yawꞈ maꞈ mˇ pyeuꞈ nya dzehˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma taˬ kʼoꞈ nya dzehˬ laˇ˗eu meh lehˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ ehˇ˗eu meh.

Ehˇ kʼawꞈ teu naˇ aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni noeˬ tsehˆ taˬ˗awˇ aˇ naˆ ni leh jeh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ taꞈ˗eu meh.  Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ shaˇ˗awˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ ngaˇ laˬ? (2 Gawˇliˬtu 4:7; Yaˬkoˆ 5:14, 15) Aˬ yawꞈ nyaˆ taꞈ tiˬ poˆ maˬ paˇ mˇ lehˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇteuꞈnehꞈ lawˬ muˇ zmˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ nyehꞈ tsiˬ ngaˇ laˬ? Maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ haw laˇ nya˗eu jawˇ duˬ deuˬ˗ahˇ yahˇ ngaˇ laˬ? (Dawˬdaˬ 27:12) Aˬ yawꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ nawˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ, nawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ ngaˇ laˬ? Ha geuꞈ naˇ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh.

Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Peˬliˬcaˬ naˇ nyiˇ ngeh neh maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ haw dzoˆ taˬ˗euˬ Iˇtah nehˬ˗ehˇ yuˇ˗euˬ meh. Peˬliˬcaˬ Iˇtah˗ahˇ nawˇ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ haw mawꞈ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ ehˇ nehˬ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Iˇtah heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ miˬ zaˬ˗ahˇ dawˇ coe ni ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi puˬ˗eu gʼaˇ duˬ caw ba nehˬ˗awˇ aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ aˬ joˆ˗ehˇ nga lehˇ haw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ Iˇteuꞈnehꞈ zmˬ˗eu jiˇ ni aˇ yamˬ biˇ nehˬ laꞈ˗eu meh.” Iˇtah maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ lawˬ muˇ haw dzoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh, Peˬliˬcaˬ tiˬ poˆ na˗aˬ nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh˗eu meh. Peˬliˬcaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nui ma naˇ nui ma pehˇ˗awˇ neh gaˇ kawˆ teu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ muiˬ daˆ laˇ nya meh. Teu miˇ neh nga nyaꞈ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ jiˇ ngaˇ nui ma cawˆ ni maˬ paˇ mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh.”

Teu loꞈ˗ehˇ ja sawˇ˗eu teu naˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ haw˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, miˬ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ paˇ jah coeˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗awˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu, aˬ gaˇ jawˇ˗eu lehˇ dawˇ coe ni ehˇ doˆ laꞈ naˇ, miˬ zaˬ gʼaˬ maˬ jah coeˇ ni maˬ paˇ gʼeh˗eu meh.

Nawˇ tawˇ neh nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ caw ba nehˬ nya ma lehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ? Caw ba nehˬ nya ma lehˇ ngeuˇ naˇ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ heu kawˆ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gui˗awˇ ja sawˇ haw. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ ya jahˇ˗eu jeˬ naˇ, maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ deuˬ maˬ paˇ haw ni hawˇ˗eu nawˇ jah coeˇ kʼoꞈ laˇ ni jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ heu pyeuꞈ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ gaˇ kawˆ heu ja sawˇ nga lehˇ nui ma pehˇ ngeh to˗aˬ, gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ siˬ nya ni leh jeh˗eu meh. Nawˇ ya noeˬ taˬ˗eu jeˬ naˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ haw˗eu jeˬ teu˗ahˇ daˇ nya ni gaˇ dzeˇ jawˇ˗awˇ neh caw ba nehˬ˗awˇ, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ jah coeˇ laˇ ni mˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ˗eu heu meh. Nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh haw dzoˆ˗euˬ nga? Aˬ joˆ˗ehˇ daˇ nya˗eu nga lehˇ siˬ nya taˬ˗eu loˬ meh. d

 Nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ ja sawˇ ngeh dawˬ ja myaˬ laˇ gaˇ guˆ naˇ, gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ja sawˇ ngeh nyiˬ gʼaˬ luꞈ nui ma taˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ jawˇ caw nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ. Nawˬ˗euˬ aˇ gu maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ teu˗ahˇ maˬ haw ni byehˇ˗euˬ kʼawꞈ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma tiˬ poˆ paˇ taˬ kʼoꞈ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ aˇ yamˬ loˬ˗eu meh. Gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ luꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu ciˇ liˇ cawˇ lawˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ haw mawˇ nya ni leh jeh. Nyiˬ gʼaˬ luꞈ nui ma mahˇ˗awˇ aˇ yamˬ dzeuˇ˗iˇ ngeh nymˇ jiˇ tiˬ poˆ paˇ ziꞈ kʼoꞈ laˇ meh lehˇ noeˬ tmˬ luꞈ˗uˇ.—Dawˬtsoˆ 7:8; 1 Gawˇliˬtu 13:4.

Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw kʼoꞈ˗iˇ naˇ teu naˇ, aˬ yawꞈ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ muiˬ daˆ laˇ nya ngaˇ lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw dzoˆ haw˗euˬ naˇ, teu˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na teu˗ahˇ yaw myaˬ kʼoꞈ byehˇ nya˗euˬ kʼawꞈ tiˬ poˆ paˇ haw kʼoꞈ laˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ maˬ haw kʼoꞈ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ saˇ tiˇ ya taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ teu˗ahˇ byehˇ nya˗euˬ gaˇ duˇ kʼawꞈ ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 28:14; Maꞈtehˬ 5:29; 1 Gawˇliˬtu 10:12) Aˬ yawꞈ ‘nui ma yaw shuiꞈ ya bi paˇ laˇ˗awˇ’ “maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ muiˇ” nya ni ya leh jeh˗eu meh. Teu naˇ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ aˇ sehˇ˗ahˇ niˇ gʼa˗eu lawˬ muˇ mˇ˗eu maˬ muiˬ maˬ shawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23; Ja ceuˬ 97:10; Loˇmaˆ 12:9) Nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ teu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mˇ nya ni leh jeh luꞈ ngaˇ laˬ? Leh jeh luꞈ naˇ, aˬ yawꞈ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ngaˇ lehˇ noeˬ tmˬ nya meh. e

Nawˬ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ˗ahˇ byehˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ naˇ tawˇ neh? Teu ngeh nawˬ˗ahˇ nui ma pehˇ laˇ˗awˇ nui ma cawˆ dui dui˗eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ puiˬ nehˬ laꞈ nyaˬ lehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu meh. Nawˇ nui saˇ oꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ nawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˬ laꞈ laꞈ kʼoeˇ a nehˬ˗awˬ. (1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni leh jeh daˆ leꞈ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Ja ceuˬ 34:18-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ “nui ma tsawˬ paˆ˗euˬ deuˬ dawˬ peh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ luꞈ˗eu meh.” Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ poˆ paˇ cehˇ kʼoꞈ nya laˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni leh jeh daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ luꞈ˗uˇ. Tiˬ nah nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya meh lehˇ aˬ myah luꞈ noeˬ tmˬ luꞈ˗uˇ.—Loˇmaˆ 2:4; 2 Beˬtuˆluˆ 3:9.