1. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu nga?

 Miˬ sawˇ yo zaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ dui dui˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ nahˬ dehꞈ le ngeh meh. Dehꞈ le˗euˬ zaˬ nahˬ˗ahˇ haw˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui kʼawꞈ, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ huiˬ laˇ ni zaˬ nahˬ loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ bi jawˇ mawꞈ˗a. Zaˬ maˬ huiˬ laˇ naˇ jiˇ paˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma˗ahˇ cah dahˬ beh laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma˗ahˇ aˬ coeˇ dawˇ zaˬ loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ bi pyeuꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗a. (1 Gawˇliˬtu 3:1) “Tsawˇ kʼaˆ” kʼaˆ laˇ˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 14:20.

2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu teu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga? Dzaˇ yaw gʼahˇ dzaˬ˗eu heu naˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha˗ahˇ nui kʼaˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya tsmˬ˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ teu deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.

Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?

3. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?

³ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu dawˬ Gaˬliˇ dawˬ paw neh naˇ “gʼaˬ kʼaˆ loˆ laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ” lehˇ jiˇ ehˇ nya˗eu meh. a (1 Gawˇliˬtu 2:6) Zaˬ nahˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ huiˬ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ nui jah paw ya huiˬ ya mahˇ laˇ˗eu meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, huiˬ daˆ leꞈ ni ya leh jeh˗eu meh.  (1 Tiˆmoˇseˬ 4:15) Zaˬ guˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ ehˇ, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

4. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁴ Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ kʼaˇ dehꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ bi mˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh mˇ lehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ yawˬ nah na luꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw shuiꞈ jeˬ˗ahˇ dmˬ˗awˇ Miˬyehˇ loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:22-24) Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ zahˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ yaw gahˇ gahˇ lehˇ noeˬ tsehˆ dzaw taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ jeˬ ya jahˇ˗awˇ aˬ jeˬ maˬ ya jahˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu zahˇ gʼawˬ mya ni jahˇ doˆ taˬ˗eu maˬ loˬ˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ noeˬ tsehˆ dzeuˇ ngeh, noeˬ tsehˆ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:26, 27.

5. Maˬ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? (Eˇpeˇsu 4:14, 15)

⁵ Maˬ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ naˇ, jaˬ myawꞈ “mehˇ shuiˇ” mehˬ nah yaw awˇ laꞈ˗ehˇ caw teh˗iˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼaˇ ya siˬ ya mawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah˗iˇ nya˗eu meh. b (Eˇpeˇsu 4:14, 15-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu, cehˬ cawˬ shaˇ˗eu, nui ma pehˇ˗eu awˬ˗eu, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ˗eu, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh nya˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 3:3.

6. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁶ Dahˬ beh laˇ gaˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ zaˬ huiˬ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Zaˬ deuˬ maˬ siˬ nya˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu miˇ neh tsawˇ kʼaˆ deuˬ neh haw piˇ˗awˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ ma hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ zaˬ gaˇ ma˗ahˇ cah tsehˆ ngeh, aˬ buˇ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ ma˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ zaˬ gʼaˬ ui cuiˆ huiˬ laˇ ngeh, gaˇ ma˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha bi iˇ tsehˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ iˇ tsehˆ mi na˗ehˇ aˇ caˇ aˇ maˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ buˇ zaˬ gʼaˬ huiˬ loˆ laˇ ngeh tiˬ jawˇ lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗awˇ yahˇ nya laˇ˗eu meh. Zaˬ deuˬ lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tsawˇ kʼaˆ deuˬ neh ya bi caw ba˗eu loꞈ˗ehˇ, maˬ huiˬ maˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ yaw gahˇ gahˇ lehˇ noeˬ tsehˆ  nya˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ nya˗eu gʼaˇ du, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ neh caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ ya noeˬ tsehˆ ngeh gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, poˆ tseˇ˗awˇ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗awˇ teu˗ahˇ mˇ caw˗eu meh.

7. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ neh caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ ngaˇ laˬ?

⁷ Heu naˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ nui deuˬ˗ahˇ neh caw ba˗eu jeˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ loˬ˗a lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Tiˬ poˆ na˗aˬ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh. Maˬ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ ya mˇ˗eu lehˇ aˬ cawˬ neh bi ehˇ nehˬ mawꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ neh bi noeˬ tsehˆ dah mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ naˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ kʼawꞈ, yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui “yawˬ ha ya pi˗eu kʼaˆ behˆ” yawˬ ha pi gaˇ jiˇ noeˬ tmˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 6:5.

8. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ jeˬ beu gaˇ nya˗eu nga?

⁸ Tsawˇ kʼaˆ kʼaˆ laˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ pyawˬ naˬ maˬ duˇ leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ˗eu maˬ duˇ leˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ, nui kʼaˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu jeˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ nyiˬ gʼaˬ duˇ leˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ ngeh, Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ beu gaˇ nya˗eu meh. Yawˬ haˇ yawˬ ha siˬ nya˗eu nui ma nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ ngeh tiˬ gʼaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ iˬ baˇ maˬ taˬ˗a. Mehˬ bawˬ gm ni leh jeh˗eu meh.—Loˇmaˆ 14:10; 1 Gawˇliˬtu 1:10.

Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga?

9. Aˬ dui tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ˗euˬ gaˇ aˬ yawˇ yawꞈ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ nya ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁹ Zaˬ deuˬ naˇ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh aˬ yawˇ yawꞈ huiˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Ka li zaˬ deuˬ naˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ˗euˬ gaˇ aˬ yawˇ yawꞈ huiˬ loˆ laˇ˗eu ma ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ. Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ ha geuꞈ˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ neh jiˇ gʼawˬ mya jeˬ za˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 18:8-11) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ neh gʼawˬ mya gʼaˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ huiˬ loˆ laˇ˗a. (1 Gawˇliˬtu 3:2) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga?

10. Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˬ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Yuˇdaˆ 20)

¹⁰ Huiˬ loˆ laˇ mawꞈ naˇ, huiˬ loˆ laˇ mawꞈ˗eu nui ma ya bi ahˇ laˇ˗eu meh. “Maˬ siˬ maˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu” deuˬ nui jah zaˬ nahˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ gaˇ nui kʼahˇ shiˇ shiˇ˗ehˇ jawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ huiˬ maˬ mahˇ laˇ mawꞈ˗a. (Dawˬdaˬ 1:22, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Aˬ dui mawˇ do tehꞈ˗ehˇ huiˬ laˇ taˬ˗awˇ, yawˬ jawˇ na luꞈ aˬ da aˬ ma neh ya bi noeˬ tsehˆ dahˬ˗eu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui jah paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni yawˬ haˇ yawˬ ha leh jeh mawꞈ˗eu ma. (Yuˇdaˆ 20-ahˇ gui.) Nawˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni leh jeh luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “nui ma keuˆ ni maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ.”—Piˇliˇpiˆ 2:13.

11. Aˬ dui˗ahˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˬ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jeˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ nga? (Eˇpeˇsu 4:11-13)

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ bi leh jeh˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ, aˬ dui˗ahˇ “jah˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui tsawˇ kʼaˆ kʼaˆ laˇ˗awˇ, Ka li byah˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ dui kʼawꞈ byah laˇ” ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:11-13-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui “Ka li˗euˬ nui ma pi luꞈ˗eu tsawˇ haˬ” pyeuꞈ laˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ jiˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 2:14-16) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ, aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗euˬ lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ oeˬ dmˬ jiˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Nawˇ Yeˬsuˇ  neh noeˬ˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ nya meh.

Dzaˇ yaw gʼahˇ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ

12. ‘Ka li˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw dahˬ beh˗eu’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga?

¹² Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, “Ka li˗euˬ gaˇ kawˆ aˇ dahˬ beh gaˇ tehꞈ˗ehˇ aˬ dui dzaw” dzaw˗ehˇ maˬ ya jawˇ˗a. Ya dzaw˗eu dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ teu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu, nui jah gaˇ kawˆ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu gaˇ kawˆ, gʼoˆ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ mehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:1, 2) Mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ heu deuˬ naˇ, Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ nui jah gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mehˬ dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ tehꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:32-35, 38) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu deuˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Gʼoˆ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu deuˬ naˇ, Ka li zaˬ˗euˬ jah˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ gaˇ duˇ˗eu meh lehˇ Pawˇluˆ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:12-14) Aˬ dui mehˬ dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ shiˇ shiˇ˗ehˇ maˬ ya jawˇ˗a.

13. Heˬbyehˇ 5:14-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ dzaˇ yaw gʼahˇ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹³ Dzaˇ yaw gʼahˇ˗aˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ya dzaw dahˬ beh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Heu laꞈ kʼoeˇ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ jiˇ ahˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ˗ahˇ bi gʼoˆ shaw laˇ˗eu meh. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, ya mˇ caw˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ dzaw luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. c—Heˬbyehˇ 5:14-ahˇ gui.

14. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ huiˬ loˆ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

¹⁴ Maˬ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ naˇ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw maˇ maˇ lehˇ maˬ ehˇ baw taˬ ngeh, noeˬ tsehˆ tsaˬ maˬ siˬ ni gʼeh˗eu meh. Zahˇ dawˬ maˬ ehˇ baw taˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha kʼaˇ jahˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya ngaˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na jiˇ maˬ loˬ gaˇ zahˇ bi jahˇ doˆ mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ˗ahˇ damˬ˗euˬ dzaˇ deuˬ  dzaˬ nya maˬ dzaˬ nya˗eu gaˇ kawˇ˗ahˇ zahˇ bi jahˇ doˆ mawꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ˗aˬ. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu “aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ” meh lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ ni hawˇ˗eu aˬ cawˬ sahˬ tiꞈ maˬ bi tiꞈ ni yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ tsehˆ nya˗eu Jaˇliꞈ zahˇ tiˬ deuˬ na˗ahˇ jiˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 8:4, 7-9) Teu miˇ neh Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ nui jah paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼoe gʼoe˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, zahˇ jahˇ doˆ taˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ poˆ poˆ˗ehˇ maˬ jawˇ ni yawˬ ha˗euˬ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

15. Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ huiˬ loˆ laˇ ni Pawˇluˆ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ Pawˇluˆ neh boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ neh jiˇ dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Heˬbyehˇ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na˗aˬ “dzaˇ yaw gʼahˇ dzaˬ nya deˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ aˬ coeˇ dawˇ zaˬ˗euˬ aˇ tiˆ˗ahˇ dehꞈ luꞈ˗eu meh.” (Heˬbyehˇ 5:12) Yeˬhawˇbaˬ neh aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ pah mehˬ nehˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a. (Dawˬdaˬ 4:18) Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ aˇ saˬ saˬ iˇ shaw˗euˬ uˬ taꞈ 30 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni byah laˇ shaw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ tuˆ tehˬ ziꞈ deuˇ taˬ˗awˇ caw teh luꞈ˗a siˬ. (Loˇmaˆ 10:4; Tiˇtuˆ 1:10) Aˬ yawꞈ maꞈ nui noeˬ laˆ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ uˬ taꞈ 30 kʼoꞈ aˇ yamˬ za taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Pawˇluˆ dzaˇ yaw gʼahˇ˗ahˇ duˇ˗eu naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ ni caw ba nehˬ luꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ˗euˬ sahˬ boꞈ heu naˇ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ dzehˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Heˬbyehˇ 10:19-23.

Yawˬ haˇ yawˬ ha nui kʼaˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ tsmˬ ni yahˇ˗awˬ

16. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ?

¹⁶ Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu loꞈ˗ehˇ, huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Ngaˇ˗aˬ huiˬ loˆ laˇ shaw maˬ lehˇ noeˬ˗awˇ yawˬ haˇ yawˬ ha nui ma aˇ dzehˇ˗ehˇ ma ya huiˬ˗a. (1 Gawˇliˬtu 10:12) Aˬ dui aˬ myah luꞈ huiˬ laˇ mahˇ laˇ luꞈ miˇ˗a laˬ lehˇ ‘yawˬ haˇ yawˬ ha ya pyehˆ tseˇ haw˗eu’ meh.—2 Gawˇliˬtu 13:5.

17. Pawˇluˆ neh Gawˇlawˇsehˇ aˇ muˇ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ daˆ leꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ nga?

¹⁷ Pawˇluˆ neh Gawˇlawˇsehˇ aˇ muˇ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ  pyeuꞈ daˆ leꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ yahˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:6-10) Aˇ muˇ teu muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu Iˇbaˬpaˬlaˇ mehˇ nmˇ deuˬ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh keuˆ ni “Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ bi caw teh˗eu” gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ nehˬ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 4:12) Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ uˬ taꞈ, yawˬ ha jiˇ leh jeh˗eu loˬ nga lehˇ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Iˇbaˬpaˬlaˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ gʼoˆ shaw˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Shaˬ zahˬ jaˆ kʼawꞈ ni Gawˇlawˇsehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni bi huiˬ loˆ laˇ mawꞈ˗eu meh.

18. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ kʼawꞈ saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁸ Pawˇluˆ Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ cawˆ˗iˇ nya meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ nui ma noeˬ poˆ noeˬ paˇ maˬ mˇ gaˇ keuˆ ni maˬ ehˇ, Miˬyehˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ poˆ gaˇ keuˆ ni maˬ ehˇ, nui ma gʼahˇ laˇ nya˗eu meh. Heˬbyehˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ teu tiˆ˗ahˇ keuˆ ni maˬ le keuˆ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ. (Heˬbyehˇ 6:4-9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ neh bi teh doˆ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ neh tawˇ neh? Nui ma taˬ aw˗awˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ naˇ, Pawˇluˆ neh ngehˬ keuˆ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya smˇ˗iˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ ngeh caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:15, 16) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ zmˬ˗awˇ bi caw ba nya˗eu meh.

19. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁹ Nawˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ naˇ, huiˬ loˆ laˇ ni jahˇ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu dzaˇ yaw gʼahˇ dzaˬ daˆ leꞈ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ nya laˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ. Huiˬ loˆ laˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ naˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ.