1. Nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya leˇ˗eu nya?

 Nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya leˇ˗eu meh. Aˬ dui nui ma maˬ pehˇ ni nui ma gʼawˬ mahˇ taˬ˗awˇ dawˬ˗eu deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mˇ lehˬ ngeh oˇ nehˬ laꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ma. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni, ha geuꞈ nya ni, zmˬ˗iˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ jiˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma mahˇ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.—Loˇmaˆ 2:4.

2. Aˬ geu ngeh nga aˬ dui nui ma mahˇ˗eu maˬ awˬ˗eu?

² Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tiˬ poˆ na˗aˬ nui ma mahˇ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ ma˗ahˇ lawˬ liˬ tiˬ byah ni tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ iˇ doˆ nya ngeh nui ma mahˇ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui jeˬ nahˬ ga˗iˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Kʼoeˇ naˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ ngeh, aˬ dui maˬ dzahˬ tehˬ coeˇ ni pehˇ doˆ leꞈ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, tiˬ poˆ na˗aˬ aˬ dui˗ahˇ miˇ shuiꞈ˗ahˇ dawˬ˗eu nui ma maˬ mahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ nui ma mahˇ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Teu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Aˬ dui˗ahˇ nui ma mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Nui ma mahˇ˗eu deuˬ nui ma pehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu oeˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗aˬ, nui ma pehˇ laˇ˗eu maˬ kawˇ˗a. Aˬ yawꞈ nui ma shaˬ zahˬ mˇ luꞈ ngeh nui ma laˆ pehˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, dawˬ doeˇ maˬ ngehˬ kʼoꞈ ni nui ma coꞈ ngehˇ ni jawˇ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “yaw awˇ laꞈ˗ehˇ nui ma maˬ pehˇ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ˗ahˇ Doˆ˗iˇ˗eu 34:6 laꞈ kʼoeˇ geuꞈ beh beh taˬ˗euˬ meh. Teu deuˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ‘gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗awˇ, caw ba nya˗eu, yaw awˇ laꞈ˗ehˇ nui ma maˬ pehˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ  tiˬ byah ni ahˇ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu’ lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh.

4. Nui ma mahˇ˗eu deuˬ ya dawˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

⁴ Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nui ma mahˇ˗eu deuˬ nui ma coꞈ ngehˇ ni taˬ˗awˇ dawˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha neh noeˬ taˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ ya dawˬ laˇ ngeh, nui ma maˬ suˬ saˬ ni coꞈ ngehˇ ni dawˬ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 18:26, 27) Aˬ dui nui ma coꞈ ngehˇ ni ya dawˬ˗eu yaw myaˬ kawˆ jaˆ laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ ngehˬ luꞈ ngeh, aˬ dui maˬ ngehˬ bahˬ ni nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 36:2) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ ngeh nui ma ya mahˇ˗eu meh.

5. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁵ Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu deuˬ˗aˬ, aˬ tehˬ maˬ tehˬ gʼa˗a. Tiˬ poˆ na˗aˬ, taˆ lehˇ kawˇ ma˗ehˇ ya mˇ laˇ˗eu jeˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu deuˬ naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗euˬ gaˇ aˬ tehˬ tehˬ tehˬ˗ehˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˇ yamˬ gʼawˬ mya ni zmˬ˗awˇ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ taˬ˗awˇ, gaˇ teu˗ahˇ mˇ jiˇ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ tehˬ gʼa˗a.

6. Shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh nui ma mahˇ˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

⁶ Oeˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗aˬ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ˗a. Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ˗eu teu naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu deuˬ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu leh jeh˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 1:11) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui ma mahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ heu oeˬ jeˬ˗ahˇ ya mˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ tiˬ kawˆ na˗ahˇ ja sawˇ ma.

7. Yaˬkoˆ 5:7, 8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁷ Aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ  Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ byah laˇ gaˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ ya dawˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:11, 12) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ deh ma deh yaˇ mˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 5:7, 8-ahˇ gui.) Deh ma deh yaˇ mˇ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh ka˗euˬ jeˬ aˇ myah huiˬ doˆ laˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ, ka˗awˇ iˇ cuꞈ shehˬ˗eu leh jeh˗eu meh. Tiˬ nah ya yehˬ dzaˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ˗awˇ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ loꞈ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ ‘aˬ dui˗euˬ Sahˬpaˬ aˬ geu ngeh nah oe˗eu maˬ siˬ nya’ kʼawꞈ, Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ mˇ˗eu kaꞈ gʼa luꞈ˗eu ma. (Maꞈtehˬ 24:42) Aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ dawˬ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh nahˇ paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ nah˗ahˇ mˇ byah meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui ma maˬ mahˇ ni pyeuꞈ˗iˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ paˇ dawˬ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗iˇ nya˗eu meh. Aˬ dui nymˬ˗mˇ mehˬ kʼehˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ poˆ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ naˇ, aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni oˇ oꞈ nya˗awˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh.—Miˇkaˬ 7:7; Maꞈtehˬ 24:13.

8. Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu naˇ, nui deuˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Gawˇlawˇsehˇ 3:12, 13)

⁸ Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:19) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ naˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ tsahˇ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ jawˇ nya˗eu meh. Shaˬ zahˬ mˇ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, maˬ shaˇ noeˬ ni maˬ ngehˬ maˬ mˇ˗a. Aˬ cawˬ neh laˆ naˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ kʼawꞈ, nui ma pehˇ˗eu maˬ kawˇ˗eu uˬ taꞈ, laꞈ poˆ poˆ kʼoꞈ˗eu maˬ leh jeh˗a. Ehˇ kʼawꞈ ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu’ leh jeh˗eu meh.—Gawˇlawˇsehˇ 3:12, 13-ahˇ gui.

9. Aˬ dui ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ jaˆ laˇ ngeh, nui ma mahˇ˗eu heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Dawˬdaˬ 21:5)

⁹ Nui ma mahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Nui ma mahˇ˗eu deuˬ˗aˬ, maˬ shaˇ noeˬ ni duiˬ duiˬ daˬ daˬ˗ehˇ maˬ noeˬ tsehˆ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ caw tseˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 21:5-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gaˇ poˆ luꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ, teu ngeh aˬ dui neh poˆ mawˇ˗euˬ gaˇ teu bawˬ dzaˬ˗iˇ gaˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ gaˇ maˬ ehˇ, deuˬ maˬ deuˬ˗eu lehˇ maˬ haw ni poˆ mawˇ beh beh˗euˬ gaˇ teu˗ahˇ bi ha geuꞈ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, gaˇ teu iˇ kahˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ ngaˇ laˬ? Naˬ liˬ aˇ myaˆ laꞈ ya mˇ˗eu nga? Nymˇ jiˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ ngaˇ laˬ? lehˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu meh.

10. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh nui ma mahˇ nya dzehˬ laˇ˗awˇ mahˇ daˆ leꞈ nya˗eu nga?

¹⁰ Nui ma mahˇ nya dzehˬ laˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ. Nui ma mahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ neh siˬ le˗euˬ aˇ siˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Teu miˇ neh aˬ dui nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ ya shaˇ˗eu meh. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, nui ma mahˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ “shaˇ” daˆ leꞈ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 11:9, 13) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ haw mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha jawˇ paw neh jiˇ yawˬ nah na luꞈ nui ma mahˇ nya ni ya leh jeh˗eu meh. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ leh jeh naˇ, nui ma mahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh.

11-12. Yeˬhawˇbaˬ nui ma mahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

¹¹ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu  deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nui ma mahˇ˗eu yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ dui teu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ja sawˇ mi naˆ˗ehˇ nui ma mahˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ kʼaˇ muiˬ dzehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

¹² Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ nga laˬ? Yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nga laˬ lehˇ bi noeˬ leˇ˗eu heu neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ja bu˗awˇ laˆ cawˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ˗ahˇ taˆ lehˇ maˬ laˆ cawˆ ni yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ naˇ kʼaˇ muiˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ˗euˬ meh. Aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ja bu luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ luꞈ˗a siˬ. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ deuꞈ˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni dawˬ luꞈ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9, 15) Teu baˬ da neh yaw myaˬ lam gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya siˬ nya laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh nui ma mahˇ˗euˬ jeˬ heu aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu˗ahˇ laˆ cawˆ le˗eu aˇ nah˗ahˇ dawˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.

13. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹³ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ myah luꞈ nui ma mahˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. (Yoˇhaˬ 8:25-27) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu miˇ neh nui ma pehˇ˗eu maˬ kawˇ˗a. Yeˬsuˇ dawˬ doeˇ ngehˬ laˇ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ dawˬ doeˇ maˬ ngehˬ kʼoꞈ nehˬ˗aˬ. (1 Beˬtuˆluˆ  2:23) Kʼoeˇ naˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ ni nui ma gʼawˬ mahˇ ni kamˬ daˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni ya daˬ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu iˬ baˇ zaˬ deuˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni ya daˬ˗euˬ nga” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 12:2, 3) Aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni kamˬ daˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh.

14. Aˬ dui Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Heˬbyehˇ 6:15) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁴ Mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu bi laˆ cawˆ˗eu aˇ nah˗ahˇ ya mawˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˇ nah teu nah˗ahˇ maˬ dehꞈ keuˆ nya gaˇ kʼahˬ lahˇ˗eu ma. Aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ dawˬ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “nawˬ˗euˬ zaˬ nawˬ˗euˬ uˆ deuˬ˗ahˇ ngaˇ bi jeuˬ bi o le” ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ ngeh, teu ngeh Aˬbyaˬhaˬ 75 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ zaˬ maˬ jawˇ le˗aˬ siˬ. (Aˇdahˬbeh˗eu 12:1-4) Aˬbyaˬhaˬ saˇ jaˇ dawˬ teu byah laˇ gaˇ ya mawˇ mehˬ loˇ? Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ya mawˇ jiˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ iˇ tsehˆ gʼeh˗awˇ 25 kʼoꞈ gʼeh˗awˇ neh hawˇ˗eu aˬ li Iˇtsaˆ dehꞈ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ teu gaˇ neh 60 kʼoꞈ byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ oeˬ paˬ Iˇsawˇ hawˇ˗eu Yaˬkoˆ dehꞈ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 6:15-ahˇ gui.) Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ jeuˬ huiˬ˗eu tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jiˇ maˬ ya uˇ leˇ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 2:23) Aˬbyaˬhaˬ mehˬ hu paw gʼoˆ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu jeˬ heu tsawˇ jeuˬ yawˬ jeuˬ na luꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ bi za˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (Aˇdahˬbeh˗eu 22:18) Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui nymˬ˗mˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ byah laˇ jiˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui jiˇ Aˬbyaˬhaˬ loꞈ˗ehˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ  naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ jiˇ maˬ ehˇ jiˇ coeˇ˗eu guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Maˬkuˆ 10:29, 30.

15. Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu nga?

¹⁵ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nui ma mahˇ˗eu yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 5:10) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw˗awˬ tawˇ. b Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ nyiˇ ngeh neh Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ geuꞈ˗eu lehˇ bi tseˇ˗euˬ kʼawꞈ, sahˬ paˬ ya geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ ya dawˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Suˇmoˬ hawˇ˗eu Aˬnaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Meˬsiˇya˗ahˇ dawˬ ba jawˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 2:25, 36-38) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh ‘Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma mahˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma mahˇ˗eu baˬ da neh aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?’ lehˇ ehˇ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ poˆ. Kʼoeˇ naˇ nui ma maˬ mahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ neh jiˇ aˬ dui dzaw geuꞈ nya meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 13:8-14) Aˬ dui ‘Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma maˬ mahˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma maˬ mahˇ˗eu baˬ da neh aˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?’ lehˇ naˇ haˬ nya meh.

16. Aˬ dui nui ma mahˇ˗eu baˬ da neh aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga?

¹⁶ Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh za˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ dui nui ma mahˇ naˇ laˬ kʼaˬ kʼawꞈ cehˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, nui saˇ kʼawꞈ za dzehˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ˗ahˇ jawˇ saˇ doˆ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ nui ma mahˇ nehˬ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗awˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jiˇ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ ngeh, aˬ dui nui ma pehˇ˗eu maˬ awˬ˗eu heu naˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˬ bi huiˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:8; Dawˬdaˬ 14:29) Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ naˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

17. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁷ Nui ma mahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ pyeuꞈ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. Aˬ dui aˬ myah luꞈ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu maˬ awˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu heu neh nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui miˇ shuiꞈ keuˆ le gaˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni dawˬ luꞈ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ myaˆ nuiˆ˗aˬ, yawꞈ˗ahˇ zeu˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu, yawꞈ gaˬ gaˇ gʼoe˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ, maˬ tsehˆ leˇ ni haw piˇ˗eu meh” lehˇ jah ziꞈ nya meh. (Ja ceuˬ 33:18) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dm tsahˬ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ.