1-2. (a) Zaˬ kʼaˬ maˬ taˬ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu aˬ jeˬ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Zaˬ kʼaˬ taˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (“Dzawˇ lahˬ”˗ahˇ jiˇ haw.)

 Nawˬ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nymˇ dahˬ baw maˬ baw˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ kʼawꞈ ni, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu nymˇ dahˬ poˆ mawˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ maˬ taˬ mi naˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ dah taˬ˗eu jeˬ kʼawꞈ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ ya jaˆ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ naˇ ya puˬ˗eu pyuˇ shuiˇ˗euˬ shaˬ zahˬ gʼaˇ duˬ jiˇ lehˬ hmˬ dah taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. a (1 Gawˇliˬtu 7:36) Nawˇ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ dah taˬ˗euˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu nymˇ dahˬ za nya˗eu meh.

² Yawˬ ha˗ahˇ tsaˬ˗eu nymˇ dahˬ poˆ˗eu heu jiˇ maˬ awˬ˗a. (Dawˬdaˬ 31:10) Yawˬ ha ya leˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ paˇ ya mawˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, zaˬ kʼaˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. b Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu deuˬ yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ poˆ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ cawˬ dahˬ beh nya˗eu nga? Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

Yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu nymˇ dahˬ poˆ

3. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ poˆ ngeh aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

³ Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ naˇ, zaˬ kʼaˬ maˬ taˬ mi naˆ˗ehˇ yawˬ ha neh  tseˇ˗euˬ teu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ mawꞈ nya lehˇ ya shaˇ noeˬ taˬ˗eu meh. c Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ taˬ naˇ, yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ haw mawˇ nya ni, yawˬ ha nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ taˬ laˇ nya˗eu meh. Nawˇ ngehˬ cawˬ mawꞈ˗eu teu gʼaˬ naˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ ya bi baw meh. (1 Gawˇliˬtu 7:39) Ehˇ kʼawꞈ iˇ cuꞈ kʼaˇ shawˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nawˬ˗euˬ muiˬ˗eu nymˇ dahˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ nyaˬ? Ngaˇ ngehˬ cawˬ mawꞈ˗eu teu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ mawꞈ nya? Ngaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ heu naˇ, gaˇ kʼahˇ dahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ.

4. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ poˆ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ shaˇ˗eu nga?

⁴ Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ naˇ, gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6) Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ saˇ jaˇ maˬ dzaˬ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nawˇ loˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Nawˇ yawˬ ha sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ poˆ luꞈ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh. Teu miˇ neh nawˇ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗awˬ. (Ja ceuˬ 62:8) Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, zaˬ siˬ nui gahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ. (Yaˬkoˆ 1:5) Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Jawˬ d “Ngaˇ ngaˬ˗euˬ nymˇ dahˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ya ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ ma. Tsaˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ bi mawˇ dzoeˇ nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ muiˬ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ ahˇ laˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Soiˬ˗liˬlaˇkaꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Tehˇyaˬ “Ngaˇ yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu nymˇ dahˬ˗ahˇ poˆ luꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni maˬ  ehˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw nya ni maˬ ehˇ, aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu nymˇ dahˬ˗ahˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ siˬ naˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 55:22.

5. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu zaˬ guˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mawˇ dzoeˇ nya˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 15:58) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁵ Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu leh jeh dui dui˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:58-ahˇ gui.) Teu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gaˇ myaˬ myaˬ˗ehˇ jawˇ. Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu aˇ yamˬ biꞈ. Toˆ˗ehˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nawˇ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu zaˬ guˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ ya mawˇ dzoeˇ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu yaw duˬ baw meh.

6. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ poˆ ngeh aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁶ Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ heu dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ maˬ ya bi pyeuꞈ˗a. (Piˇliˇpiˆ 1:10) Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, nymˇ dahˬ baw maˬ baw˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ maˬ jaˆ˗eu gaˇ iˇ˗eu tehꞈ meh. (Maꞈtehˬ 5:3) Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ naˇ, yawˬ jeˬ yawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ ni Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ keuˆ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 7:32, 33) Aˇ yamˬ teu yamˬ˗ahˇ yaw muiˬ muiˬ lehˇ ya zmˬ nya˗eu meh. 40 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni kʼawˆ laˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ yuˇ˗euˬ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Jeˬsiˬkaꞈ “Ngaˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gaˇ myaˬ myaˬ˗ehˇ jawˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

Aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw

7. Nawˇ mawꞈ leˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ yuˇ˗awˇ haw˗eu aˬ jeˬ miˇ neh nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? (Dawˬdaˬ 13:16)

⁷ Nawˬ˗euˬ nymˇ dahˬ pyeuꞈ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ naˇ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Ngaˇ nawˬ˗ahˇ mawꞈ nya lehˇ taˆ lehˇ ehˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Jaˇliꞈ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ naˇ, siˬ nya ni jeˬ hu jahˇ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 13:16-ahˇ gui.) Teu miˇ neh maˬ ngehˬ cawˬ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni yaw muiˬ˗ehˇ haw˗eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Neˇteuˇlehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Ehˇshaˆgʼoi “Nui ma nui noeˬ heu naˇ, tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ laˇ˗awˇ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ byoˆ˗iˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ yuˇ˗awˇ neh yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, nui ma nui noeˬ nui kʼahˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ cawˬ˗iˇ˗eu maˬ tehˬ ni yahˇ nya˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ tiˬ kʼehˬ naˬ leˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ naˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ haw doˆ nya laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

8. Yawˬ ha mawꞈ leˇ˗eu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁸ Nawˇ yawˬ ha mawꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw nya˗eu nga? Aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ jawˇ ngeh maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ ngeh maˬ ehˇ, haw nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah, nui ma uˬ taꞈ, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ jaˆ luꞈ˗eu nga lehˇ haw nya meh. Cawˬ aˬ suˇ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗eu nga lehˇ jiˇ haw nya˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:45) Aˬ yawꞈ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ, naˇ haˬ kʼoeˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:18) Aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jaˆ˗a? Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗a lehˇ naˇ haˬ nya meh. (Luˇta 2:11) Nawˇ nawˬ neh mawꞈ˗eu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma maˬ saˇ maˇ saˇ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ˗ehˇ taˬ jahˇ nehˬ. Aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ suˬ saˬ leˇ ni yaw zeu taˬ.

9. Nawˇ yawˬ ha mawꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ, aˬ jeˬ jeˬ hu ya laˆ duˬ taˬ˗eu nga?

⁹ Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ myah keuˆ ni haw haw˗ehˇ jawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?  Nawˇ kawˇ kawˇ ma˗ehˇ ehˇ nehˬ iˇ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ bi noeˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 29:20) Aˇ yamˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ paˇ myahˇ leˇ naˇ jiˇ yaw duˬ yaw ciˇ ciˇ lehˇ maˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ haw laˇ nya˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ mawꞈ nga lehˇ siˬ nya naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. (Dawˬtsoˆ 11:4) Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ nehˬ iˇ ngeh, nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yuˇ˗eu yaw duˬ bi baw˗eu maˬ loˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha jawˇ paw sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gʼaˇ duˬ dah laˇ taˬ˗awˇ, teu gʼaˬ naˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ pyeuꞈ nya˗eu jeˬ ngaˇ lehˇ nmˇ ya laˆ duˬ taˬ˗eu meh.

10. Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ mawꞈ luꞈ kʼawꞈ, nawˇ maˬ mawꞈ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁰ Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ mawꞈ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ naˇ, dawˇ coe ni, maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ mawꞈ gaˇ dawˬ muiˬ biꞈ˗awˇ noeˬ tmˬ noeˬ tmˬ˗ehˇ bi jawˇ naˇ, nawˇ mˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—1 Gawˇliˬtu 10:24; Eˇpeˇsu 4:25.

11. Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ aˇ gu poˆ nehˬ laꞈ lehˇ ehˇ laˇ naˇ, nawˇ aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹¹ Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ aˬ da aˬ ma deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ tsawˇ kʼaˆ kʼaˆ laˇ˗euˬ deuˬ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ gu poˆ nehˬ˗eu meh. Dzaˇ˗i miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ cawˬ deuˬ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ gu poˆ nehˬ˗awˇ tsaˬ leˇ ngaˇ laˬ lehˇ ya siˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ mawˇ dzoeˇ nya ni lehˬ hmˬ nehˬ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ paˬ aˇ gu poˆ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ laˇ naˇ, nyiˬ paw luꞈ˗euˬ mawꞈ leˇ ya leˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya noeˬ keuˆ nehˬ˗eu meh. Nawˇ haw ngeh tsaˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya poˆ tseˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nga? Nui ma yaw muiˬ ngaˇ laˬ? lehˇ haw˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui jah aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ˗eu nga lehˇ ya haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu heu naˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ dzaw goˇ taˬ˗euˬ jeˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ pehˬ dehꞈ luꞈ˗eu aˇ tiˆ naˆ maˬ tseˇ maˬ ehˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yuˇ˗eu hawˇ˗eu maˬ yuˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu gʼaˬ naˇ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a.—Gaˬlaˬtiˆ 6:5.

Zaˬ kʼaˬ taˬ dahˬ beh

12. Nawˇ mawꞈ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ taˬ mawꞈ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ˗eu nga?

¹² Nawˇ nawˇ mawꞈ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? e Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ puˬ kaˬ lehˆ kawˆ˗ahˇ mawˇ dzoeˇ˗awˇ  neh ngehˬ cawˬ nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, naˬ gaˬ paw neh kʼawꞈ ngehˬ cawˬ nya meh. Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ngaˇ nawˬ˗ahˇ mawꞈ nya. Ngaˇ nawˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya laˇ mawꞈ nya lehˇ dawˇ coe ni ehˇ nehˬ nya meh. (1 Gawˇliˬtu 14:9) Loˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ bi shaˇ noeˬ nya meh. (Dawˬdaˬ 15:28) Aˬ yawꞈ nawˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ maˬ taˬ mawꞈ naˇ kʼawꞈ, jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw zeu ya baw nehˬ meh.

13. Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ taˬ mawꞈ nya lehˇ ehˇ laˇ naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? (Gawˇlawˇsehˇ 4:6)

¹³ Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˬ taˬ ma lehˇ ngehˬ cawˬ laˇ naˇ tawˇ neh, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ ehˇ peuˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui˗euˬ tehꞈ˗a. Teu miˇ neh nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ ya ngehˬ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 4:6-ahˇ gui.) Nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ˗eu aˇ yamˬ ui cuiˆ loˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ nyi naˬ ni ya ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 13:12) Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ zaˬ kʼaˬ maˬ taˬ mawꞈ naˇ jiˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ. Awˇsaˬ˗ti li˗ya miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Haˬsuiˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ nga lehˇ haw ma. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ maˇ jawˆ ni, dawˇ coe ni ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ nahˬ yu ni ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ noeˬ tmˬ˗ehˇ maˬ bi jawˇ mawꞈ˗eu miˇ neh dawˬ kʼoꞈ kawˇ ma˗ehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ nymˬ˗mˇ ngaˬ˗euˬ nui ma noeˬ paˇ laˇ˗eu baw leˇ lehˇ jiˇ maˬ bi noeˬ˗eu gʼaˇ duˬ yaw maˇ maˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ mawꞈ naˇ jiˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, zaˬ kʼaˬ taˬ ngeh aˬ joˇ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ jiˇ ya ja sawˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca baˬ da neh nyiˬ gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ beu gaˇ nya˗eu miˇ neh meh.

Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga?

14. Aˬ dui maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui dawˬ ngehˬ˗eu yahˇ yahˇ˗ehˇ ngehˬ˗eu heu meh. (Eˇpeˇsu 4:29) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ehˇ niˇ gʼa miˇ˗a laˬ? Ngaˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li hawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ ngehˬ cawˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, yawˬ ha tehꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ mawꞈ˗eu jeˬ ngaˬ˗eˬ lehˇ noeˬ nya laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 5:13) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nymˇ dahˬ maˬ baw˗eu miˇ neh tiˬ jeˬ paˬ maˬ jiˇ gaˇ duˇ nya lehˇ noeˬ leˇ ni maˬ ya jahˇ nehˬ˗a. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Haˬsuiˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu  meh. “Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na ngaˬ˗ahˇ ‘Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗e? Aˇ kʼoꞈ jiˇ maˬ paˇ nyiˇ ngaˇ de’ lehˇ ehˇ laˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ heu naˇ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ bi noeˬ leˇ nya˗eu uˬ taꞈ, yaw kawˇ ma˗ehˇ ya yuˇ nga lehˇ jiˇ bi noeˬ leˇ nya˗eu meh.” Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ naˇ muiˬ dzehˬ meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:11.

15. (a) Loˇmaˆ 15:2-ahˇ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ haw ngeh, aˇ gu poˆ nehˬ gaˇ maˬ caw ba nehˬ mi na˗ehˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ keuˆ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.) (b) Biˬdiˬoˬ heu hmˬ laꞈ kʼoeˇ nawˇ ya leˇ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nya?

¹⁵ Aˬ dui maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ nyiˬ gʼaˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ gaˇ ya mawˇ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 15:2-ahˇ gui.) Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ aˇ gu poˆ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ ya leˇ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw zeu ya baw˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 3:11) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na naˇ aˇ gu bi poˆ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh shaˇ laˇ˗awˇ neh maˬ ngeuˇ naˇ maˬ ya poˆ nehˬ˗a. f (Dawˬdaˬ 3:27) Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na bya cehˆ ni aˇ gu poˆ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ ya leˇ˗a. Jeˬmaˬniˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Lu diˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ uiˬ˗awˇ cawˬ bi cawˬ taꞈ nya meh. Teu ngeh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ mawꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ kuˇ dzoeˇ nehˬ nya meh. Dzeˇ˗eu deuˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ tehꞈ meh.”

16. Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

¹⁶ Sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ dehꞈ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya meh. (Ja ceuˬ 128:1) Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ kʼawꞈ yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ siˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ. Maˬkaꞈ˗oˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Seˇ Yiˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nymˬ˗mˇ nawˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu aˇ yamˬ heu naˇ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ nymˇ dahˬ baw laˇ˗awˇ jawˇ˗eu aˇ yamˬ nehˬ˗ehˇ sheuˆ cehˆ naˇ nymˇ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu aˇ yamˬ heu˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˇ yamˬ heu˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ luꞈ˗uˇ.” Nawˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ poˆ mawˇ gʼaˬ˗awˇ, zaˬ kʼaˬ taˬ luꞈ naˇ tawˇ neh? Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ zaˬ kʼaˬ taˬ˗eu aˇ yamˬ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.