1. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi jaˆ˗euˬ nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ a nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ mˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:33) Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni laˬ kʼaˬ cehˇ guiˬ lahˬ dawˬ bi tsaꞈ gaˬ mawꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Teu miˇ neh gaˇ heu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ bi haw shaˆ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gaˇ heu˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ mˇ˗eu meh. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ yaw myaˬ gaˇ aˇ muˇ deuˬ beh˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tseˇ doˆ˗awˇ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 14:23) Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˇ muˇ tiˬ muˇ jawˇ˗eu meh. Teu naˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ keuˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ daˇ tsehˆ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ bi mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ aˇ muˇ doe ni sha gʼeh˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 15:2; 16:4) Mehˇ nmˇ deuˬ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh, “Ka li zaˬ aˇ muˇ deuˬ jah˗eu paw gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ laˇ˗awˇ, tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah tsawˇ haˬ myaˬ laˇ luꞈ˗eu meh.”—Gʼaˬkʼehˇ 16:5.

2. 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ nui jah paw dzaˇ aˬ joˆ˗ehˇ biˇ nehˬ˗eu nga?

² Nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ bi jaˆ luꞈ˗a siˬ. Yeˬsuˇ 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ, hawˇ˗eu nui jah paw dzaˇ biˇ kʼawˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li aˇ muˇ muˇ zaˬ tiˬ muˇ beh˗euˬ meh. a (Luˇkaꞈ 12:42) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni mawˇ laˇ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 60:22; 65:13, 14.

3-4. (a) Aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ laˆ baw taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (b) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ maˬ jaˆ naˇ, aˬ dui Yeˬsuˇ  neh a nehˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ mˇ byah nya˗a. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Yaw jeˬ ma jeˬ, tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu gaˇ kawˆ yaw luiˆ luiˆ lehˇ maˬ laˆ baw taˬ law nmˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha kʼaˇ tsaꞈ gaˬ iˇ mawꞈ gaˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ duˬ tiˬ tsahˇ na˗aˬ iˇ˗euˬ gaˇ iˇ poˆ iˇ poˆ˗ehˇ cah˗awˇ, tiˬ tsahˇ naˬ maˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ni jaˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Heu loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ jahˇ taˬ˗eu heu naˇ, gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ tsoeˬ nga siˬ lehˇ noeˬ nya?

⁴ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh mˇ yaꞈ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ lehˇ bi jaˆ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

Aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw

5. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Yoˇhaˬ 8:28)

⁵ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ngehˬ jeˬ ngehˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh hawˇ˗eu mehˬ ngeh tsoˆ ngeh Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu meh. Teu naˇ aˬ jeˬ tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nui noeˬ nui duˇ jiˇ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 8:28-ahˇ gui; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, ya siˬ˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗iˇ lehˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Nui noeˬ nui duˇ heu˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga?

6. Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh za˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁶ Aˬ dui aˇ maꞈ aˇ muˇ deuˬ neh lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni za˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh za˗euˬ nui noeˬ nui duˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh oe˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:2.

7. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu nga? Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗eu nga?

⁷ Yeˬsuˇ “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” tsaꞈ gaˬ. (Luˇkaꞈ 4:43, 44) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ kawˆ heu tsaꞈ gaˬ lehˇ dawˬ biꞈ taˬ yaꞈ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 9:1, 2; 10:8, 9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˇ luꞈ˗eu gaˇ deuˬ maˬ duˇ leˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˬ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu meh.

8. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ huiˬ˗eu gaˇ za taˬ˗eu nga?

⁸ Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ ya tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ heu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ biꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬsuˇ nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ taˬ ja lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 4:41) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ nya laˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ keuˆ ni huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni ya dzaw˗eu meh. Aˬ dui huiˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗awˇ, aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu siˬ yoeˬ shehˬ ahˇ nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ yaw muiˬ˗ehˇ shehˬ˗eu heu meh.—Maꞈtehˬ 13:3, 23; 1 Gawˇliˬtu 3:6.

9. Aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nya˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ siˬ nya ni jahˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ “aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nawˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ dzawˇ mehˬ nehˬ dzeuˇ˗euˬ” ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:26, YB18) Aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗eu meh. Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ bi siˬ nya˗eu gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ tiˬ gaˇ bi jaˆ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni ma ehˇ, tiˬ tsehˆ na maˬ ehˇ, tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ 270 jeˬ˗euˬ dawˬ dzehˬ  ni jahˇ doˆ laꞈ taˬ˗euˬ meh. Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Dzawˇ lahˬ A4 hawˇ˗eu A5-ahˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ dawˆ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ lehˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu dmˬ Dzawˇ lahˬ C laꞈ kʼoeˇ (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ) Gaˬliˇ Ka li zaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ 237 poˆ aˬ jeˬ miˇ neh ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ nehˬ laꞈ˗eu saˇ kiˇ ahˇ˗eu meh.

10. Nawˇ Mam miˇ kʼahˬ˗euˬ aˇ piˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ de?

¹⁰ Aˬ dui jiˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ siˬ nya laˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ caw ba nehˬ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Mam miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu 67 kʼoꞈ kawˆ laˇ˗euˬ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ ya gaˬ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zawˇ leˇ˗awˇ ngoeˇ doˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Nymˬ˗mˇ poˆ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ˗eu lehˇ ya siˬ beh beh˗euˬ poˆ pyeuꞈ ma. . . . Aˬ buˇ nawˇ aˬ piˬ˗ahˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu gaˇ haw ngeh nui ma yaw sui yaw dawˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ ya gaˬ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui leˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ

11. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹¹ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Nui noeˬ nui duˇ za ngeh yaw muiˬ muiˬ lehˇ gui˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ caw˗eu meh. Yaw jeˬ ma je, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ doˇ˗eu gaˇ mˇ ngeh, mehˬ bawˬ˗ahˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, Ka li˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ ya haw piˇ ngeh, aˇ maꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ guˆ gaˆ maˬ jaˆ ni lmˇ boˬ ni gʼeh leˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ ngaˇ lehˇ jiˇ noeˬ leˇ˗eu meh.

12. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh sheuˬ hʼehˇ˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (Heˬbyehˇ 13:7, 17) (b) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh sheuˬ hʼehˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ paw dzeˇ tehꞈ˗ehˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ laꞈ ngeh, aˬ dui nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ caw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ mˇ˗eu yaw awˬ meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ uˆ lahˇ˗eu uˆ moˆ yaw muiˬ˗ehˇ jawˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 13:7, 17-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ maˬ haw ni aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw naˇ, aˬ dui aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ haw doeˇ ngeh aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ kʼawꞈ haw doeˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma maˬ taˬ coeˇ ni pyeuꞈ laˇ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya siˬ ya gaˬ ngeh, heu naˇ aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ nga lehˇ haw doˆ nya˗awˇ, teu˗ahˇ ma suˬ saˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

Tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ nawˬ˗ahˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma maˬ taˬ coeˇ ni taˬ bi jahˇ

13. Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˬ cawˬ deuˬ haw doeˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga?

¹³ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ aˬ cawˬ deuˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ haw doeˇ ni leh jeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ shiˬ shaˬ jiˇ paw maˬ ehˇ, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ paw maˬ ehˇ, bi muiˬ bi shawˇ mawꞈ˗eu lehˇ ya dzaw˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ ha geuꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Aˬ suˇ gʼaˬ maˬ kaˬ yaw doeˇ jeˬ maˬ tsehˆ leˇ ni mˇ˗awˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ maˬ mˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh ya bi teh doˆ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 5:11-13; 6:9, 10) Aˬ dui heu kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh oe˗euˬ dawˬ heu˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ caw˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ heu kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗eu deuˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu deuˬ, nui gaˬ maˬ ahˇ˗eu deuˬ lehˇ ja bu˗eu meh.

14. Aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ ja bu˗eu gaˇ kawˆ heu aˬ gaˇ neh laˇ˗eu nga?

 ¹⁴ Deuˆ laˇ˗eu jeˬ teu naˇ aˬ gaˇ neh oe˗euˬ lehˇ siˬ nya. Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ teu˗euˬ naˇ kʼah paw jawˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ deuˆ˗eu meh. Saˬdaˬ naˇ “jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ aˬ da yaw dzahˇ gʼaˬ meh.” (Yoˇhaˬ 8:44; Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-5) Teu miˇ neh Saˬdaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ bi ja bu˗eu meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ haw ngeh neh siˬ laˇ˗eu meh.

15. Zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁵ Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ gʼawˬ mya jeˬ jahˇ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ ja bu˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ nehꞈ˗ahˇ teh doˆ nya˗eu teu naˇ, “Nehꞈ sahˬ paˬ”˗euˬ baoˬ zmˬ˗eu miˇ neh meh lehˇ ja bu˗eu meh. (Maˬkuˆ 3:22) Kʼoeˇ naˇ zahˇ mehˬ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬsuˇ bi nyehꞈ taˬ ngeh, Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu gʼaˬ lehˇ paˇ ja bu˗eu uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ bi sehꞈ ni luiˬ gʼa lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 27:20) Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh jiˇ muiˇ˗eu deuˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ bi kʼehˬ bi kʼaˆ˗eu gʼaˇ duˬ “aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ kawˆ”˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 14:2, 19) 1998 kʼoꞈ, Tseˇ nyiꞈ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ, Gʼaˬkʼehˇ 14:2 nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “Muiˇ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ yawˬ ha maˬ ha geuꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ nui ma baw˗iˇ ni ja bu˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.

16. Aˬ dui maˬ ngeuˇ˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

¹⁶ Saˬdaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni jaˬ myawꞈ myawꞈ luꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ “miˇ tsaˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ sheuˬ bahˬ” luꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh.  (Pah mehˬ˗eu 12:9) Nawˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ hawˇ˗eu sheuˬ hʼehˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ja gaˇ ya gaˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu ja bu ja doeˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ luꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:11, 12) Aˬ dui jaˬ myawꞈ mehˇ shiˇ teu aˬ gaˇ neh laˇ˗euˬ lehˇ siˬ nya˗awˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ nyehꞈ tehˬ naˇ, jaˬ myawꞈ mehˇ shiˇ teu˗ahˇ maˬ tawˆ leˇ˗a. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

17. Aˬ dui jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ pawˇ nya˗eu nga? (2 Tiˆmoˇseˬ 1:13) (“ Maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁷ Jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ taꞈ maˬ gm leˇ. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui jaˬ myawꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ ‘tsawˇ haˬ tiˬ paˆ na deuˬ˗ahˇ aˬ poeˬ dawˬ oeˇ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzehˬ˗awˬ lehˇ dawˬ ya biꞈ meh’ lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu jeˬ maˬ ahˇ˗eu ja mahˇ maˬ tsahˇ˗eu aˬ poeˬ dawˬ oeˇ deuˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ ni” yahˇ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:3, 4; 4:7) Zaˬ nahˬ deuˬ naˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh miˇ tsa˗ahˇ ga˗eu jeˬ kʼaˬ meh˗ahˇ gʼoˆ dzaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ deuˬ naˇ, miˇ tsa˗ahˇ ga˗eu jeˬ yaw jawꞈ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu gaˇ duˇ ni jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ teu naˇ aˬ gaˇ neh oe˗euˬ lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ dui teu˗ahˇ maˬ taꞈ maˬ gm leˇ. Aˬ dui gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu “mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ dawˬ” deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ tuˆ tehˬ taˬ˗eu ma.—2 Tiˆmoˇseˬ 1:13-ahˇ gui.

18. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu 3 jeˬ˗ahˇ ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ ma. Nawˇ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh aˇ maꞈ aˇ muˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ lehˇ paˇ dzaw geuꞈ nga siˬ lehˇ haw. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˬ. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ˗awˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh za˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ zmˬ˗eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 37:28) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh aˇ poeˬ taˬ baw luꞈ˗uˇ.