Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 30
Dawˬ caˇ 36 Aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ bo saˆ
Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ
“Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, ngaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˆ gaˇ˗eu gaˇ kawˆ, ngaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tiˬ poˆ paˇ ya mawˇ duˬ tehꞈ˗a.”—Maˬlaˬkiˇ 3:18.
Yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu tsahˇ
Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ noeˬ tsehˆ˗eu nga? Teu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu meh.
1-2. Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ tiˬ deuˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga?
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ 40 gʼaˬ dzehˬ ni˗euˬ gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. a Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ deuˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ naˇ, duꞈ yawˇ ni dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ kʼawꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ yaꞈ˗euˬ meh. Muiˬ˗eu sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, ngaˬ neh kʼaˇ bi mˇ˗euˬ jeˬ tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu ngaˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ Daˬbiˇ˗ahˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 14:8) Ehˇ kʼawꞈ Daˬbiˇ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ, zaˬ miˬ zaˬ teu gʼaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ jiˇ guiˇ deuˆ gaˇ bi laˆ sehꞈ˗iˇ˗euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 11:4, 14, 15.
2 Sahˬ paˬ yaw doeˇ deuˬ neh mˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ jiˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Leˬhawˇbamˬ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ shi “yaw haiˬ jeˬ tehꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh.” (2 Laˬsaˬbaˬ 12:14) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ yaw muiˬ tiˬ jeˬ na jiˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ tseˇ jeu˗ahˇ bi iˇ paˆ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ haw pi˗eu gʼaˇ duˬ meuˬ lahˇ deuˬ tsoˆ ziꞈ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 12:21-24; 2 Laˬsaˬbaˬ 11:5-12.
3. Aˬ jeˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ doˆ laˇ˗euˬ nga? Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ ja sawˇ˗eu nga?
3 Aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ tiˬ hmˬ doˆ laˇ˗euˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ yaw muiˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ kʼawꞈ mˇ naˇ, teu gʼaˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ pyeuꞈ maˬ pyeuꞈ˗eu aˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ neh noeˬ tsehˆ˗eu nga? Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui jawˇ gaˇ neh aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu lehˇ daˇ ngeh aˬ jeˬ smˇ jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Teu smˇ jeˬ naˇ (1) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ maˬ gaˬ˗eu (2) Aˬ diˇ aˬ maˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ mˇ maˬ mˇ˗eu (3) maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw teh maˬ caw teh˗eu heu deuˬ pyeuꞈ meh.
Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ
4. Muiˬ˗eu sahˬ paˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?
4 Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu sahˬ paˬ deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˬ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ meh. b Yaw jeˬ ma jeˬ, muiˬ˗eu sahˬ paˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ “kʼaˇ gʼeh nya gaˇ keuˆ ni Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗euˬ meh.” (2 Laˬsaˬbaˬ 22:9) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yawˇshiˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, ‘nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ, sahˬ paˬ Yawˇshiˆ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu sahˬ paˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ hu maˬ ehˇ, mehˬ nah maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ haw˗aˬ’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 23:25) Aˇ nah naˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ tawˇ neh? ‘Aˬ yawꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ, aˬ yawꞈ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a.’ (1 Sahˬpaˬ 11:4) Maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ Aˬbiˇyaˬ˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ ‘aˬ yawꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ, aˬ yawꞈ tiˬ byah tiˬ loꞈ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 15:3.
5. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
5 Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Teu naˇ kʼaˇ deˬ maˬ deˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu maˬ ngeuˇ ni, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ leh jeh dui dui˗awˇ neh mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ mˇ˗eu meh.
6. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ nya˗eu nga? (Dawˬdaˬ 4:23; Maꞈtehˬ 5:29, 30)
6 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ bi teˬ˗iˇ nya˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yahˇ˗eu heu neh dzaw geuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gʼaˬ naˬ naˬ ngeh aˬ jeˬ mˇ˗eu, aˬ jeˬ haw˗eu teu˗ahˇ saˇ tiˇ ya taˬ meh. Maˬ muiˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ maˬ cawˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, pyuˇ shuiˇ˗ahˇ maˬ gaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, saˇ tiˇ ya taˬ˗eu meh. Tiˬ jeˬ paˬ baˬ da neh Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ teˬ le luꞈ nya lehˇ siˬ laˇ shaw˗euˬ naˇ, nui gaˬ bi te iˇ˗eu jeˬ teu˗ahˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ ya laˆ byoˆ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 4:23; Maꞈtehˬ 5:29, 30-ahˇ gui.
7. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi teˬ˗iˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?
7 Aˬ dui aˬ jeˬ baˬ da neh maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ maˬ ya bi teˬ le˗a. Aˬ dui saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu nga? Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gaˇ myaˬ luꞈ˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ˗ahˇ bi te˗iˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byo˗eu maˬ paˇ loˬ meh lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui uˬ tsaˇ deuˇ deuˇ˗ehˇ gʼeh gaˇ neh iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ naˇ jaˬ lehˇ baw shiˬ˗eu caˆ pah˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ laˇ gʼoˆ jiˇ pah dzeh taˬ naˇ, aˬ jeˬ gaˇ dahˇ paˇ tsoeˬ˗a. Laꞈ nyiˇ paw˗euˬ jaˬ lehˇ yaw lahˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ laˇ˗eu tehꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗a siˬ. ‘Jaˬ lehˇ’ teu nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi teˬ˗iˇ nya˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ maˬ ya bi ahˇ laˇ˗a.—Eˇpeˇsu 2:2.
Aˬ yawꞈ maꞈ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ
8-9. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ hawˇ˗eu sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ bi mehˬ bi tsoˆ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)
8 Dahˬ beh laˇ gaˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Daˬbiˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ bawˇlawˇpeh Naˬdaˬ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ mˇ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:13) Daˬbiˇ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ mˇ˗euˬ lehˇ aˬ yawꞈ neh Ja ceuˬ yaw huiˬ 51 boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Daˬbiˇ Naˬdaˬ˗euˬ mehˬ shi noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ jahˇ geuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yaˇ kʼaˬ daˇ laˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ jahˇ geuꞈ˗eu jiˇ maˬ ngeuˇ˗a.—Ja ceuˬ 51:3, 4, 17, gaˇ kawˆ uˬ dzah.
9 Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ jiˇ iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Heˬsaˬgiˇ ‘nui ma huiˬ˗eu mahˇ˗eu jeˬ ahˇ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ miˇ neh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ ya daˬ˗euˬ meh’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 32:25) Heˬsaˬgiˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma huiˬ laˇ˗euˬ nga? Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ smˇ muiˬ bi muiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, Aˬshuˇliˆ guiˇ maꞈ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ miˇ neh, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ neh naˇ gawˇ laˆ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ dzehˬ ma lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ nui ma huiˬ˗eu miˇ neh Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu tiˬ hmˬ˗iˬ maˬ dzeˇ ni byaˬ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ nui ma pehˇ dui dui meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Sahˬpaˬ 20:12-18) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 32:26) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Heˬsaˬgiˇ˗ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ” muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ sawˇ˗euˬ meh.—2 Sahˬpaˬ 18:3.
Sahˬ paˬ Daˬbiˇ hawˇ˗eu Heˬsaˬgiˇ bawˇlawˇpeh mehˬ laˇ tsoꞈ laˇ ngeh taˬ aw˗awˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ (Aˇ deuˆ 8-9-ahˇ haw)
10. Sahˬ paˬ Aˬmaˬziˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?
10 Jaˇliꞈ˗ahˇ Yuˇdaˆ˗euˬ sahˬ paˬ Aˬmaˬziˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, “nui ma keuˆ˗awˇ mˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 25:2) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh Eˇdoˬ tsawˇhaˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ Eˇdoˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ paˇ tahˬ laˇ˗euˬ meh. c Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ bawˇlawˇpeh mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh jiˇ maˬ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, paˇ teh doˆ˗euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 25:14-16.
11. 2 Gawˇliˬtu 7:9, 11-ahˇ haw ngeh, aˬ dui Miˬyehˇ neh iˬ baˇ bi pyehˬ mawꞈ naˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
11 Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui iˬ baˇ˗ahˇ neh noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ maˬ mˇ poˆ kʼoꞈ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh saˇ tiˇ ya taˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tiˬ jeˬ˗iˬ shiˬ ma maˬ naꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼawꞈ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ nya lehˇ noeˬ laˇ naˇ tawˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngaˬ˗ahˇ maˬ gaˬ nga lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ kʼawꞈ ni bi mehˬ bi tsoˆ haw˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 12:6) Mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh, (1) taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ ha geuꞈ, (2) laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ laˆ paˇ, (3) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ uˬ duˬ tahˬ daˆ leꞈ. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ iˬ baˇ gʼaˇ duˬ noeˬ poˆ noeˬ paˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh.—2 Gawˇliˬtu 7:9, 11-ahˇ gui.
Aˬ dui˗ahˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh (1) taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ ha geuꞈ (2) dehꞈ poˆ dehˆ paˇ (3) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ daꞈ leꞈ (Aˇ deuˆ 11-ahˇ haw) f
Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tuˆ tehˬ taˬ
12. Muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ aˬ jeˬ beu gaˇ˗eu nga?
12 Yeˬhawˇbaˬ neh muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ sawˇ˗euˬ deuˬ naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ naˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ tuˆ tehˬ taˬ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ mˇ lehˬ˗eu baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. d
13. Yeˬhawˇbaˬ Aˬhaˆ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh sawˇ˗eu nga?
13 Yeˬhawˇbaˬ tiˬ deuˬ na˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh sawˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ yaw lehˬ miˇ neh nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Haiˬ˗eu sahˬ paˬ Aˬhaˆ kʼawꞈ Naˬboˆ aˬ yawꞈ˗euˬ baˬ da neh bi sehꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ aˇ tiˆ tiˬ tiˆ˗ahˇ keuˆ ni nui ma cawˆ˗awˇ, taˬ aw laˇ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 21:27-29) Kʼoeˇ naˇ, meuˬ deuˬ beh laˇ˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˇ deuˆ laˇ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 20:21, 29; 22:39) Ehˇ kʼawˆ Aˬhaˆ neh mˇ˗euˬ doeˇ dui dui˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ gʼaˬ biꞈ˗eu baˬ da neh maˬ ngeuˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬhaˆ aˬ yawꞈ neh teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ gaˇ nui ma tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ cawˆ˗a.—1 Sahˬpaˬ 21:25, 26.
14. (a) Yeˬhawˇbaˬ Leˬhawˇbamˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ sawˇ˗eu nga? (b) Maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ mˇ lehˬ˗eu myaˬ tiˬ paˆ naˇ aˬ jeˬ nga?
14 Maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ Leˬhawˇbamˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ haw kaˇ˗euˇ. Dahˬ beh laˇ dzaˬ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, sahˬ paˬ geuꞈ laˇ˗euˬ aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ, yaw muiˬ gʼawˬ mya jeˬ mˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ uˆ lahˇ˗eu baoˬ ziꞈ laˇ ngeh tiˬ jawˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ paˇ mˇ caw ni, maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ shaw˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 12:1) Tiˬ kʼehˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ, dzaˇ˗i tiˬ kʼehˬ naˇ maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ lehˇ jahˇ laˇ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 14:21-24) Maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗iˇ˗euˬ naˇ Leˬhawˇbamˬ hawˇ˗eu Aˬhaˆ aˬ nyaꞈ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ lehˇ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi muiˬ˗eu sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ maˬ biꞈ˗eu gaˇ iˇ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.
15. Uˬ duˬ tahˬ˗eu gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ nga?
15 Uˬ duˬ tahˬ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ni sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu heu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬ paˬ deuˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh iˬ baˇ nui jeˬ jiˇ bi mˇ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laˇ nya˗eu meh. (Hawˇseˬ 4:1, 2) Sahˬ paˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ ni maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗iˇ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ joe˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 3:8, 9) Aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ joeˬ˗eu heu naˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ deuˬ nehˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ, maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗iˇ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ deuˬ nehˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. e—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 4:23, 24.
16. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?
16 Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ taꞈ maˬ gu leˇ ni yaw gʼawˬ gʼawˬ lehˇ ya jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui maˇ maˇ ni uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ lehˇ leh jeh˗awˇ ya mˇ˗eu meh. Bawˇlawˇpeh Maˬlaˬkiˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ muiˬ maˬ muiˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ neh sawˇ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, ngaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ naˇ haˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˆ gaˇ˗eu gaˇ kawˆ, ngaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tiˬ poˆ paˇ ya mawˇ duˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:18) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ bi sawˇ mawꞈ˗eu ma. Toꞈ˗ehˇ bi sawˇ mawꞈ naˇ, yawˬ ha˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ neh maˬ ehˇ, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ neh maˬ ehˇ, aˬ jeˬ neh maˬ kaˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya bi laˆ tsoeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ˗eu heu jiˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.
17. Aˬ dui nymˇ dahˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw muiˬ muiˬ lehˇ ya tseˇ˗eu nga?
17 Nawˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ luꞈ naˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ luꞈ naˇ, Maˬlaˬkiˇ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ heu nymˇ dahˬ tseˇ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Nawˇ nui ma muiˬ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ naˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya ngaˇ laˬ? (2 Gawˇliˬtu 6:14) Nawˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ naˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ nya ngaˇ laˬ? Shaˇ noeˬ haw sheˇ, sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ tiˬ jeˬ na ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ miˬ yehˇ nui deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗iˇ ni jahˇ˗eu meh.—1 Sahˬpaˬ 11:1, 4.
18. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
18 Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ ni caw ba nehˬ nya meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu sahˬ paˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu sahˬ paˬ lehˇ sawˇ˗eu teu naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ gaˇ maˬ biꞈ gaˇ haw˗awˇ neh sawˇ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ nya meh. Zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui˗eu, pyehˆ tseˇ˗eu, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu, tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu, gaˇ heu deuˬ naˇ yawˬ deuˬ yawˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu lehˇ ngehˬ˗eu jeˬ neh maˬ ehˇ, mˇ˗eu jeˬ neh maˬ ehˇ, bi mawˇ. (Maꞈtehˬ 6:33) Nawˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ maˬ mehˬ nehˬ naˇ, zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ geuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ da aˬ ma geuꞈ˗eu miˇ neh geuꞈ˗eu lehˇ pyeuꞈ iˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ naˬ ba nyiꞈ˗ahˇ taˬ˗iˇ nya˗eu meh. Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ tsehˆ tsehˆ laˇ nya˗eu meh.
19. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ˗euˬ deuˬ gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ ngaˇ laˬ? (“ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)
19 Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ˗euˬ deuˬ gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ ngaˇ laˬ? Jaˆ meh. Maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ neh Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma huiˬ˗eu jeˬ ya byehˇ dzeh˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 5:14) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ˗eu leh jeh˗eu heu naˇ leh jeh poeˬ kʼoꞈ meh.
20. Aˬ dui muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga?
20 Aˬ dui Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui nui ma gʼawˬ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu neh, muiˬ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ deuˬ˗ahˇ neh ya dzaw geuꞈ˗eu meh. Noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu meh.
Dawˬ caˇ 45 Ngaˬ˗euˬ nui ma shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ
a Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ nyiˬ jeuˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tseˇ jeuˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ ngeuˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ 12 jeuˬ jeuˬ lah ni˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, ehˇ mawꞈ˗eu meh.
b Dzawˇ lahˬ: Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “nui ma” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ˗eu nui kʼahˇ, nui noeˬ, nui ma, yawˬ ha neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ, heu deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ zmˬ˗eu meh.
c Teu ngeh˗euˬ saˇ ka˗ahˇ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ guiˇ deuˆ gʼaˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ deuˬ˗euˬ miˬ yehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ jaˆ˗eu meh.
d Sahˬ paˬ Aˬsaˬ huiˬ dui dui˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 16:7, 10) Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ muiˬ˗eu sahˬ paˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ bawˇlawˇpeh neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ dahˬ beh ngeh maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˇ nah naˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ haw mawˇ˗eu meh. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, sahˬ paˬ Aˬsaˬ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tahˬ pah aˬ ma mawˇ kawˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 15:11-13; 2 Laˬsaˬbaˬ 14:2-5.
e Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ neh dahˬ beh˗eu nyiˬ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ˗awˇ, miˬ yehˇ nui deuˬ, maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ jeˬ yawˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ ya tahˬ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 20:1-6.
f Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ.: Aˇ kʼoꞈ nyiˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ dzaˇ˗i mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ˗ahˇ, jiˇ baˬ dawˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li heu gʼaˬ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ ha geuꞈ˗awˇ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ.
