1-2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ baˬ da neh myaˆ biˇ doˆ le nya˗eu nga?

 Myaˆ biˇ maˬ doˆ haw˗euˬ lehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a. Aˬ dui laˬ kʼaˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ cehˇ ngeh myaˆ biˇ doˆ le nya˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ ngeh jiˇ myaˆ biˇ doˆ le nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ dehꞈ le ngeh maˬ ehˇ, ya puˬ ya mawˇ yaꞈ˗euˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ ngeh maˬ ehˇ, maˬ ya mawˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, myaˆ biˇ doˆ le nya˗eu meh.

² Ehˇ kʼawꞈ myaˬ tiˬ paˆ naˇ nui ma cawˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu miˇ neh myaˆ biˇ doˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ deuˬ laˇ ngeh maˬ ehˇ, kʼaˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ ngeh maˬ ehˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui ngoeˇ˗eu ma. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ dui˗ahˇ bawˇlawˇpeh Yeˬlaˬmiˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh laˇ nya˗eu meh. Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ ngeh Yeˬlaˬmiˇ “myaˆ biˇ lawˇ gawˆ yoeˇ le miˇ˗a. . . . Ngaˬ˗euˬ myaˆ biˇ lawˇ gawˆ yoeˇ˗eu, maˬ paˇ tsiˇ leˇ nya˗eu miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Yeˬlaˬmiˇ ngoeˇdawˬ 3:48, 49.

3. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ nui ma cawˆ gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 63:9)

³ Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ˗eu miˇ neh myaˆ biˇ aˇ naˆ ni doˆ yaꞈ˗euˬ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 34:15) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ siˬ luꞈ mawˇ luꞈ˗awˇ, aˬ dui shaˇ gaˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗eu tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu aˬ da˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui ngoeˇ ngeh aˬ yawꞈ jiˇ nui ma cawˆ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 63:9-ahˇ gui.

4. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? Teu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ myaˆ biˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ teu Haˬnahˬ, Daˬbiˇ, sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ, heu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh siˬ  laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ myaˆ biˇ aˬ jeˬ miˇ neh doˆ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ cawˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh maˬ ehˇ, saˇ jaˇ puiˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ paˇ za ngeh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

Nui ma cawˆ˗eu miˇ neh doˆ˗eu myaˆ biˇ

5. Haˬnahˬ neh ya tahˬ puˬ˗euˬ jeˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu nga?

⁵ Haˬnahˬ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ˗awˇ myaˆ biˇ doˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu jawˇ˗eu heu meh. Haˬnahˬ˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu Peˬniˇnaˬ lehˇ kuˇ˗eu dzaˇ˗i miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ jiˇ paˇ jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Haˬnahˬ naˇ maˬ baw˗eu aˬ ma pyeuꞈ˗awˇ, Peˬniˇnaˬ naˇ zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ jawˇ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:1, 2) Haˬnahˬ maˬ baw˗eu aˬ ma pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Peˬniˇnaˬ Haˬnahˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni yaw doeˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Haˬnahˬ “nui ma shaˬ zahˬ mˇ˗awˇ” “ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ dzaˬ maˬ dawˇ ni jawˇ˗eu meh.”—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:6, 7, 10.

6. Haˬnahˬ gʼaˬ ahˇ laˇ ni aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

⁶ Haˬnahˬ loˬ˗eu gʼaˬ aˬ gaˇ neh za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗iˇ˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ˗ahˇ iˇ ngeh, sehˬ gʼawˆ˗euˬ laˇ gʼoˆ dawˬ peh jawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, guˇ guˇ˗ehˇ ngoeˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. “Ngaˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui luꞈ gaˇ haw mawˇ˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ ni noeˬ keuˆ nehˬ laꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:10, 11) Haˬnahˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu aˬ buˇ teu loꞈ˗ehˇ ngoeˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.

7. Haˬnahˬ shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗euˬ nga?

⁷ Haˬnahˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˆ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ meh lehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ ngeh, Haˬnahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga? ‘Aˬ yawꞈ gʼoꞈ˗iˇ˗awˇ, dzaˬ˗awˇ dawˇ˗awˇ, maˬ paˇ noeˬ shaˬ ni jawˇ˗euˬ meh’ lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:17, 18) Haˬnahˬ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ maˬ muiˬ daˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ miˇ neh nui ma saˇ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ Haˬnahˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, aˇ nah naˇ zaˬ jiˇ bi jawˇ le˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:19, 20; 2:21.

8-9. Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ lo˗ehˇ, aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh ya leh jeh˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁸ Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ. Nymˬ˗mˇ nawˇ myaˆ biˇ doˆ le tsaˇ˗i shaˬ zahˬ ya puˬ luꞈ de laˬ? Yawˬ ha gaˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ shiˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ mawꞈ˗eu teu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Haˬnahˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ˗ahˇ iˇ˗awˇ gʼaˬ za˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ jiˇ nui ma maˬ dah laˇ˗euˬ siˬ kʼawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ naˇ gʼaˬ za nya˗eu  meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ gui.) Nawˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ ngehˬ˗ehˇ ya gaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Teu baˬ da neh nawˇ gaˇ kawˆ deuˬ maˬ muiˬ daˆ laˇ˗euˬ siˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu meh.

⁹ Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:11, 14) Miˬ zaˬ bi shiˇ˗euˬ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nymˬ˗mˇ keuˆ ni ngaˬ˗ahˇ ngoeˇ yoeˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ nya siˬ. Tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ mawꞈ nya. Nui ma˗ahˇ ui cuiˆ na tehꞈ˗ehˇ zaw laˇ˗eu kʼawꞈ ngoeˇ yoeˇ laˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu naˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ dui dui miˇ˗a. Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ ya gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ muiˬ˗eu dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni kʼahˬ lahˇ˗awˇ, uˬ duˬ aˇ naˆ ni kawꞈ kʼawꞈ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ iˇ keuˆ shaw naˇ nui ma saˇ laˇ shaw miˇ˗a.” Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh caw ba nehˬ˗eu meh.

10. Aˬ dui nui ma cawˆ ngeh Haˬnahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁰ Haˬnahˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ gaˇ neh jiˇ gʼaˬ za˗euˬ meh. Nawˇ kʼawꞈ “noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˬ.” Aˬ yawꞈ nawˬ˗eu shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Tahˇ joe deh laˇ ngeh kʼaˬ dzeˇ zaˬ bi sehˬ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗ahˇ ngaˬ˗euˬ nui ma tsawˬ paˆ tsawˬ shaˆ jiˇ˗awˇ, maˬ paˇ muiˬ kʼoꞈ laˇ nya˗euˬ gaˇ duˇ nya. Ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ naˇ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu pyeuꞈ miˇ˗a. Tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ ngehˬ tsaˬ maˬ siˬ ni gʼeh miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ nui ma aˇ dzehˬ˗ehˇ cawˆ ngeh, tiˬ jeˬ˗iˬ shaˇ noeˬ˗eu maˬ doˆ nya. Nui ma saˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nyaˬ lehˇ˗aˬ, ngaˬ˗ahˇ nui ma saˇ laˇ˗awˇ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya laˇ miˬ˗aˇ.” Aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nui ma cawˆ caw˗awˇ, aˬ dui aˇ naˆ ni noeˬ shaˬ luꞈ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu meh. Shaˬ zahˬ maˬ byoˆ˗iˇ˗euˬ siˬ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, nui ma saˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 94:19; Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Aˬ dui oˇ oꞈ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—Heˬbyehˇ 11:6.

Saˇ jaˇ bi puiˬ˗euˬ miˇ neh doˆ˗eu myaˆ biˇ

11. Daˬbiˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗euˬ nga?

¹¹ Daˬbiˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ miˇ neh myaˆ biˇ doˆ˗euˬ meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ bye˗awˇ, aˬ yawꞈ nui ma taˬ˗eu deuˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 19:10, 11; 2 Saˬmeuˬlaˆ 15:10-14, 30) Tiˬ poˆ Daˬbiˇ “noeˬ shaˬ˗awˇ gʼaˬ baˬ dui dui nya. Yawˬ miˇ na luꞈ ngoeˇ˗eu oꞈ˗awˇ, yuꞈ zaˇ myaˆ biˇ iˇ jeuˬ jeuˬ nya” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ yawꞈ “ngaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ baˬ da neh” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 6:6, 7) Aˬ cawˬ neh mˇ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ baˬ da neh Daˬbiˇ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ˗awˇ, maˬ naˬ leˇ ni ngoeˇ˗euˬ meh.

12. Ja ceuˬ 56:8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Daˬbiˇ aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu nga?

¹² Daˬbiˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ doeˇ dui dui˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ “Ngaˬ neh ngoeˇ˗euˬ teˇ saˇ heu˗ahˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ gaˬ gʼaˬ˗euˬ meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 6:8) Yawˬ yamˬ yawˬ˗ahˇ Daˬbiˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ tso boꞈ˗euˬ meh. Dawˬ teu˗ahˇ Ja ceuˬ 56:8 laꞈ kʼoeˇ mawˇ nya meh. (Gui.) Daˬbiˇ˗euˬ dawˬ teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ biˇ maˇ tsaꞈ neh ciˬ kʼmˇ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Daˬbiˇ aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni ya daˬ˗euˬ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗awˇ, maˬ ngehˇ˗a  lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu lehˇ haw mawˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, teu aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu lehˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh.

13. Aˬ cawˬ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹³ Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ. Nawˇ nawˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ nui ma taˬ˗eu tiˬ gʼaˬ na neh saˇ jaˇ bi puiˬ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ luꞈ de loˇ? Nawˇ yuˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ byehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ, nymˇ dah byehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ, nawˇ gaˬ˗eu gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ maˬ paˇ mˇ˗euˬ, heu deuˬ baˬ da neh nui ma cawˆ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ miˬ zaˬ neh bi byehˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ joe˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗ahˇ myaꞈ leˇ nya. Gaˇ kawˆ heu ngaˬ˗ahˇ keuˆ le˗eu paˬ lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ shaˇ noeˬ haw˗aˬ. Ngaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ nui ma cawˆ˗awˇ, aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ laˇ nya.” Tiˬ gʼaˬ paˬ nawˬ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ kʼawꞈ, nawˬ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ˗a lehˇ taˬ ngehˇ. Mehˇ nmˇ aˬ li teu gʼaˬ “Tsawˇ haˬ zaˬ aˬ dui˗ahˇ byehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ lo guˇ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ laꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:28) Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬhawˇbaˬ naˆ ni nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Nawˇ tiˬ gʼaˬ paˬ neh saˇ jaˇ bi puiˬ˗euˬ miˇ neh nui ma naˇ dui dui kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗a. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˬ myah luꞈ aˇ poeˬ baw meh. (Loˇmaˆ 8:38, 39) Teu miˇ neh aˬ cawˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ mˇ nehˬ laꞈ kʼawꞈ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ meh.

14. Ja ceuˬ 34:18 aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹⁴ Nawˇ saˇ jaˇ bi puiˬ˗euˬ naˇ, Ja ceu 34:18 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Daˬbiˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gui gaˇ neh gʼaˬ za nya˗eu meh. (Gui.) Paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ “Nui ma cawˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “mehˬ hu paw tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ nui ma cawˆ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ da aˬ ma zaˬ deuˬ nui ma cawˆ˗awˇ ngoeˇ ngeh, byaˇ cuꞈ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biˬ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗euˬ “dawˬ peh” jawˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw˗euˬ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ oˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:17.

Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh doˆ˗eu myaˆ biˇ

15. Heˬsaˬkiˇ ngoeˇ gaˇ keuˆ paˬ˗ehˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ 39 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, shiˇ leˇ tsaˇ˗i naˇ˗euˬ meh. Teu ngeh bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ oe˗awˇ, Heˬsaˬkiˇ ya shiˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ  neh ehˇ leꞈ˗euˬ dawˬ tsaꞈ le˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 20:1) Haw ngeh Heˬsaˬgiˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ shiˇ leˇ tsaˇ˗i ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh.—2 Sahˬpaˬ 20:2, 3.

16. Yeˬhawˇbaˬ Heˬsaˬgiˇ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ Heˬsaˬgiˇ ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ shaˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, gʼawˬ shaˬ haw gaˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Iˇsaˬyaˇ˗ahˇ dzaˇ˗i tiˬ poˆ paˇ bi iˇ˗awˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu ngaˇ, nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ ya gaˬ˗awˇ, nawˇ myaˆ biˇ yoeˇ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Nawˬ˗ahˇ ngaˇ laˆ taˬ nehˬ ma” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Heˬsaˬgiˇ˗ahˇ nawˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ paˇ bi dehꞈ tawꞈ leꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ ni Aˬshuˇliˆ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh.—2 Sahˬpaˬ 20:4-6.

17. Aˬ dui jawˇ saˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ doˆ ni pyeuꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Ja ceuˬ 41:3) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁷ Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ. Nymˬ˗mˇ nawˇ maˬ laˆ saˆ taˬ nya˗eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ de laˬ? Nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngoeˇ ngoeˇ˗ehˇ kʼawꞈ ehˇ nehˬ nya meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗aˬ, “gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu Aˬda pyeuꞈ˗awˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ laꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui shaˬ zahˬ puˬ ngeh, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 1:3, 4) Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. (Ja ceuˬ 41:3-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ˗awˇ, gʼaˬ kʼaˆ ni maˬ ehˇ, zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ ni maˬ ehˇ, nui ma saˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 18:14; Piˇliˇpiˆ 4:13) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ maˬ paˇ bi jaˆ ma lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Iˇsaˬyaˇ 33:24.

18. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ doeˇ dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, nawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ geu deuˆ nya? (“ Nui ma saˇ laˇ ni gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu dawˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁸ Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ za nya˗eu meh. Boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ teu naˇ, nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 15:4) Ehˇpa˗li kaˆ nahˇ ma ga kʼehˬ paw jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ kiꞈsaˬ (ma le) naˇ gawˇ naˇ luꞈ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngoeˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Iˇsaˬyaˇ 26:3 heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ dui dui miˇ˗a. Ngaˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ maˬ nyehꞈ tehꞈ nya kʼawꞈ, Jaˇliꞈ heu deuˆ naˇ ngaˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ luꞈ ngeh, nui ma saˇ ni hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh lehˇ bi jah ziꞈ nehˬ laꞈ nya.” Nawˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni shiˇ taw tehˬ le taˬ ngeh, nawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ jaˆ ma laˬ?

19. Aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu nga?

 ¹⁹ Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ dehꞈ luꞈ˗eu miˇ neh, heu naˆ maˬ tseˇ myaˆ biˇ doˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Haˬnahˬ, Daˬbiˇ hawˇ˗eu sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ heu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ myaˆ biˇ˗ahˇ haw mawˇ˗awˇ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ nui ma cawˆ caw˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ myaˆ biˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui nui ma shaˬ zahˬ mˇ ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ gʼawˬ˗iˇ ni yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ jawˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ yuˇ geuꞈ˗eu ma. Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ oˇ oꞈ daˆ leꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu laꞈ kʼoeˇ nui ma cawˆ˗eu miˇ neh doˆ le˗euˬ myaˆ biˇ, saˇ jaˇ bi puiˬ˗euˬ miˇ neh doˆ le˗euˬ myaˆ biˇ, noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ za˗eu miˇ neh doˆ le˗euˬ myaˆ biˇ, heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˆ shawˇ nehˬ ma lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ heu deuˬ jiˇ keuˬ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 21:4) Teu ngeh shaˬ zahˬ myaˆ biˇ maˬ paˇ jaˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu myaˆ biˇ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu meh.