1-2. Za˗eu paw naˆ maˬ tseˇ, biꞈ˗eu paw caw ba˗eu paw laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ ni bi beh taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ beh ngeh neh, za˗eu jeˬ yuˇ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ, biꞈ˗eu jeˬ caw ba˗eu jeˬ paw laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ ni beh nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Teu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu miˇ neh za˗eu paw laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ. Laꞈ sawˬ tiˬ jeˬ paˬ za ngeh, laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha jawˇ paw neh aˬ cawˬ˗ahˇ ya biꞈ ngeh, ya caw ba nehˬ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu gʼaˇ duˬ meh.

² Aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ maˬ cehˇ dzehˬ˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, poˆ poˆ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ ni jahˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ beh nehˬ taˬ˗euˬ heu naˇ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nga laˬ?—Ja ceuˬ 139:14.

 3. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh ‘laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ’ pyeuꞈ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh ‘laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ’ pyeuꞈ˗eu nga? (1 Tiˆmoˇseˬ 1:11) Jaˇliꞈ˗ahˇ biꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ, jeˬ hu hu saˬ biꞈ beh beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ biꞈ coeˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, ‘laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ’ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. “Muiˬ˗eu guiˬ lahˬ hawˇ˗eu byah˗eu laꞈ sawˬ dawˬ tawˆ luꞈ, mˬ paw neh yaw shehꞈ˗euˬ Aˬda jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ meh.” (Yaˬkoˆ 1:17) Aˬ dui gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, “aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui dehꞈ luꞈ, jawˇ luꞈ, luˆ luꞈ, laˆ luꞈ˗eu ma.”—Gʼaˬkʼehˇ 17:28.

 4. Laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ jeˬ nga?

⁴ Biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh za˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ za mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya˗eu meh. (Eˇpeˇsu 5:1) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga? Biꞈ nehˬ kʼawꞈ, guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ maˬ ehˇ ngeh aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Ya siˬ˗euˬ jeˬ teu  naˇ, biꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ nya ni, cehˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ

 5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ biꞈ˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu lehˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ deuˬ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ myah luꞈ aˇ dzehˬ lehˇ maˬ biꞈ nehˬ kʼawꞈ, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ jaˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, jawˇ duˬ jawˇ zaˇ jaˆ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 4:8; Maꞈtehˬ 6:31-33; 1 Tiˆmoˇseˬ 6:6-8) Aˬ yawꞈ teu naˇ, maˬ gʼeh nya˗eu miˇ neh biꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ jeˬ baˬ da neh nga?

 6. Maꞈtehˬ 6:25, 26-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Maꞈtehˬ 6:25, 26 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. (Gui.) Yeˬsuˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ cehˇ maˬ ka˗a. Cehˇ maˬ yehˬ˗a. Cehˇ jiˇ˗ahˇ cehˇ maˬ pi ahˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu naw maꞈ˗euˬ Aˬda, aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ bi dzaˬ bi dawˇ˗eu meh. Aˇ jiˇ kʼoeˇ deuˬ naˆ maˬ tseˇ naw maꞈ poeˬ dzehˬ˗eu maˬ ngeuˇ te loˇ.” Aˬ dui dawˬ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ naˇ, jeˬ zaˬ naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ naˆ ni aˇ poeˬ baw dzehˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ jeˬ zaˬ˗ahˇ kʼawꞈ teu naˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ teu naˆ maˬ tseˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ da tiˬ gʼaˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 145:16; Maꞈtehˬ 6:32.

 7. Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ nehˬ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁷ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ, nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ˗awˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ loˬ˗eu jeˬ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, loˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nawˇ siˬ nya ma loˇ? Aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ zmˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ naˇ, shaˬ zahˬ puˬ ngeh yamˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni caw ba nehˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ ngeh yamˬ˗ahˇ caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, hawˇ˗eu loˬ˗eu nui jeˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Miˇ kʼahˬ gaˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni damˬ˗eu miˇ neh miˇ kʼahˬ doe ni shaˬ zhaˬ ya puˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗euˬ meh. Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ “Yaw muiˬ  jeˬ hawˇ˗eu tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba ngehˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ ni mˇ˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, kʼoeˇ˗aˬ, Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh mehˇ nmˇ yaw kaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˇ, ngehˬ gʼeh caw ba˗eu meh.

