1. Tiˬ ziˇ saˇ˗i tiˬ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma ahˇ˗euˬ nga?

 Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a laˬ? Gaˬ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. Nawˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni tiˬ ziˇ saˇ˗i tiˬ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ laꞈ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 104:33, 34) Gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ shaˇ noeˬ ni mˇ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ deuˬ naˇ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ aˬ suˇ gʼaˬ nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

2. (a) Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ aˬ suˇ gʼaˬ nga? (Bawˇtsahˬ 6:1, 2) (b) Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ geuꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh tseˇ˗euˬ nga?

² “Naˬzaˬliˇ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ,” “Biˇ paˆ taˬ˗euˬ deuˬ,” “A nehˬ taˬ˗euˬ deuˬ” lehˇ dawˬ tsuiꞈ jaˆ˗eu Heˬbyehˇ dawˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ duˇ ni nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ˗awˇ, leh jeh dui dui˗awˇ mˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Naˬzaˬliˇ lehˇ kuˇ˗eu heu naˇ tsaˬ dui dui leˇ˗eu meh. Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ ehˇ, zaˬ miˬ zaˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗awˇ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni dehꞈ nya˗eu meh. a (Bawˇtsahˬ 6:1, 2-ahˇ gui.) Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ caw teh˗eu maˬ loˬ˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ keuˆ ni ya caw teh˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ miˇ neh Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ kʼoꞈ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 6:5; 16:17.

3. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ lehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

 ³ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ “Ka li˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ” jaˆ dah laˇ ngeh, Naˬzaˬliˇ deuˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ maˬ paˇ jaˆ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:2; Loˇmaˆ 10:4) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Naˬzaˬliˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ, saꞈ laˇ, nui noeˬ nui duˇ, gʼaˬ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ mawꞈ˗eu meh. (Maˬkuˆ 12:30) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ ngeh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ teu loꞈ˗ehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ ya mˇ˗awˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya lawˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ˗euˬ nga lehˇ haw ngeh tiˬ jawˇ, yawˬ ha jiˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga lehˇ ya siˬ˗eu meh. b—Maꞈtehˬ 16:24.

Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ nehˬ˗eu

4. Bawˇtsahˬ 6:3, 4-ahˇ haw ngeh, Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ byehˇ˗euˬ nga?

⁴ Bawˇtsahˬ 6:3, 4-ahˇ gui. Aˬ yawꞈ maꞈ, jiˇ baˬ lawˬ muˇ maˬ dawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ gaꞈ aˇ siˬ yaw gui yaw aˬ maˬ ehˇ maˬ dzaˬ˗a. Nui deuˬ naˇ dzaˇ heu˗ahˇ dzaˬ nya dawˇ nya˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ bahˬ˗a. Maˇ diˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ” biꞈ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 104:14, 15) Ehˇ kʼawꞈ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu heu deuˬ˗ahˇ maˬ dzaˬ maˬ dawˇ ni nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ byehˇ˗euˬ meh. c

5. Meˇdiˬ˗yamˬ hawˇ˗eu Maˬsehˬlaˬ aˬ jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁵ Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ˗eu ma. Mehˇ nmˇ Meˇdiˬ˗yamˬ hawˇ˗eu Maˬsehˬlaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. d Aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ naˇ muiˬ dui dui˗eu gaˇ jaˆ˗awˇ, pyuˇ za laˇ dui dui˗eu meh. Muiˬ dui dui˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ leh jeh mawꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ jeˬ na laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ “Nga nyaꞈ pyuˇ yui yui˗ehˇ zmˬ laˇ˗awˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ huiˬ˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ pawˇ˗iˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ lawˬ liˬ jiˇ ahˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ kʼawꞈ za meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh mawꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ byehˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.

6. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ miˇ neh lawˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

 ⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya lawˇ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:3-6) Maˇ diˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ byehˇ dzeh lehˇ maˬ shaˇ˗a. Yaw bahˬ miˇ neh byehˇ dzehˬ˗eu kʼawꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ deuˬ na˗aˬ, yawˬ ha ya leˇ˗eu gaˇ hawˇ˗eu muiˬ˗eu iˇ kahˇ byehˇ dzeh˗eu meh. Jeˬ zaˬ cu mawꞈ kʼawꞈ maˬ cu˗a. Kʼoeˇ naˇ tiˬ deuˬ na sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu maˬ tehˬ˗a. Zaˬ maˬ yuˇ˗a. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya gʼawˬ˗iˇ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ iˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ byehˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ nawˬ neh byehˇ dzeh˗euˬ yaw huiˬ yaw nyiˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Heˬbyehˇ 6:10.

Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ ni dehꞈ

7. Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ˗eu nga? (Bawˇtsahˬ 6:5) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁷ Bawˇtsahˬ 6:5-ahˇ gui. Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ tsehˇ kahˇ maˬ tehˬ˗a. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗awˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ geuꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsehˇ kahˇ mahˇ le˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ deuˬ yaw awˬ˗ehˇ haw siˬ nya˗eu meh. Dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ gʼaˬ biꞈ naˇ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ kawˆ maˬ jaˆ˗a. Ehˇ kʼawꞈ yaw myaˬ poˆ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw ni, gʼaˬ maˬ biꞈ ni, gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, bawˇlawˇpeh Aˬmoˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na ‘Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ baˬ dawˇ ni jahˇʼ˗eu meh. Teu naˇ Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ neh aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ maˬ dawˇ lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ mawꞈ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Aˬmoˆ 2:12) Teu miˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ ni dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, nui kʼaˬ ahˇ˗eu loˬ dui dui˗eu meh.

8. Beˬyaˬmiˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ laˇ˗eu nya?

⁸ Aˬ dui shaꞈ dawˇ nya˗eu, guˆ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ ni dehꞈ nya˗eu meh. Nawˇgʼoeˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu 10 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Beˬyaˬmiˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ Yu ke˗le miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, saˬ laˬ deuˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yu ke˗le miˇ kʼahˬ˗euˬ paˇ loˬ paˇ lehˇ˗euˬ naˬ yawˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu mehˬ tsoeˬ bi dm˗awˇ, dawˬ caˇ bi caˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬyaˬmiˬ teu jahˇ gaˇ maˬ ya keuˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ yaw ceuˆ ceuˆ lehˇ jawˇ˗iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh saˬ laˬ ma haw mawˇ˗awˇ, “Beˬyaˬmiˬ˗oˇ kawˇ ma˗ehˇ laˇ˗awˬ.  Yawˬ gʼaˬ na luꞈ nawˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ nga” lehˇ guˇ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ saˬ laˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni “Ngaˇ˗aˬ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ keuˬ maˬ gm leˇ. Tiˬ paw˗iˬ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ. Maˇ diˇ naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ yaw myaˬ gʼaˬ guiˇ deuˆ gaˇ maˬ gm leˇ˗eu miˇ neh tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Saˬ laˬ ma heu gʼaˬ Beˬyaˬmiˬ neh dzawˇ nehˬ˗euˬ gaˇ ha geuꞈ˗awˇ, toˆ˗ehˇ naˇ maˬ gm laˇ kʼawꞈ za meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ dzaw cawˬ deuˬ Beˬyaˬmiˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ gm laˇ de lehˇ paˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Teu ngeh Beˬyaˬmiˬ guˆ laˇ˗awˇ, ngoeˇ˗eu keuˆ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ, saˬ laˬ ma˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ poˆ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Beˬyaˬmiˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ dzawˇ nehˬ peuˬ ni Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ nyaˬ lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh.

9. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi cehˇ nya˗eu nga?

⁹ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ miˇ neh miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ nui kʼaˬ ya ahˇ˗eu meh. Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ tiˬ nah saˇ˗i tiˬ nah doeˇ dzehˬ laˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu shaˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:8; 3:13) Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ peuˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ‘laˬ kʼaˬ bi cehˇʼ leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ.—Dawˬdaˬ 27:11; Maˬlaˬkiˇ 3:18.

Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ

10. Bawˇtsahˬ 6:6, 7 laꞈ kʼoeˇ shaˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ, Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ˗eu nga?

¹⁰ Bawˇtsahˬ 6:6, 7-ahˇ gui. Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ tsawˇ shiˇ˗euˬ dawˬ peh maˬ ya iˇ˗a. Teu naˇ aˬ jeˬ shaˬ˗eu lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ tsawˇ shiˇ yaw bui jahˇ ngeh mawˇ dmˬ dawˬ peh ya jahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ shiˇ ngeh, Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw duiˇ ma˗ehˇ shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 19:39, 40; Gʼaˬkʼehˇ 9:36-40) Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, tsawˇ shiˇ yaw bui˗euˬ zahˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ caw teh nya˗a. Teu ngeh aˬ yawꞈ nui ma shaˬ zahˬ mˇ dui dui luꞈ kʼawꞈ, ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu heu neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui jah ya mˇ mawˇ˗eu meh. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shaˬ zahˬ teu˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

11. Nymˇ jiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya nyehꞈ tehˬ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹¹ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˇ poeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ taˬ bawˬ˗eu ma. Aˬ dui nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, tiˬ jeˬ paˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, mˇ ngeh, saˇ jaˇ teu˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu ma. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ  nymˇ jiˇ˗ahˇ bo saˆ˗eu leh jeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui kʼahˇ naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu ma. (Maꞈtehˬ 10:35-37; 1 Tiˆmoˇseˬ 5:8) Tiˬ poˆ na˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ laˇ˗eu kʼawꞈ baw meh.

12. Aˬleˬsaˬduˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗awˇ, aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹² Aˬleˬsaˬduˇ hawˇ˗eu Doˬliˬnaˬ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ Jaˇliꞈ dzaw˗eu tiˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Doˬliˬnaˬ gʼaˬ maˬ paˇ dzaw˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ jiˇ maˬ bi dzaw mawꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Aˬleˬsaˬduˇ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw tawꞈ mawꞈ nya lehˇ nui ma je lawˆ ni taˬ˗awˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Doˬliˬnaˬ nui ma maˬ tsaˬ˗eu miˇ neh, maˬ naˬ kʼoeˇ naˬ keuˆ ni laˆ tsoeˬ˗eu meh. Aˬleˬsaˬduˇ miˬ zaˬ gʼaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu leh jeh kʼawꞈ, noeˬ miˇ maˬ tsaˬ˗eu miˇ neh yaw shaˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ, Doˬliˬnaˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ toˇ coeˇ˗awˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu miˇ neh maˬ paˇ dzaw tawꞈ leꞈ ma lehˇ kʼawꞈ noeˬ haw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ jiˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗awˇ yaw zeu taˬ nehˬ˗eu meh. Aˬleˬsaˬduˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ baˬ da neh, Doˬliˬnaˬ Jaˇliꞈ dzaw kʼoꞈ laˇ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh.—jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi paˇ laˇ” lehˇ ehˇ˗eu jaˆ tawꞈ˗eu gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ Aˬleˬsaˬduˇ hawˇ˗eu Doˬliˬnaˬ “Nui gaˬ naˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni gʼeh˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ” lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw.

13. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹³ Nymˇ jiˇ˗ahˇ dahˬ beh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ, aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 3:14, 15) Nymˇ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ, nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu uˬ taꞈ, yaw zeu bi baw mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ jeˬ na ya byehˇ dzeh gaˇ aˬ yawꞈ aˇ poeˬ taˬ bawˬ˗eu yaw duˬ baw meh.—Loˇmaˆ 12:10.

Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ nui ma ahˇ ni, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ

14. Aˬ dui aˬ geu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya biꞈ nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga? Gʼaˬ ahˇ leˇ˗eu dawˬ ngehˬ˗eu heu neh meh. (Yawˇbaˆ 16:5) Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ˗eu miˇ neh yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗eu deuˬ jawˇ meh laˬ? Nawˇ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗euˬ dzaw cawˬ deuˬ dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ ni beu gaˇ peuˬ˗eu zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ siˬ nya ma laˬ? Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu leh jeh˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na jawˇ meh laˬ? Mehˇ nmˇ teu deuˬ˗ahˇ siˬ nya naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh kʼaˬ duˬ ni teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ  jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ jah ziꞈ leˇ ni mˇ mawˇ kaˇ˗euˇ.—Piˇleˇmoˬ 4, 5, 7.

15. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁵ Tiˬ poˆ na aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh. (Dawˬdaˬ 19:17; Heˬbyehˇ 13:16) Soiˬ˗liˬlaˇkaꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ gʼaˬ naˬ yuˇ˗eu ba la aˇ siˬ poeˬ yaw beh naˆ maˬ tseˇ za myaˬ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ pyuˇ shaˬ luꞈ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ haw mawˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ teu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ ba la aˬ yawꞈ siˬ yawꞈ doˇ leˇ˗eu naˬ gaˬ ngehˬ poeˬ biꞈ nehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗aˬ, nui ma muiˬ dui dui˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ.

16. Aˬ dui Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngeh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁶ Aˬ dui Naˬzaˬliˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma. Teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Gaˇ kawˆ teu naˇ aˬ dui˗euˬ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ jiˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni dehꞈ mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ ngeh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ caw˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu yawˬ ha naꞈ˗i bi tseˇ˗eu heu neh taˬ huiˬ nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 23:15, 16; Maˬkuˆ 10:28-30; 1 Yoˇhaˬ 4:19) Naˬzaˬliˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ.