Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 4
Dawˬ caˇ 18 Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ
Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ
“Aˬ yawꞈ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ bi mawˇ laꞈ˗euˬ meh.”—1 Yoˇhaˬ 4:9.
Yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu tsahˇ
Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu nga?
1. Aˬ dui yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
Aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗aˬ, aˇ poeˬ maˬ daˇ tsehˆ nya˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ nui ma tsaˬ˗eu ma. (2 Gawˇliˬtu 9:15) Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ nya˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ? (Loˇmaˆ 5:8) Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu bawˬ˗iˬ jahˇ gaˇ bi˗iˇ mawꞈ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 22:19, 20.
2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?
2 Tsuiꞈ nuiˆ kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ naˇ, 2025 kʼoꞈ, Oeˬ siˬ ba la 12 nah, jawˇ nah dzeuˇ koꞈ nah˗ahˇ tsaˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˬ bawˬ heu˗ahˇ daˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ hawˇ˗eu aˇ nah teu jiˇ ngeh aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu a heu naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? lehˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? lehˇ ja sawˇ ma.
Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya siˬ˗euˬ jeˬ
3. Byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ shiˇ˗eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
3 Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:4) Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Aˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ ya shiˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:12) Aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ nya ni ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nya˗eu? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “Tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ [Aˬdaˬ] maˬ naˇ haˬ geuꞈ˗euˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ [Yeˬsuˇ] naˇ haˬ geuꞈ˗euˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ tsaˬ leˇ tsahˇ leˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:19; 1 Tiˆmoˇseˬ 2:6) Ya ehˇ naˇ, byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗euˬ baˬ da neh aˬ dui iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ ya shiˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗euˬ baˬ da neh aˬ dui iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ nya˗eu meh.
Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ ya shiˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ nya (Aˇ deuˆ 3-ahˇ haw)
4. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ biꞈ˗eu nga?
4 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ bi kamˇ shiˇ le˗eu maˇ diˇ loˬ ngaˇ laˬ? Yeˬhawˇbaˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu Aˬdaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ maˬ biꞈ nehˬ nya˗a laˬ? Maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ myaˆ neh haw naˇ, heu naˇ nui gaˬ ahˇ˗awˇ gaˇ kahˇ dahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ haw laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ naˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ haw˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Aˬdaˬ neh diˇ daˬ˗ehˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni mˇ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ maˬ haw dzeuˇ˗a.
5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ mˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga?
5 Yeˬhawˇbaˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˬ lehˬ hmˬ nehˬ ni, maˬ byah kuꞈ˗eu Aˬdaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? Tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ maˬ nyehꞈ tehˬ ni mˇ gʼeh nga lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ kʼaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ meh laˬ leˇ heu lehˇ jiˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ nui ma oˇ loˬ maˇ laˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ loˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ kaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ aˬ myah luꞈ mˇ meh lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh.
6. Yeˬhawˇbaˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗euˬ dzaˇ˗i tiˬ kawˆ naˇ aˬ jeˬ nga? (1 Yoˇhaˬ 4:9, 10)
6 Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16; 1 Yoˇhaˬ 4:9, 10-ahˇ gui.) Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬdaˬ iˬ baˇ mˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ maˬ paˇ ya pyeuꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Aˬdaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ dehꞈ le ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ pyeuꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇba aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh nui jah ahˇ˗awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ ti nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nymˬ˗mˇ neh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ neh˗ehˇ gʼoeˇ leˇ nya˗eu meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.—Loˇmaˆ 5:10, 11.
7. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ya naˇ ya gawˇ dui dui˗euˬ gaˇ hawˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?
7 Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ kʼawꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗eu gaˇ shaˬ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ naˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a lehˇ Saˬdaˬ ja bu˗eu meh. Teu maˬ tsaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ maˬ kamˇ shiˇ mi na˗ehˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ bi daˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 2:1-5; 1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Yeˬhawˇbaˬ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ gaˇ, yehˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ yahˬ caˆ neh juiꞈ gaˇ, zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ taꞈ tehˬ gaˇ ya mawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ ya shiˇ gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 27:28-31, 39) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu deuˬ maˬ bi pyeuꞈ laˇ ni aˬ geu ngeh kʼawꞈ laˆ naˬ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, muiˇ˗eu deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ mawꞈ ngaˇ˗a loˇ lehˇ haw kaˇ˗euˇ” lehˇ cehꞈ lehꞈ ka niˇ gʼa ngeh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ taˆ lehˇ caw ba le˗eu kʼawꞈ za meh. (Maꞈtehˬ 27:42, 43) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ caw ba nehˬ naˇ, Yeˬsuˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˬ paˇ bi nya, a dui jiˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ saꞈ tsehˆ leˇ ngeh keuˆ ni bi oˇ bi daˬ˗euˬ meh.
8. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ shaˬ gaˇ zahˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
8 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ baoˬ huiˬ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ gʼeh leˇ˗a lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni beh taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ aˬ dui loꞈ˗ehˇ deuˬ leˇ˗eu baw˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “noeˬ shaˬ˗awˇ” “nui ma shaˬ zahˬ mˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 78:40, 41) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ bi kʼehˬ bi kʼaˆ gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ leˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Iˇtsaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ li tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ kʼawꞈ lawˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 22:9-12; Heˬbyehˇ 11:17-19) Aˬbyaˬhaˬ mi cehˇ yuˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ leˇ paˬ nga? Teu gaˇ duˇ ni Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ doeˇ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ ngeh keuˆ ni kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ naˆ ni deuˬ leˇ˗eu meh.—jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ dzaw geuˆ—Aˬbyaˬhaˬ, Aˇ tsehˆ 2 lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw.
Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ ya shaˬ gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ (Aˇ deuˆ 8-ahˇ haw)
9. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ Loˇmaˆ 8:32, 38, 39-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?
9 Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ gʼoeˇ dui dui˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, cawˬ deuˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gaˬ nya˗a lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:32, 38, 39-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ gaˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ mawꞈ miˇ˗a laˬ? Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ bi pyehˬ nehˬ mawꞈ miˇ˗a laˬ, Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ shaˇ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu heu meh. Guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˬbaˬ˗ahˇ jah˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗aˬ,Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. Miˇ shuiꞈ keuˆ le ngeh kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni paˇ ya siˬ˗a siˬ.—Dawˬtsoˆ 3:11.
Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ya siˬ˗eu jeˬ
10. (a) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu nga? (b) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? (“ Yeˬsuˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu bi baw” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ jiˇ haw.)
10 Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ Aˬdaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui. (Yoˇhaˬ 14:31) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yehˬ bawˬ seh lu˗ehˇ ehˇ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu, meuˬ˗ahˇ laˆ suˬ saˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ bi ja bu˗euˬ miˇ neh, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ laˆ cawˆ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh Yeˬsuˇ nui ma shaˬ zahˬ mˇ dui dui˗eu meh. Teu baˬ da neh Yeˬsuˇ “Ngaˬ Da˗oˇ, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗eu kʼmˬ maˬ heu˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ nya naˇ, bi dzeuˇ˗iˇ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:39) Yeˬsuˇ shiˇ ngeh keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu neh, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ cawˬ yaw zeu baw ni mˇ˗euˬ meh.
11. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Yoˇhaˬ 13:1)
11 Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ. (Dawˬdaˬ 8:31; Yoˇhaˬ 13:1-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu naˆ maˬ tseˇ shaˬ˗eu jeˬ naˇ, maˬ shiˇ maˬ dehꞈ˗ehˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ ya shiˇ˗eu heu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ gaˇ teu˗ahˇ maˬ gʼeh nya miˇ mˇ˗eu maˬ ngeuˇ ni, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh shaˬ zahˬ teu dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ciˬ daˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mehˬ˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh maˬ ehˇ, caw ba˗eu heu neh maˬ ehˇ, mˇ mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ shiˇ˗eu peh laˇ taˬ˗euˬ ngeh miˇ kʼawꞈ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗euˬ aˬ kuiˇ dzuiꞈ shawˇ nehˬ˗awˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 13:12-15) Yeˬsuˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ shiˇ leˇ luꞈ ngeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ behˇ dzeˇ˗euˬ haiˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma˗ahˇ jiˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh, Yoˇhaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ nehˬ laꞈ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 23:42, 43; Yoˇhaˬ 19:26, 27) Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu lehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ mawˇ do lawˇ nehˬ˗eu heu neh tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ heu neh jiˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh.
12. Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ ni aˬ jeˬ jeˇ mˇ luꞈ˗eu nga?
12 Yeˬsuˇ “tiˬ poˆ shiˇ˗euˬ tehꞈ kʼawꞈ” nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ luꞈ meh siˬ. (Loˇmaˆ 6:10) Aˬ jeˬ jeˇ mˇ nehˬ luꞈ˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ leh jeh luꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ sahˬ paˬ hawˇ˗eu Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, aˇ muˇ˗euˬ uˬ duˬ jiˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ aˇ naˆ ni myaˬ paˬ nga? (1 Gawˇliˬtu 15:25; Eˇpeˇsu 5:23; Heˬbyehˇ 2:17) Kʼoeˇ naˇ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ maˬ jiˇ siˬ kʼoeˇ, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma˗ahˇ laˆ uiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ hehˇ luꞈ˗eu meh. b (Maꞈtehˬ 25:32; Maˬkuˆ 13:27) Kʼoeˇ naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ yamˬ law tsaˬ˗eu dzaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ bi dzaˬ luꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45) Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ jiˇ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ paˇ mˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Zaˬmaˇ biꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, bi shiˇ dah le˗euˬ gaˇ ehˇ˗eu tehꞈ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.
Maˬ tsehˆ leˇ ni dzaw
13. Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?
13 Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ naꞈ suiˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, gʼawˬ mya jeˬ lehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Tsuiꞈ nuiˆ kʼoꞈ˗euˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, nawˇ Jaˇliꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ oeˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw teˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gui nya meh. Tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ duiˬ lehˇ gʼawˬ mya ni taˬ gui, a lawˆ lawˆ˗ehˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ bi gaˬ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha neh ya siˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ.
14. Ja ceuˬ 119:97 hawˇ˗eu ehˇ lahˬ˗ahˇ haw ngeh poˆ tseˇ˗eu jeˬ heu naˇ, ka kʼoˆ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu nui jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
14 Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ myahˇ laꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ, nui gaˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ja sawˇ laꞈ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ paˇ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ paˇ jaˆ siˬ laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ jiˇ˗a. Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ, noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Nawˇ Jaˇliꞈ tiˬ deuˆ na gui ngeh yaw muiˬ˗ehˇ maˬ gʼoˆ shaw˗euˬ naˇ, Jaˇliꞈ teu deuˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ poˆ tseˇ nya meh. Nawˬ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ, Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Da zaˬ˗euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taˆ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ nah ga ni shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ.—Ja ceuˬ 119:97 hawˇ˗eu ehˇ lahˬ˗ahˇ gui.
Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ laꞈ˗euˬ aˇ myaˆ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ ni jahˇ nya (Aˇ deuˆ 14-ahˇ haw)
15. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ poeˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ poˆ daˆ leꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
15 Nawˇ Jaˇliꞈ kʼaˇ gui ngeh, kʼaˇ poˆ tseˇ ngeh, gaˇ kawˆ yaw shuiꞈ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ya mawˇ naˇ nui ma gʼaˬ taˬ baˬ. Yawˬ ha˗ahˇ shuiˇ poˆ˗eu shuiˇ jeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ myaˆ pawꞈ hui ni huiˬ˗eu shuiˇ tiˬ hmˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, nawˇ naˬ liˬ aˇ laꞈ aˇ nah˗ahˇ neh ga leˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ shuiˇ teu naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ poeˬ˗eu miˇ neh aˇ myaˆ tehꞈ˗ehˇ za˗euˬ kʼawꞈ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ leh jeh˗awˇ poˆ˗eu maˬ ngeuˇ laˬ. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ teu naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ naˆ ni poeˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:127; Dawˬdaˬ 8:10) Teu miˇ neh nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ Jaˇliꞈ gui˗eu aˇ yamˬ biˇ taˬ˗euˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ caw.—Ja ceuˬ 1:2.
16. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?
16 Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh ya siˬ˗euˬ jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ caw˗iˇ nya˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni mˇ nehˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ. Kʼoeˇ naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ gʼaˇ duˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ mˇ nehˬ˗eu heu neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda hawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ. Kʼoeˇ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ laꞈ sawˬ deuˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ.
17. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?
17 Aˬ dui ka kʼoꞈ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ Da zaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Da zaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 14:21; Yaˬkoˆ 4:8) Teu miˇ neh Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.
Dawˬ caˇ 107 Miˬyehˇ nui gaˬ˗euˬ aˇ baˇ pyeuꞈ
a Dzawˇ lahˬ: “Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ gaˇ ehˇ˗eu meh.
b Pawˇluˆ neh Eˇpeˇsu 1:10-ahˇ ‘mˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ uiˬ˗eu’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ neh Maꞈtehˬ 24:31 hawˇ˗eu Maˬkuˆ 13:27-ahˇ “Miˬyehˇ neh tseˇ doˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ” laˆ uiˬ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Pawˇluˆ ehˇ˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ uˆ lahˇ leˇ˗eu deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ ngeh yamˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ heu naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dzeˇ luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ˗ahˇ mˬ taˆ bi uiˬ laˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh.