 8. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu nga? (Piˇliˇpiˆ 2:13)

⁸ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ laꞈ kʼoeˇ dui dui maˬ baw˗eu baoˬ ahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:13-ahˇ gui.) Lawˬ haw laˇ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ, kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼaˬ shaˇ haw maˬ loˇ? Dzaˇ˗i tiˬ nah dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ haw maˬ loˇ? Aˬ dui aˬ dui neh shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ gʼaˬ za ngeh, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ‘aˬ geu jeˬ keuˆ le˗eu maˬ kaˬ, Miˬyehˇ neh ngaˬ˗ahˇ biꞈ laꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ ciˬ daˬ coeˇ ma’ lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:13.

 9. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ ni mˇ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁹ Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ dui dui maˬ baw˗eu baoˬ maˬ ahˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ baoˬ maˬ biꞈ nehˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ ni yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ ni mˇ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗awˇ, lehˆ lawˬ muˇ˗ahˇ iˇ nehˬ nya˗eu meh. Gʼeh nya naˇ, Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ gaˇ maˬ ehˇ, laˆ saˆ gaˇ maˬ ehˇ, caw ba nya˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ zmˬ ngeh tiˬ jawˇ mehˇ nmˇ deuˬ teu gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.

10. Aˬ dui dawˬ˗euˬ baoˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nya˗eu nga?

¹⁰ Dawˬ heu naˇ, baoˬ ahˇ˗eu lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Nawˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ja ceuˬ nehˬ naˇ, gʼaˬ ahˇ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ noeˬ mawˇ miˇ˗a laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ ja ceuˬ nehˬ˗awˬ. Gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ noeˬ mawˇ laˇ miˇ˗a laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ gaˇ gʼa˗iˇ nya˗eu meh. Naˬ gaˬ paw neh kʼawꞈ ni ngehˬ cawˬ nya˗eu meh. Sahˬ boꞈ lawˬ muˇ kʼawꞈ sha nehˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, dawˬ gʼawˬ naˆ ni ngehˬ nya˗eu maˬ loˬ˗a. Nawˬ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ˗euˬ dawˬ tiˬ dawˬ nyiˬ dawˬ na tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dzaˇ˗i tiˬ nah saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni maˬ ehˇ, gʼaˬ ahˇ leˇ˗awˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw nya laˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ nya˗eu meh.—Dawˬdaˬ 12:25; Eˇpeˇsu 4:29.

11. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ zaˬ siˬ nui gahˇ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ. Yaˬkoˆ “naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ teˬ luꞈ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu tsaˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ tehꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˬyehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ  gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:5) Jaˇliꞈ heu deuˆ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui gahˇ maˬ zaꞈ taꞈ˗a. Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni nui gahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. “Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu˗ahˇ jiˇ haw. Aˬ yawꞈ aˬ dui zaˬ siˬ nui gahˇ shaˇ gaˇ, aˬ dui daˬ ga ni maˬ jahˇ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ shaˇ˗awˬ lehˇ jiˇ gʼaˬ paˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬdaˬ 2:1-6.

12. Aˬ dui yawˬ ha neh siˬ nya taˬ˗euˬ jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ biˇ paˆ nehˬ nya˗eu nga?

¹² Aˬ dui jiˇ yawˬ ha neh siˬ nya taˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ biˇ paˆ nehˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 32:8) Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha neh siˬ nya taˬ˗euˬ jeˬ biˇ paˆ nehˬ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ mˇ gʼeh nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh. Tsoˆ˗eu paw laˆ saˆ˗eu paw yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ˗euˬ noeˬ dahˇ doe˗eu deuˬ jiˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ mˇ nya laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh.

13. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ zaˬ siˬ nui gahˇ biˇ paˆ nehˬ gaˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ dzaw nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ naˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biˇ paˆ nehˬ˗eu ma. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ dzaw nehˬ ngeh, aˬ dui naˆ maˬ tseˇ nya laˇ gaˇ, aˬ dui jawˇ duˬ maˬ paˇ jaˆ gaˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh, maˬ dzaw nehˬ jiˇ ni maˬ gʼeh. ‘Ngaˇ jiˇ kʼoeˇ ngeh ba yawˬ haˇ yawˬ ha dzaw nya˗euˬ tehꞈ ma. Teu miˇ neh naw maꞈ jiˇ yawˬ haˇ yawˬ ha poˆ poˆ˗ehˇ dzaw˗awˬ’ lehˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma maˬ ahˇ. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma ahˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ duˬ maˬ jaˆ˗a. Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ zaˬ siˬ nui gahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui jeˬ jiˇ kʼaˇ biꞈ nya˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ biꞈ mawꞈ˗eu ma. (1 Teˇsaˬloˇni 2:8) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ “aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ nya˗eu jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ” pyeuꞈ laˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu ma. (2 Tiˆmoˇseˬ 2:1, 2) Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha neh siˬ nya taˬ˗euˬ jeˬ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biˇ paˆ nehˬ ngeh tiˬ jawˇ, nyiˬ paw luꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ myaˬ laˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ jiˇ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

Guiˬ lahˬ maˬ huiˬ nehˬ laꞈ ngeh

14. Aˬ dui biꞈ ngeh tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui biꞈ nehˬ ngeh tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ boꞈ boꞈ˗awˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, nui jeˬ lehˇ kʼawꞈ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:15) Aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ ehˇ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

15. Guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ maˬ ehˇ nehˬ laꞈ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁵ Ehˇ kʼawꞈ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ maˬ ehˇ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Teu ngeh aˬ dui˗ahˇ, aˇ yamˬ jiˇ jiˇ˗ehˇ, gʼaˬ jiˇ jiˇ˗ehˇ, pyuˇ jiˇ jiˇ˗ehˇ, teu naˆ ni caw ba nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗i maˬ mawˇ leˇ nga lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Teu ngeh aˬ dui laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ bi cawˆ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Jahˇ nya˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ aˇ deuˆ daˬ ma hmˬ pyeuꞈ˗eu Gʼaˬkʼehˇ 20:35-ahˇ noeˬ mawˇ˗eu heu meh. Biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh za˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ jawˇ paw aˬ joˆ˗ehˇ mˇ kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ maˬ ehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui biꞈ nehˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya luꞈ meh siˬ. Aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga? Aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu gaˇ kawˆ tiˬ deuˬ na˗ahˇ haw ma.

16. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁶ Biꞈ˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗eu  jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ mawˇ. Yeˬhawˇbaˬ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ kʼawꞈ, maˬ huiˬ kʼawꞈ, yaw muiˬ jeˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:43-48) Aˬ dui jiˇ ‘za kʼoꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ ni’ biꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “laꞈ sawˬ huiˬ dui dui”˗eu biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 6:35) Aˬ dui tiˬ gʼaˬ paˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ biꞈ nehˬ ngeh, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ui cuiˆ kʼawꞈ maˬ siˬ nya naˇ nui ma taˬ cawˆ. Nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ‘nui ma keuˆ˗eu’ laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ laꞈ sawˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Dawˬdaˬ 19:17; 2 Gawˇliˬtu 9:7.

17. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ biꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Luˇkaꞈ 14:12-14)

¹⁷ Biꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ Luˇkaꞈ 14:12-14 laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗eu meh. (Gui.) Guiˬ lahˬ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ daˬ yah ha˗eu, biꞈ nehˬ˗eu heu naˇ, yaw lehˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ paˬ za kʼoꞈ gaˇ noeˬ tmˬ˗awˇ, tiˬ poˆ na˗aˬ biꞈ laˇ naˇ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui guiˬ lahˬ maˬ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ daˬ yah ya ha˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni ya biꞈ nehˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ yawˬ ha Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ ma lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Tiˬ jeˬ paˬ za kʼoꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, guiˬ lahˬ maˬ kʼoꞈ nehˬ laꞈ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya˗eu meh.

18. Aˬ cawˬ˗ahˇ yaw doeˇ maˬ noeˬ˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Aˬ cawˬ˗ahˇ yaw doeˇ taˬ noeˬ. (1 Gawˇliˬtu 13:7) Guiˬ lahˬ maˬ huiˬ nehˬ laꞈ ngeh, ‘Aˬ yawꞈ maˇ diˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu maˬ siˬ nya˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ngehˇ˗euˬ nga laˬ?’ lehˇ shaˇ noeˬ. Nawˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ maˬ kʼoꞈ nehˬ nya˗euˬ teu naˇ, nui jeˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, nui ma laꞈ kʼoeˇ guiˬ lahˬ huiˬ kʼawꞈ, guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ maˬ ehˇ doˆ shaꞈ, maˬ ehˇ doˆ nya˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ gaˇ hu aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ aˬ cawˬ jawˇ gaˇ neh caw ba˗eu jeˬ ya yuˇ luꞈ˗eu miˇ neh, shaꞈ dawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ nui gaˬ heu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw doeˇ maˬ noeˬ ni, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ biꞈ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.—Eˇpeˇsu 4:2.

19-20. Biꞈ ngeh nui ma mahˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁹ Nui ma mahˇ. Tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu sahˬ paˬ  Sawˇlaˬmoˬ “aˬ cawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ taꞈ gaˇ nawˬ˗euˬ pyuˇ gawꞈ taˬ˗euˬ jaˆ naˇ, tiˬ nah jiˇ jeuˬ doˆ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 11:1) Jaˇliꞈ heu deuˆ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tiˬ deuˬ na˗aˬ, “tiˬ nah keuˆ laˇ ngeh” guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ mˇ mawˇ laˇ nya˗eu meh. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh.

²⁰ Aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗euˬ miˬ zaˬ, nymˬ˗mˇ hawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ gaˇ gʼaˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh 8 kʼoꞈ dzeuˇ˗iˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ sahˬ boꞈ heu loꞈ˗ehˇ boꞈ kʼoꞈ laꞈ˗euˬ meh. “Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ nawˬ˗euˬ baˬ da neh ngaˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗euˬ ma. Teu˗ahˇ nawˇ siˬ nya˗eu maˬ siˬ. Bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ngaˇ sahˬ boꞈ heu boꞈ laꞈ˗euˬ ma. Nawˬ neh boꞈ leꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ heu naˇ, lmˇ boˬ ni gʼeh˗awˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu jiˇ ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nymˬ˗mˇ keuˆ maˬ ngehˇ leˇ nya siˬ.” a Aˬ yawꞈ neh ya puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ dzawˇ gʼaˬ ngeh, heu loꞈ˗ehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, pyehˬ dzeh jiˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ laˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ noeˬ doˆ laˇ˗eu miˇ neh, gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni cah daˆ leꞈ nya˗euˬ ma. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ 8 kʼoꞈ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ, nawˬ˗euˬ sahˬ boꞈ loꞈ˗ehˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu tiˬ jeˬ˗i maˬ paˇ jaˆ miˇ˗a.” Aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗euˬ miˬ zaˬ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ ‘Tiˬ nah keuˆ laˇ˗euˬ gaˇ’ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ teu loꞈ˗ehˇ boꞈ kʼoꞈ laꞈ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga. Aˬ dui jiˇ yawˬ ha neh biꞈ nehˬ˗euˬ, caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, tiˬ nah keuˆ laˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ ma lehˇ ehˇ kʼoꞈ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

21. Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

²¹ Aˬ dui neh ja sawˇ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ beh ngeh neh, za ngeh yuˇ ngeh naˆ maˬ tseˇ, biꞈ ngeh caw ba ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ ni beh taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ ngeh jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ ni guiˬ lahˬ huiˬ maˬ huiˬ nehˬ laꞈ kʼawꞈ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui mˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu ma. Nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ biꞈ˗euˬ maˬ kaˬ, “kʼoeˇ myaˆ maˬ tseˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ biꞈ kʼoꞈ nehˬ laꞈ nya tehꞈ˗a.” (2 Laˬsaˬbaˬ 25:9) Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za˗euˬ taꞈ˗ehˇ byawˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Teu miˇ neh tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ.