1. Mehˇ nmˇ heu smˇ g’aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ-ehˇ ziꞈ-euˬ nga?

Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ 3 kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw ma. (1) Sahˬ boꞈ dzaw-eu aˬ buˇ tiˬ g’aˬ, saˬ laˬ aˬ yawꞈ-ahˇ dzaw nymˇ-ahˇ bawˬ-iˬ jahˇ gaˇ oe lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ bawˬ-iˬ teu-ahˇ maˬ ya leˇ-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, saˬ laˬ-ahˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ maˬ oe lehˇ ehˇ nehˬ-eu. (2) Zawˇ-ehˇ shaꞈ dawˇ nya-eu zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ iˇ kahˇ doe tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, nyaˆ taꞈ kahˇ naˇ Saˇ kiˇ deuˬ-ahˇ zawˇ-ehˇ naˬ g’a coeˇ-eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ tiˬ g’aˬ-euˬ iˇ kahˇ meh lehˇ siˬ nya k’awꞈ, aˬ yawꞈ teu kahˇ iˇ-awˇ laˇ g’oˆ-ahˇ k’oˆ iˇ-eu. (3) Gaˇ mˇ dui dui-awˇ nymˇ jiˇ-ahˇ mˇ cu-eu aˬ da tiˬ g’aˬ-ahˇ, tiˬ nah aˬ yawꞈ-euˬ baw leˬ maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ bi mˇ-eu. Teu ngeh aˬ yawꞈ-euˬ baw leˬ-ahˇ nga maꞈ-euˬ Miˬyehˇ maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ hawˇ-eu zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ mˇ gaˇ maˬ ya leˇ-eu miˇ neh, toˆ-ehˇ maˬ mˇ nya-a lehˇ, gaˇ teh doˆ laˇ gaˇ maˬ guˆ ni k’aˬ duˬ ni ehˇ nehˬ-eu.—Loˇmaˆ 13:1-4; Heˬbyehˇ 13:18.

2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

² Heu smˇ g’aˬ aˬ jeˬ duˇ leˇ-eu nga? Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ muiˬ-eu seuˆ dzeuꞈ yaw myaˬ jeˬ-ahˇ ya mawˇ-euˬ paˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui k’aˬ hawˇ-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ. K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ laꞈ k’oeˇ maˇ jawˆ ni mawˇ laˇ-eu tiˬ jeˬ naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ g’eh-eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ maˬ mˇ bahˬ-aˬ. Yaw sui yaw dawˇ jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ uˬ soe laꞈ taˆ deuˆ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ teu-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ dui dui-eu meh. Teuˇ gaˇ duˇ ni aˬ dui k’awꞈ teu deuˬ loꞈ-ehˇ, mˬ taˆ-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ-eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui naˇ haˬ-eu jeˬ heu deuˬ-ahˇ haw ma. Yaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? Aˬ dui shaˬ dui dui-eu saˇ ka heu-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ nga?

3. (a) Aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? (b) Aˬ dui myawˬ zeuˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ, maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ yawꞈ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ, Miˬyehˇ-ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ-eu meh. Aˬ dui “yaw sui yaw dawˇ” lehˇ ehˇ-eu heu aˬ gaˇ neh oe-euˬ gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ na-ahˇ haw ma. Jaˇliꞈ-ahˇ heu dawˬ-ahˇ muiˬ dui dui-eu, byah kuꞈ-eu, ehˇ k’aˇ maˬ za-eu, lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ-awˇ, Moˇseˬ-euˬ zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ-ehˇ g’eh-eu jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. * (Uˬduˬtahˬ-eu 22:21, 22) Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ kuiˇ k’ehꞈ k’ehꞈ-eu, myaˆ behꞈ behꞈ-eu, aˇ sehˇ maˬ byah-eu, baˆ k’oˆ maˇ naˇ naˇ-eu, jeˬ zaˬ heu deuˬ maˬ ya lawˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, ehˇ k’aˇ maˬ za ni muiˬ-eu jeˬ zaˬ lawˇ-eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Maˬlaˬkiˇ 1:6-9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ geuꞈ mawꞈ-eu lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Aˬ dui lehˆ-ahˇ iˇ ngeh, maˇ naˇ naˇ-eu aˇ siˇ maˬ ehˇ, pyehˬ-iˇ taˬ-euˬ paˇ dmˬ maˬ ehˇ, tiˬ jeˬ paˬ maˬ kuꞈ-eu myawˬ gahˬ-ahˇ maˬ ehˇ, maˬ zeuˇ mawꞈ-eu loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ, yaw muiˬ-ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ-eu meh.

