1, 2. Heˬbyehˇ 13:4 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga?

 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh yaw zeu baw˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jiˇ yaw zeu taˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 2:30; Dawˬdaˬ 3:9; Pah mehˬ˗eu˗eu 4:11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw zeu bi baw mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ. (Loˇmaˆ 12:10; 13:7) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui yaw zeu yaw kʼaˆ˗ehˇ baw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Teu naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

² Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ “Sheuˬ dahˬ dzaˬ taꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya taˬ huiˬ˗awˇ, miˬ zaˬ yo zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ saˇ jaˇ ya ziꞈ meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 13:4) Pawˇluˆ aˬ myah myah loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ Ka li zaˬ deuˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw zeu ya baw˗awˇ ya taˬ huiˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, nawˬ˗euˬ aˇ gu˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ haw ma loˇ?

3. Yeˬsuˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ biꞈ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

³ Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ haw naˇ, sheuˬ  dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ neh yaw muiˬ˗ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Paˬliˬsehˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ naˇ haˬ laˇ ngeh, sheuˬ dahˬ dzaˬ beh beh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “Kʼoeˇ miˇ neh, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗aˬ, yawˬ ha˗euˬ aˬ ma aˬ da˗ahˇ ya gʼawˬ˗iˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, nyiˬ gʼaˬ˗euˬ tiˬ shiˬ tiˬ shaˬ tehꞈ˗ehˇ ya pyeuꞈ laˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Miˬyehˇ neh yuˇ dzoeˇ taˬ˗euˬ gaˇ, tsawˇ haˬ zaˬ maˬ ya laˆ gʼawˬ˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh.—Maˬkuˆ 10:2-12-ahˇ gui; Aˇdahˬbeh˗eu 2:24.

4. Yeˬhawˇbaˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ taˬ˗euˬ nga?

⁴ Yeˬsuˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dahˬ beh˗euˬ yaw sahˇ naˇ Miˬyehˇ meh lehˇ nui ma tsaˬ˗awˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya jawˇ sehꞈ meh lehˇ jiˇ nui ma tsaˬ˗eu meh. Miˬyehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jahˇ doˆ dahˬ beh ngeh, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ gʼawˬ nya˗eu lehˇ maˬ ehˇ nehˬ˗aˬ. Miˬyehˇ naˇ, oeˇ mˇ baˇ˗eu “nyiˬ gʼaˬ” yaw kaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi jawˇ mawꞈ˗eu meh.

5. Shiˇ˗eu jeˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ nga?

⁵ Aˬ dui neh ya siˬ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Aˬdaˬ iˬ baˇ mˇ˗euˬ taꞈ naˇ, gʼawˬ mya jeˬ paˇ laˇ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ neh sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ shiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ shiˇ˗eu jeˬ heu naˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ saˬ bi saˬ˗awˇ, dehꞈ yaꞈ˗eu gʼaˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ nya meh lehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 7:1-3.

6. Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ Miˬyehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁶ Miˬyehˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ zaˬ yo aˬ li˗ahˇ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu bi sheuˬ˗eu meh. Zahˇ sahˇ kʼoꞈ heu hmˬ naˇ, Miˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ hawˇ˗eu zaˬ deuˬ˗ahˇ yehˬ baw sehˇ lu˗ehˇ maˬ bi jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ haw piˇ nehˬ˗eu Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ zaˬ kʼaˆ˗ahˇ sheuˬ˗awˇ,  ma nyiˇ paˇ sheuˬ naˇ, ma huiˬ gʼaˬ˗ahˇ yaw beh loꞈ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh˗awˇ, ya bo saˆ daˆ leꞈ meh lehˇ Miˬyehˇ ehˇ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 21:9, 10) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ paˇ caw teh˗euˬ kʼawꞈ, Zahˇ dawˬ heu naˇ, Miˬyehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu lehˇ bi siˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

7, 8. (a) Dawˬmehˬmehˬ˗eu 24:1-ahˇ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

⁷ Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga? Miˬyehˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ yaw kaˬ gʼawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma maˬ tsaˬ kʼawꞈ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ miˬ zaˬ˗ahˇ “nui ma maˬ tsaˬ˗eu jeˬ jaˆ” naˇ, bi gʼawˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 24:1-ahˇ gui.) Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ “nui ma maˬ tsaˬ˗eu jeˬ” heu naˇ aˬ geu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ dzawˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, heu naˇ nyiˇ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a, shaꞈ dawˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu, huiˬ dui dui˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 23:14) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ “aˬ jeˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh maˬ kaˬ” miˬ zaˬ˗ahˇ gʼawˬ dzeh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 19:3) Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ maˬ ahˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

⁸ Bawˇlawˇpeh Maˬlaˬkiˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ gʼawˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ˗eu heu naˇ yawˬ gaˇ na luꞈ byah luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ gʼawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Nymˇ dahˬ gʼawˬ gaˇ ngaˇ bye dui dui nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 2:14-16) Miˬyehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ iˇ˗a. Aˬ yawꞈ yaw beh neh “kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗aˬ, yawˬ ha˗euˬ aˬ ma aˬ da˗ahˇ ya gʼawˬ˗iˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, nyiˬ gʼaˬ˗euˬ tiˬ shiˬ tiˬ shaˬ tehꞈ˗ehˇ ya pyeuꞈ laˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ luꞈ˗a siˬ. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:24) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ “Miˬyehˇ neh yuˇ dzoeˇ taˬ˗euˬ gaˇ tsawˇ haˬ zaˬ maˬ ya laˆ gʼawˬ˗a” lehˇ ehˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬdaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 19:6.

9. Maˬkuˆ 10:11, 12-euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

⁹ Tiˬ gʼaˬ na, ‘Ka li zaˬ deuˬ gʼawˬ˗awˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ˗iˇ nya meh laˬ’ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ kʼoꞈ˗awˇ yawˬ gʼaˬ yawˬ sheuˬ paˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ kʼoꞈ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ yawˬ˗ahˇ dahˬ dzaˬ paˇ˗iˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Maˬkuˆ 10:11, 12; Luˇkaꞈ 16:18) Aˬ yawꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ ehˇ miˬ zaˬ maˬ ehˇ yawˬ ha˗euˬ aˬ gu maˬ mˇ bahˬ˗euˬ gaˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ naˇ, mˇ bahˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼawˬ˗eu teu naˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ jiˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi “tiˬ shiˬ tiˬ shaˬ tehꞈ”˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu siˬ miˇ neh meh. Kʼoeˇ naˇ miˬ zaˬ maˬ mˇ bahˬ˗euˬ gaˇ gʼawˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi mˇ bahˬ iˇ ni lawˬ haw gaˇ duˇ˗eu meh lehˇ Yeˬsuˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗euˬ deuˬ, pyuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh ya sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗awˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

10. Ka li zaˬ deuˬ gʼawˬ nya˗awˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ nya˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ gʼawˬ nya˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ jaˆ˗eu tehꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Naw maꞈ˗ahˇ  ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu ma. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ bahˬ˗euˬ gaˇ kʼoꞈ dzeh˗awˇ, miˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ yawˬ sheuˬ paˇ naˇ, zaˬ miˬ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ bahˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 19:9) Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh jiˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:31, 32) Aˬ yawꞈ nyiˬ poˆ luꞈ ‘dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ’˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Heu naˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗esuˬ nyiˬ gʼaˬ yuꞈ taꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ bahˬ˗eu, dawˬ dahˬ ahˬ˗eu, aˬ buˇ cawˬ cawˬ aˬ li cawˬ cawˬ yuꞈ taꞈ˗eu, jeˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ gʼaˬ gʼawˬ˗eu laˬ maˬ gʼawˬ˗eu laˬ lehˇ tseˇ nya meh. Miˬ zaˬ gʼaˬ gʼawˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ naˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ miˬ sawˇ yo zaˬ maˬ paˇ ngeuˇ mehˬ lehˇ haw˗eu meh.

11. Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ nyaˇ dahˬ dehꞈ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh maˬ gʼawˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu nga?

¹¹ Yeˬsuˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ dehꞈ bahˬ naˇ, ya gʼawˬ meh lehˇ maˬ ehˇ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, miˬ zaˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ ma lehˇ tseˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, nymˇ dahˬ muiˬ daˆ laˇ ni tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ leh jeh daˆ leꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ gʼawˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗awˇ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ ni jawˇ naˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, pyuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu yuꞈ taꞈ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, nymˇ gawˬ gawˬ˗eu hawˇ˗eu zaˬ˗ahˇ deuˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, zaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ni cu˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, heu deuˬ pyeuꞈ meh. (1 Gawˇliˬtu 7:14) Heu gaˇ haw ngeh, maˬ dehꞈ bahˬ˗euˬ gʼaˬ gʼawˬ˗eu lehˇ paˇ tseˇ˗euˬ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma.

12, 13. (a) Hawˇseˬ˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (b) Hawˇseˬ aˬ jeˬ miˇ neh Gawˬmaˬ˗ahˇ paˇ sheuˬ kʼoꞈ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹² Bawˇlawˇpeh Hawˇseˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Miˬyehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Gawˬmaˬ lehˇ kuˇ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Gawˬmaˬ naˇ “saˇ jaˇ maˬ ziꞈ”˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗euˬ zaˬ jawˇ le˗eu meh. Hawˇseˬ hawˇ˗eu Gawˬmaˬ aˬ li tiˬ gʼaˬ jawˇ le˗euˬ meh. (Hawˇseˬ 1:2, 3) Myahˇ laˇ ngeh, Gawˬmaˬ aˬ li tiˬ li hawˇ˗eu aˬ buˇ tiˬ buˇ jawˇ le˗awˇ, zaˬ heu nyiˬ gʼaˬ naˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ joe˗awˇ dehꞈ le˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Gawˬmaˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ myaˆ poˆ dehꞈ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, Hawˇseˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh, Gawˬmaˬ Hawˇseˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ zaˬ kʼaˆ ya pyeuꞈ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, Hawˇseˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ paˇ zeuˇ kʼoꞈ˗euˬ meh. (Hawˇseˬ 3:1, 2) Yeˬhawˇbaˬ Hawˇseˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ myaˆ poˆ saˇ jaˇ peuˬ˗awˇ, miˬ yehˇ nui deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ˗euˬ meh. Hawˇseˬ˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ nga?

¹³ Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ dehꞈ bahˬ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Yeˬsuˇ maˬ dehꞈ bahˬ˗euˬ gʼaˬ gʼawˬ nya˗awˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ nya meh lehˇ ehˇ nga lehˇ˗aˬ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ iˬ baˇ byehˬ nehˬ˗awˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ ma lehˇ tseˇ˗eu kʼawꞈ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. Hawˇseˬ Gawˬmaˬ˗ahˇ sheuˬ kʼoꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ taˬ paˇ yuꞈ taꞈ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Gawˬmaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ yuꞈ taꞈ ni tiˬ kʼehˬ jawˇ˗euˬ meh. (Hawˇseˬ 3:3) Ehˇ kʼawꞈ myahˇ laˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ Gawˬmaˬ nehˬ˗ehˇ paˇ jawˇ taꞈ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu  naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ paˇ ha geuꞈ˗awˇ, yaw beh loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ paˇ bi cawˬ taꞈ ngaˇ˗a lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Hawˇseˬ 1:11; 3:3-5) Heu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Dehꞈ bahˬ˗euˬ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ paˇ yuꞈ taꞈ kʼoꞈ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ lehˇ ehˇ nya meh. (1 Gawˇliˬtu 7:3, 5) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ maˬ paˇ jaˆ meh. Nyiˬ gʼaˬ luꞈ nymˇ dahˬ muiˬ daˆ laˇ ni hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh.

14. 1 Gawˇliˬtu 7:10, 11-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ yaw zeu ya taˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ na teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ˗a. (Loˇmaˆ 7:18-23) Teu miˇ neh dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Pawˇluˆ “Miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ maˬ ya gʼawˬ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ deuˬ na jawˇ gʼawˬ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 7:10, 11-ahˇ gui.

15, 16. (a) Nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh, miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh? (b) Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ naˇ tawˇ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Pawˇluˆ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ aˬ jeˬ miˇ neh jawˇ gʼawˬ˗eu lehˇ maˬ dzawˇ nehˬ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ, dehꞈ bahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗eu yawˬ duˬ baw meh. Dehꞈ bahˬ˗euˬ naˇ, miˬ zaˬ gʼaˬ gʼawˬ nya˗awˇ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ nya˗eu meh. Pawˇluˆ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ gʼawˬ˗eu miˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “yawˬ zahˇ yawˬ maˬ iˇ paˇ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ˗awˇ paˇ jawˇ kʼoꞈ˗eu tsaˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ jawˇ gʼawˬ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi naˇ miˬ sawˇ yo zaˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Pawˇluˆ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ naˆ ni doeˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ dehꞈ bahˬ iˇ˗euˬ taꞈ naˇ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ piˇ˗awˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ nya ni ya leh jeh meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh bi caw ba nya meh. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ ni tiˬ paw˗iˬ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ ni, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ maˇ diˇ zmˬ nya˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

¹⁶ Ehˇ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ naˇ tawˇ? Aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ naˇ jawˇ gʼawˬ iˇ nya ngaˇ laˬ? Dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗euˬ maˬ ngeuˇ taꞈ naˇ, maˬ gʼawˬ nya˗a lehˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu aˬ dui ya siˬ dzeuˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ jeˬ baˬ da neh jawˇ gʼawˬ iˇ nya˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Pawˇluˆ “Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ, Ka li zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ dahˬ dzaˬ˗iˇ˗awˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ naˇ, maˬ ya kʼoꞈ nehˬ˗a” lehˇ  ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 7:12, 13) Gaˇ kawˆ heu nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ zmˬ nya meh.

17, 18. Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ na gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ˗eu nga?

¹⁷ Tiˬ poˆ na “Ka li zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ” yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ “dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu nui ma” maˬ ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ miˬ zaˬ˗ahˇ shiˇ taw tehˬ ni diˬ˗eu, diˇ daˬ˗ehˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ maˬ mˇ cu˗eu, miˬ zaˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ nya ni laˆ tsoeˬ˗eu. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ “dehꞈ daˆ leꞈ” mawꞈ miˇ˗a lehˇ dawˇ coe ni maˬ ehˇ laˇ kʼawꞈ, Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu miˬ zaˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ gʼawˬ˗eu laˬ lehˇ noeˬ tsehˆ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ oˇ oꞈ˗awˇ, nymˇ dahˬ muiˬ daˆ laˇ ni leh jeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ nga?

¹⁸ Gaˇ kawˆ heu deuˬ baˬ da neh nyiˬ gʼaˬ ya gʼawˬ iˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Uˬ soe aˬ dui neh jaˇ sawˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, jawˇ gʼawˬ˗eu deuˬ naˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ nya meh. Pawˇluˆ nyiˬ gʼaˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ jiˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Ka li˗ahˇ maˬ jah˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ ha geuꞈ nya˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Ka li˗ahˇ maˬ jah˗eu miˬ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ kʼawꞈ, Ka li˗ahˇ jah˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ taꞈ leˇ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ ha geuꞈ nya˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ lawˇ ciꞈ zaˬ˗euˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ duˇ tehꞈ˗a. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, zaˬ kʼoeˇ deuˬ Miˬyehˇ ha geuꞈ nya˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ tehꞈ˗a.” (1 Gawˇliˬtu 7:14) Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ˗awˇ, nymˇ dahˬ muiˬ laˇ ni leh jeh˗eu miˇ neh, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 7:16-ahˇ gui; 1 Beˬtuˆluˆ 3:1, 2.

19. Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

¹⁹ Yeˬsuˇ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ naˇ jawˇ gʼawˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu bi taˬ mawꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu miˬ zaˬ hawˇ˗eu, miˬ zaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ gaˬ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ jawˇ˗eu paˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, yaw zeu baw laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nymˇ dahˬ jaˆ nya meh lehˇ bi mawˇ laꞈ˗eu meh. Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ “Kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗aˬ, yawˬ ha˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ gʼawˬ˗iˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ dehꞈ taꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, nyiˬ gʼaˬ˗euˬ tiˬ shiˬ tiˬ shaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ maˇ diˇ ngeuˇ˗eu lehˇ, mˇ mawˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui jiˇ ni laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.—Eˇpeˇsu 5:31, 33.