1. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ laˇ˗eu nya?

 Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw maˬ loˇ? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ keuˆ ngeh nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ mawˇ laˇ˗eu nya? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ mawˇ nya kʼawꞈ Jaˇliꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “nahˇ ma hawˇ˗eu dehˬ daˬ duˬ” uˬ taꞈ, “puiˆ dzaˬ jiˇ nya˗eu miˬ dzaˬ pyeuꞈ˗eu” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 84:11; Heˬbyehˇ 12:29, Yawˇ shawˇ Yehˇboꞈ 2018) Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nyoeˇ naˆ naˆ˗eu kʼaˬ lo sehˇ loꞈ˗ehˇ duˇ˗awˇ, guiˬ shuiˇ loꞈ˗ehˇ guiˇ nyiˬ ni jaˆ˗awˇ, aˇ deˇ leˇ kʼah loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw shehꞈ gʼawˬ mya jeˬ ahˇ˗eu meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 1:26-28) Dawˬ teu deuˬ aˬ dui˗ahˇ bi guˆ laˇ nya˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu meh.

2. Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ laˇ nya˗eu nga?

² Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ mawˇ nya˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu˗ahˇ jah˗eu yaw shaˬ meh. Tiˬ deuˬ na naˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ nui gaˬ maˬ za haw˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ gaˬ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ da maˬ jawˇ˗eu kawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh.

3. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh duꞈ yawˇ ni ya pyehˆ tseˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ keuˆ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu dawˬ naˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. (1 Yoˇhaˬ 4:8) Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ nui gaˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ mˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ gaˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ huiˬ dui dui˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:44, 45) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni ja sawˇ ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui

4. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nya? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁴ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗aˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu meh”. (Yaˬkoˆ 5:11) Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha˗ahˇ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ ma nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 66:12, 13) Zaˬ yaw nyiˇ˗ahˇ cu luꞈ˗eu aˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Zaˬ bawˇ kʼahˇ˗ahˇ ciˬ ahˇ˗awˇ mui niˇ gʼa nehˬ˗awˇ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu teˇ saˇ neh ngehˬ nehˬ˗eu meh. Zaˬ ngoeˇ laˇ ngeh hawˇ˗eu laˆ naˇ ngeh jiˇ kawˇ ma˗ehˇ cehˆ gʼeh˗awˇ aˬ jeˬ gʼeh˗eu nga lehˇ haw˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui naˇ ngeh gawˇ ngeh, shaˬ zahˬ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Ja ceuˬ˗eu sahˬ boꞈ boꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ “Ngaˇ noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗awˇ noeˬ dui noeˬ duiˇ ngeh, nawˇ ngaˬ˗ahˇ nui saˇ bi za˗awˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 94:19.

5. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗ahˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ naˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:8) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ aˬ dui yaw lehˬ mˇ˗euˬ kʼawꞈ maˬ tsehˆ leˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ nui ma cawˆ ni mˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ poˆ noeˬ paˇ kʼoꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu maˬ tsehˆ leˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˬ˗euˬ mehˬ shi nawˇ aˇ poeˬ kʼaˆ˗eu miˇ neh, nawˬ˗euˬ saꞈ laˇ ka kʼoꞈ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, tsawˇ jeuˬ dawˬ tawˆ luꞈ biꞈ dah coeˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 43:4, 5) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui gaˬ neh gaˬ˗eu meh. Heu˗ahˇ aˬ dui aˬ myah luꞈ jah ziꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ ni aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ maˬ tsehˆ leˇ˗a. Aˬ dui iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ neh gʼoꞈ laˇ ngeh aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ luꞈ siˬ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ pyehˬ nehˬ” ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 55:7) Miˬyehˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ heu naˇ “guiˬ lahˬ saꞈ laˇ gʼaˬ byah˗eu aˇ yamˬ” loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 3:19.

6. Zaˬkaˬliˇ 2:8 Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

⁶ Zaˬkaˬliˇ 2:8-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, siˬ nya˗awˇ aˬ dui˗ahˇ haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui naˇ ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ naˇ leˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “myaˆ nuiˆ˗ahˇ ha lahˇ˗eu loꞈ˗ehˇ” haw piˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. (Ja ceuˬ 17:8) Myaˆ nuiˆ naˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗awˇ nahˬ jawˆ ni gʼeh˗eu aˇ sehˇ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ nuiˆ loꞈ˗ehˇ sawˇ˗eu heu naˇ, ‘Nawˬ˗ahˇ laˆ ciˆ laˇ˗eu deuˬ˗aˬ ngaˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ ciˆ laˇ gaˇ duˇ˗eu meh’ lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

7. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ maˇ diˇ jah ziꞈ ni aˬ jeˬ miˇ neh ya jahˇ˗eu nga?

 ⁷ Yawˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ duˬ mawꞈ˗eu meh. Dzeuˇ laꞈ ngeh nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ miˇ neh Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ baˬ da neh kʼawꞈ ni maˬ jah coeˇ ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬsuˇ hawˇ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ uˬ ta, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga lehˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu meh.

Yeˬhawˇbaˬ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

8. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ˗eu nga?

⁸ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˬ taꞈ aˇ heˇ aˇ lam kʼoꞈ˗ahˇ neh jawˇ laꞈ˗euˬ miˇ neh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ dui gaˬ dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Maꞈtehˬ 17:5-ahˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ ‘Heu gʼaˬ naˇ ngaˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ ma’ lehˇ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ ehˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ mawꞈ˗eu miˇ neh “Heu˗aˬ, ngaˇ gaˬ dui dui˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu ngaˬ˗euˬ zaˬ maˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ lawˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu miˇ ngehˇ˗ehˇ dzehˬ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh. (Eˇpeˇsu 1:7) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu maˬ siˬ lehˇ maˬ jah coeˇ ni maˬ gʼeh˗a. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ jah ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 3:35; 10:17; 17:24.

9. Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Loˇmaˆ 5:5)

⁹ Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jiˇ mˇ mawˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:5-ahˇ gui.) Jaˇliꞈ dawˬ tsuiꞈ puiˇ kʼawˬ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ “shehˆ ahˇ” lehˇ ehˇ˗eu Jaˇliꞈ heu deuˆ˗euˬ dawˬ heu dawˬ˗ahˇ “yoeˇ ka luꞈ˗eu lawˇ gawˆ” lehˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ mawˇ laˇ˗eu meh. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Yuˇdaˆ 1) Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ “Aˬda Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lehˇ myahˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗awˇ, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 3:1) Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ gaˬ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ jiˇ gaˬ meh.

10. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni bi mawˇ laˇ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ bi siˬ laˇ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ gaˬ nya˗eu maˬ paˇ jawˇ meh. (Yoˇhaˬ 3:16; Loˇmaˆ 5:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu zaˬ maˇ aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi shiˇ dah le˗euˬ meh. Teu baˬ da neh aˬ dui Miˬyehˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ kʼoꞈ leˇ nya˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:10) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ nyaꞈ da zaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ da zaˬ, aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw laˇ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 2:20) Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ baˬ da neh maˬ biꞈ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗eu miˇ neh biꞈ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ ni, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ diˇ maˇ maˇ˗ehˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ poeˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu heu neh mˇ mawˇ˗euˬ meh. Teu naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ziˇ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ shaˬ zahˬ zahˬ˗ehˇ, naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ bi shiˇ˗euˬ meh.

11. Yeˬlaˬmiˇ 31:3-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹¹ Aˬ dui neh ya mawˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni ngehˬ doˆ leꞈ˗awˇ mˇ doˆ leꞈ˗euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 31:3-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ kuˇ laꞈ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 7:7, 8 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ dui maˬ za ni tiˬ jeˬ˗iˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗a. (Loˇmaˆ 8:38, 39) Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Ja ceuˬ 23-ahˇ gui. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ gaˬ nehˬ  laꞈ˗euˬ miˇ neh Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya˗eu nga lehˇ haw.

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ nya?

12. Ja ceuˬ gaˬ naˇ yaw huiˬ 23 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

¹² Ja ceuˬ 23:1-6-ahˇ gui. Ja ceuˬ 23-ahˇ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu gaˇ kawˆ dawˬ caˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu Yawˇ bo˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ sheuˬ hehˇ˗eu mehˬ nah caw teh˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoe˗eu miˇ neh lmˇ boˬ ni shaˬ zahˬ guˆ gaˆ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ za meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ jah ziꞈ˗eu nga?

13. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ˗eu nga?

¹³ “Ngaˇ tiˬ jeˬ˗iˬ loˬ˗eu maˬ jaˆ.” Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ loˬ˗eu jeˬ jaˆ ni aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Daˬbiˇ mehˬ hu paw aˬ jeˬ keuˆ le teuˇ le˗eu maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ myah luꞈ loˬ˗eu jeˬ jaˆ ni caw ba nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ ngehˬ gʼeh meh lehˇ jah ziꞈ˗eu miˇ neh kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 16:11.

14. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ ngehˬ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ doeˇ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ 20 kʼoꞈ dzehˬ ni mˇ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ Kehˇlehˬ˗euˬ a puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ saˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ paˬ maˬ siˬ ngaˇ lehˇ noeˬ shaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da kuiˇ shiˇ laꞈ shiˇ shiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ aˇ muˇ˗ahˇ ni bi teh doˆ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ jeˬ gaꞈ jeˬ ka  mˇ˗eu jeˬ jiˇ cawˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ iˇ kahˇ jiˇ aˬ cawˬ neh bi yuˇ geuꞈ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu nga? Kehˇlehˬ “Yeˬhawˇbaˬ nga pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ nah yawꞈ loˬ˗eu jeˬ jaˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Yaw myaˬ poˆ Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ neh maˬ noeˬ keuˆ coeˇ gaˇ keuˆ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ leˇ ni aˬ myah luꞈ noeˬ miˇ˗a. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

15. Daˬbiˇ gʼaˬ yaw shuiꞈ za˗euˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁵ “Ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ yaw shuiꞈ biꞈ˗eu meh.” Daˬbiˇ shaˬ zahˬ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu miˇ neh tiˬ poˆ na nui ma shaˬ zahˬ naꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 18:4-6) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu caw ba nehˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ yaw shuiˬ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ juˬ laˇ taˬ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ Daˬbiˇ˗ahˇ “nyoeˇ jawꞈ ni gʼeh˗eu gaˆ duˬ” hawˇ˗eu “nui saˇ za˗eu lawˇ baˬ dawˬ peh” bi jawˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Daˬbiˇ gʼaˬ tiˬ poˆ paˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 18:28-32.

16. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ yaw shuiꞈ aˬ joˆ˗ehˇ bi za˗eu nga?

¹⁶ Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ hawˇ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ ngoeˇdawˬ 3:22; Gawˇlawˇsehˇ 1:11) Mehˇ nmˇ Leˇsheuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ ngaˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ caw nehˬ laꞈ˗eu, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ biꞈ ha laˇ˗eu, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ biꞈ˗eu, ngaˬ˗ahˇ uiˇ cawˬ nehˬ laꞈ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu lehˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu, cawˬ deuˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ huiˬ dui dui˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ laꞈ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ bi jawˇ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

17. Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ˗eu gaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ guˆ˗eu nga?

¹⁷ ‘Yaw haiˬ laˆ cawˆ laˇ gaˇ maˬ guˆ. Nawˇ ngaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh.’ Daˇbiˇ shiˇ kʼawˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ taꞈ˗ehˇ baoˬ jaˆ˗awˇ gʼaˬ kʼaˆ˗eu muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ maˬ guˆ ni lmˇ boˬ ni bi gʼeh leˇ˗eu meh. Daˬbiˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ haw piˇ nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “[Yeˬhawˇbaˬ] guˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ, ngaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ caˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 34:4) Tiˬ poˆ na Daˬbiˇ guˆ dui dui kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh guˆ˗eu nui ma˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh.

18. Nawˇ guˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

 ¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ˗eu nui gaˬ aˬ dui guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu nga? Huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Suˇsiˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li aˬ yawˇ yawꞈ sehꞈ ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ maˬ noeˬ gaˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh tsawˬ guˆ˗iˇ˗awˇ tiˬ jeˬ˗iˬ jahˇ tsaˬ maˬ siˬ nya. Teu naˆ maˬ tseˇ doeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ siˬ lehˇ noeˬ guˆ nya. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ dui dui meh lehˇ siˇ nya˗eu miˇ neh nui ma saˇ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗eu mehˇ nmˇ Laˇsheuˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ miˇ ngaˬ˗ahˇ noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗awˇ guˆ nya. Teu miˇ neh ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ aˬ ma zaˬ˗ahˇ sawˆ cuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ sawˆ cuˇ nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ nya. Teu miˇ neh ngaˇ nui ma saˇ laˇ˗awˇ yuꞈ kʼaˆ nya˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ teu ngeh miˇ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗i maˬ ngehˇ leˇ nya.” Taˬsoˬ lehˇ kuˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ yehˇ maˬ geuꞈ˗eu miˇ neh tawˬ˗ahˇ 4 kʼoꞈ ya uˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Yeˬhawˇbaˬ ngaˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ngaˇ loˬ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma taˬ nya ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ nyaˬ. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˇ tawˬ˗ahˇ ya uˇ luꞈ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ nya ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ nui ma taˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu miˇ neh ngaˇ tawˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ ngeh neh aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh˗euˬ ma.”

Nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ

19. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ meh lehˇ ya siˬ ngeh aˬ dui guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ shaˇ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu aˬ geu kawˆ nya? (“ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁹ Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ heu deuˬ naˇ, ‘gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu Miˬyehˇ’ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 13:11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ ‘ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ’ za meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. (Ja ceuˬ 32:10) Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˇ kawˆ yawˬ kawˆ na luꞈ dzawˇ nehˬ nya˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ aˇ naˆ ni loˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ jiˇ dzawˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Ja ceuˬ 145:18, 19.

20. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeu jiˆ nya˗eu nga?

²⁰ Aˬ dui yaw gʼaˆ gʼaˆ dui dui ngeh gʼawˇ mawˇ bi lmˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ miˬ dzaˬ tsawˬ bu dawˬ peh jawˇ mawꞈ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ deuˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jawˇ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ lmˇ boˬ ni gʼeh˗eu nui gaˬ biꞈ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ ngaˇ gaˬ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗aw.—Ja ceuˬ 116:1.