4. (a) Maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya nga? (b) Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ-eu nga?

⁴ Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ dui byah kuꞈ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Aˬ dui g’aˬ baˬ-awˇ tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ mˇ lehˬ nya lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu g’aˇ duˬ, toˆ-ehˇ noeˬ-eu maˬ loˬ-a lehˇ bi siˬ-eu gaˇ kawˆ nyiꞈ kawˆ jaˆ meh. Tiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui g’aˬ baˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ-a. Jaˇliꞈ-ahˇ “Nga maꞈ-euˬ iˬ baˇ-ahˇ nawˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ geu g’aˬ dzeuˇ-iˇ nya nmˇ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 130:3) Aˬ yawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 86:5) Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yaw dui baw meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ dui maˬ mˇ nya gaˇ keuˆ ni maˬ noeˬ tmˬ-a. (Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ gui.) Toˆ-ehˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ mehˬ shi muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ ehˇ k’aˇ maˬ za ni muiˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?

5. Nui gaˬ heu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni caw ba nehˬ-eu jeˬ naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Aˬda Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ, muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ ehˇ k’aˇ maˬ za ni ya g’eh-eu meh. Aˬ dui-euˬ nui gaˬ aˬ myah luꞈ toˆ-ehˇ g’eh naˇ, aˬ dui lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ k’awꞈ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:9; Maꞈtehˬ 22:37) Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ mehˇ nmˇ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ toˆ-ehˇ jahˇ-eu nga? Sahˬ boꞈ dzaw-eu aˬ buˇ teu g’aˬ dzaw nymˇ-ahˇ byawˬ g’a cehˇ g’a gaˇ maˬ ya leˇ-eu miˇ neh nga laˬ? Zaˬ guˬ teu g’aˬ yawˬ ha cawˬ-euˬ nymˇ g’oˆ k’ehˬ-ahˇ daˬ ga mawꞈ-eu miˇ neh nga laˬ? Aˬ da teu g’aˬ gaˇ-ahˇ neh bi teh doˆ mawꞈ-eu miˇ neh nga laˬ? Maˬ ngeuˇ-a, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ tsaˬ-eu dawˇ-eu zahˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ Aˬda nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ-eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ geu jeˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ Miˬyehˇ-ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.

6. (a) Nawˇ aˬ jeˬ miˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? (b) Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ maˬ bi dehꞈ-eu aˬ jeˬ nga?

⁶ Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu nawˬ-ahˇ lawˬ haw-eu miˇ neh meh. Gaˇ hu  Eˬdeˬ yaˇ kmˇ-ahˇ puiˬ-euˬ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ teu g’aˬ Saˬdaˬ hawˇ-eu “laˆ tsoeˬ-eu g’aˬ” pyeuꞈ iˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ muiˬ-eu, yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu, saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-eu Uˆ lahˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-a lehˇ ja bu-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ laˆ cawˆ-eu meh. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ Saˬdaˬ paw pyawˬ-awˇ, Miˬyehˇ-ahˇ puiˬ-eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 3:1-6) Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ k’oeˇ dehꞈ-eu-aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ paˬ-ehˇ g’eh k’awꞈ, Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ maˬ muiˬ maˬ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, ehˇ k’aˇ za-eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu baˬ da neh saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ jawˇ ngaˇ laˬ, tsawˇ haˬ zaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya ngaˇ laˬ, lehˇ naˇ haˬ paˬ-ehˇ tsaˬ laˇ-euˬ meh. Heu-ahˇ Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ dawˬ k’oꞈ biꞈ meh.

7. Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ-euˬ yaw sui yaw dawˇ jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga, Saˬdaˬ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga?

⁷ Yawˇbaˆ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Iˇjiˇtuˆ-ahˇ jawˇ luꞈ ngeh dehꞈ-euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ sui-eu dawˇ-eu tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-a. Yawˇbaˆ k’awꞈ aˬ dui loꞈ-ehˇ maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh mˇ lehˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ sui-eu dawˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu meh. Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ teu-euˬ jeˬ hu neh tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-a lehˇ naˬ g’a gaˇ duˇ-eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Saˬdaˬ-ahˇ Yawˇbaˆ-ahˇ haw lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Yawˇbaˆ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ pyeuꞈ-eu lehˇ dehꞈ mawˇ nehˬ-euˬ miˇ neh, Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya lawˬ haw nga lehˇ ehˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ Yawˇbaˆ-ahˇ nui ma taˬ-eu miˇ neh, bi lawˬ haw-euˬ meh.—Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ gui.

8. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nehˬ-euˬ nga?

⁸ Saˬdaˬ haiˬ dui doeˇ dui dui-eu g’aˬ pyeuꞈ-awˇ, Yawˇbaˆ-euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ maˬ ehˇ, zaˬ k’aˆ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ gaˬ-eu zaˬ 10 g’aˬ-ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ jiˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ jiˇ ni g’awˇ mawˇ mawˇ lah ni shaˬ ciˬ bi ciˬ leˇ-euˬ meh. Yawˇbaˆ-euˬ miˬ zaˬ k’awꞈ uˬ duˬ  kawꞈ dui dui-eu miˇ neh, Yawˇbaˆ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ ya k’ehˇ yaˬ-awˇ shiˇ-awˬ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Yawˇbaˆ jiˇ shiˇ mawꞈ k’awꞈ, aˬ myah luꞈ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ-a siˬ. Teu miˇ neh Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-euˬ cawˬ 3 g’aˬ-ahˇ zmˬ-awˇ paˇ bi lawˬ haw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ g’awˬ mya nah jawˇ k’awꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ g’aˬ maˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ, g’awˬ shaˬ maˬ gaˬ ni dawˬ doeˇ ngehˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ ehˇ-awˇ, Yawˇbaˆ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ Miˬyehˇ maˬ haw cawˬ-a lehˇ ehˇ-eu uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ yaw doeˇ mˇ-euˬ miˇ neh heu loꞈ-ehˇ ya shaˬ nga lehˇ jiˇ ehˇ-eu meh.—Yawˇbaˆ 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ ya puˬ k’awꞈ, aˬ jeˬ maˬ jahˇ-euˬ nga?

⁹ Yawˇbaˆ heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ jiˇ maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh, maˬ muiˬ-eu cawˬ heu deuˬ-ahˇ nui ma pehˇ-awˇ, tiˬ jeˬ na-ahˇ maˬ noeˬ gahˇ ni ngehˬ nyaˬ lehˇ aˇ nah hawˇ-eu ehˇ-eu meh. Yawˇbaˆ naˇ Miˬyehˇ-euˬ tsaˬ-eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha-euˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. (Yawˇbaˆ 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Yawˇbaˆ maˬ muiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh-a. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ-eu cawˬ teu deuˬ-euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ-ahˇ maˬ jah-eu uˬ taꞈ, “Naw maꞈ tsaˬ meh lehˇ ngaˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ ehˇ. Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 27:5, MS) Dawˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-awˇ, Yawˇbaˆ maˬ coˬ iˇ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui k’awꞈ toˆ-ehˇ jahˇ nya meh.

10. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ ja bu-euˬ heu naˇ, nawˬ nehˬ-ehˇ jiˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?

¹⁰ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ ja bu-euˬ heu naˇ nawˬ neh-ehˇ jiˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga? Maˇ diˇ naˇ Saˬdaˬ nawˬ-ahˇ jiˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ gaˬ-a lehˇ ja bu-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ shaˬ zahˬ ya puˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ maˬ paˇ mˇ-eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ jiˇ maˬ paˇ ziꞈ meh lehˇ ehˇ gaˇ duˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4, 5; Pah mehˬ-eu 12:10) Toˆ-ehˇ ja bu-eu heu nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ nya? Nui ma-ahˇ deuˬ laˇ-eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ehˇ k’awꞈ heu loꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ haw. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ nui ma taˬ dui dui-eu miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ bi mˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ sui-eu dawˇ-eu jeˬ-ahˇ Saˬdaˬ neh bi lawˬ haw-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya-awˇ, Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ-eu lehˇ bi siˬ meh lehˇ jah-eu uˬ taꞈ, nawˇ g’aˬ leˇ ni aˬ yawꞈ caw ba nehˬ ma lehˇ jiˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh. (Heˬbyehˇ 13:6) Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ k’oeˇ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ-eu g’aˬ nawˬ-ahˇ nui ma taˬ-eu heu naˇ, muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Mawˇ maˬ laˬ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu heu naˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu nga? Heu baˬ da neh aˬ dui Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ-eu lehˇ ya bi siˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-eu meh. Aˬ dui saˇ jaˇ aˬ joˆ-ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu nga?

11. Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga?

¹¹ Shaˬ zahˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu “aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ” laꞈ k’oeˇ, Saˬdaˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ deuˆ laˇ taˬ-euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Shaˬ-eu aˇ yamˬ heu laꞈ k’oeˇ aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ bi k’aˆ laˇ nya-eu nga? Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-a siˬ. Gaˇ hu aˬ yawꞈ lawˬ haw-eu jeˬ-ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ ngeh neh g’awˬ mya k’oꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh dzaw geuꞈ nya-eu 3 jeˬ-ahˇ haw ma. Heu naˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ bi k’aˆ laˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.

