Uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ teu uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu kuˆ lawˆ˗euˬ gʼoˆ kʼehˬ˗ahˇ jaˆ˗eu meh. 2023 kʼoꞈ maˬ byah laˇ mi na˗ehˇ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ deuˬ˗ahˇ “uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ yaw jeˇ naˆ ni huiˬ˗awˇ, 20 sawˬ byah˗eu meh. Yaw goˇ paw naˇ, 120 sawˬ byah˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 3:4) Aˬ cawˬ˗euˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ jiˇ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ heu “120 sawˬ goˇ˗eu” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ 53 miˬteuˬ goˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

Ehˇ kʼawꞈ 2023 kʼoꞈ˗ahˇ doˆ laˇ˗euˬ Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ naˇ, Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ “yaw goˇ paw 20 sawˬ” (9 miˬteuˬ) byah˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. a Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ laˆ paˇ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw ma.

1 Sahˬpaˬ 6:3-ahˇ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ yaw goˇ gaˇ kawˆ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Jaˇliꞈ teu boꞈ˗euˬ Yeˬlaˬmiˇ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ aˇ naˆ ni jeˇ˗awˇ, aˇ naˆ mahˇ˗eu lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˇ naˆ ni goˇ˗eu lehˇ maˬ boꞈ taˬ˗aˬ. Yaw huiˬ 7-ahˇ naˇ Yeˬlaˬmiˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ˗ahˇ jaˆ˗eu guiˬ shuiˇ lah tiˬ lah, laˆ lawˬ tseˇ laˇ hawˇ˗eu, guiˬ shuiˇ hawˇ zeuˇ nyiˬ zeuˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 7:15-37) Uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ teu 50 miˬteuˬ dzehˬ ni goˇ naˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ teu hmˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ goˇ˗eu tsahˇ pyeuꞈ meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Yeˬlaˬmiˇ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ yaw goˇ teu˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ boꞈ taˬ˗euˬ nga? Teu gaˇ neh aˇ yaˇ aˇ yaˇ kʼoꞈ dzeuˇ˗iˇ ngeh jiˇ, pyehˆ tseˇ˗eu nui gahˇ ahˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ heu naˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ teu hmˬ˗euˬ nui tsahˇ taꞈ˗ehˇ maˬ goˇ dzehˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh.

Pyehˆ tseˇ˗eu nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ uˇ leˇ˗eu gʼoˆ kʼehˬ heu naˇ, 120 sawˬ byah ni goˇ naˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ kaˇ pyawˇ daˬ coeˇ meh laˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Gaˇ hu maˬ uꞈ hawˇ˗eu kʼaˬ lo neh tsoˆ˗euˬ iˇ kahˇ yaw goˇ deuˬ naˇ, dawˬ pehˬ˗ahˇ naˇ gʼawˬ loe ni huiˬ˗awˇ, kʼoeˇ taˆ paw naˇ yaw tiˇ tiˇ lehˇ pyeuꞈ iˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ gʼoˆ kʼehˬ deuˬ˗ahˇ haw nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nmˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ kaˇ pyawˇ heu naˇ, 6 sawˬ (2.7 miˬteuˬ) taꞈ˗ehˇ maˬ tuˇ dzehˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Pyehˆ tseˇ˗eu paw nui gahˇ ahˇ˗eu Tiˬoˬdawˬ Byuˇseˬ “Uˬ duˬ tahˬ nymˇ gʼoˆ kʼehˬ kaˇ pyawˇ˗euˬ yaw tuˇ˗ahˇ haw ngeh, uˇ leˇ˗eu goˆ kʼehˬ 120 sawˬ goˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

2 Laˬsaˬbaˬ 3:4 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ boꞈ poˆ doˆ kʼoꞈ ngeh boꞈ lehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya. Jaˇliꞈ tiˬ dmˬ na˗ahˇ heu deuˆ˗ahˇ “120” sawˬ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, jah nya˗eu gaˇ hu˗euˬ boꞈ doˆ poˆ kʼoꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ nui deuˬ˗ahˇ naˇ, 20 sawˬ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, 1500 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ˗euˬ Koˇdehˬ˗suiꞈ Aˬleˬsaˬdiˇnaˬ sahˬ boꞈ, dzeuˇ yaꞈ˗euˬ 1400 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ˗euˬ Koˇdehˬ˗suiꞈ Amˬboˬ˗loˬsaiˬnuˇ˗suiꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ “20 sawˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ boꞈ doˆ poˆ kʼoꞈ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh “120” lehˇ boꞈ lehˬ nya˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Heˬbyehˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ “tiˬ yaˇ” hawˇ˗eu “aˇ sawˬ” lehˇ ehˇ˗eu sahˬ boꞈ aˇ mawˇ heu tiˬ gaˇ duˇ leˇ˗eu meh. Teu miˇ neh boꞈ doˆ poˆ kʼoꞈ˗eu deuˬ “aˇ sawˬ” lehˇ ehˇ˗eu teu tsahˇ˗ahˇ “tiˬ yaˇ” lehˇ boꞈ iˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ heu naˇ, yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ pyeuꞈ˗eu tehꞈ meh. Teu miˇ neh aˬ dui Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ duꞈ yawˇ ni siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh kʼawꞈ, teu naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ haw tsoˆ taˬ mawꞈ dzehˬ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu yaw sahˇ paw˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.—Heˬbyehˇ 9:11-14; Pah mehˬ˗eu 3:12; 7:9-17.