12. (a) Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw-eu nga? (b) Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga?

¹² Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh-euˬ jeˬ-ahˇ zahˬ leˇ-eu miˇ neh, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ-euˬ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ, mˬ, mˬ dmˇ, uˬ jeˬ jeˬ-eu, heu deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh zahˬ leˇ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh beh taˬ-euˬ huiˬ dui dui-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, aˬ yawꞈ siˬ nya-eu heu naˇ ui cuiˆ tehꞈ-a siˬ lehˇ aˬ yawꞈ  siˬ nya-eu meh. K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ jiˇ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ, “Aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ ngaˇ aˬ myah luꞈ naˇ haˬ geuꞈ-awˇ, ngaˬ-euˬ nui k’ahˇ maˬ mˇ ni aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ caw teh luꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 23:12) Yawˇbaˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw-eu uˬ taꞈ, gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ mawꞈ-eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui k’awꞈ Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ ya jahˇ meh. Nymˬ-mˇ aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ saˇ ka naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ-euˬ laꞈ zaˇ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya mawˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-ahˇ maˇ diˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ-eu Jaˇliꞈ jiˇ jaˆ-eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ ya mawˇ-euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ jiˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ-eu meh.—Yawˇbaˆ 28:28.

13-14. (a) Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga? (b) Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?

¹³ Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu teu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ. Yawˇbaˆ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. Aˬ dui jiˇ yawˬ poˆ na luꞈ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ngeh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dzehˬ laˇ-eu meh. Yawˇbaˆ yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ leh jeh-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ zaˬ miˬ aˬ buˇ nui deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh yahˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ nymˇ dahˬ baw laˇ dzeuˇ-euˬ loꞈ-ehˇ, yawˬ ha miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ-eu aˬ buˇ nui deuˬ-ahˇ haw-awˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ehˇ noeˬ-eu heu naˇ, maˬ tsaˬ-a lehˇ siˬ nya-eu meh. Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui-euˬ tiˬ jawˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ-eu, k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ tehꞈ-ehˇ jaˆ luꞈ meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ yawˬ ha-euˬ miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ maˬ haw ni jawˇ ma loˇ? K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ yahˇ ma laˬ? (Maꞈtehˬ 5:28) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ heu loꞈ-ehˇ yahˇ naˇ, g’aˬ ahˇ laˇ-awˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya-eu meh.

¹⁴ K’oeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ haw-eu gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ nui ma huiˬ naˇ, huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-awˇ yaˇ k’aˬ daˇ gaˇ ya daˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yawˇbaˆ 31:24,  25, 28) Nymˬ-mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ kaꞈ g’a-eu meh. Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ-eu loꞈ-ehˇ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ-eu nui ma ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ-eu meh.—Dawˬdaˬ 30:8, 9; Maꞈtehˬ 6:19-21.

15. (a) Yawˇbaˆ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya ni caw ba nehˬ-euˬ aˬ jeˬ-euˬ noeˬ tmˬ-eu jeˬ nga? (b) Mehˬ hu paw-euˬ noeˬ tmˬ-eu jeˬ aˬ dui jiˇ za nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ jah nya-eu nga?

¹⁵ Yawˇbaˆ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ-eu laꞈ sawˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu jeˬ-ahˇ Miˬyehˇ haw luꞈ meh lehˇ jah-eu meh. (Yawˇbaˆ 31:6) Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ-eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya-euˬ meh. Yawˇbaˆ maˬ byah kuꞈ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ dehꞈ-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-awˇ laꞈ sawˬ g’awˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:12-17; Yaˬkoˆ 5:11) K’oeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ-euˬ g’aˇ duˬ mehˬ hu paw huiˬ-eu laꞈ sawˬ paˇ jaˆ-a siˬ. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ nawˇ noeˬ tmˬ ma laˬ? Aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ-a. (Maˬlaˬkiˇ 3:6) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu deuˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-awˇ, mehˬ hu paw-euˬ muiˬ dui dui-eu noeˬ tmˬ jeˬ jiˇ za meh lehˇ jah ziꞈ-eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:8, 9.

16. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ-eu lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ-eu nga?

¹⁶ Teu miˇ neh aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ luꞈ-uˇ. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ, maˬ sui maˬ dawˇ-eu miˇ neh, aˬ dui-ahˇ k’awꞈ tiˬ poˆ na nymˇ gawˬ gawˬ laˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ nawˇ miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ lam g’aˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu uˬ taꞈ, shiˇ taw tehˬ le k’awꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu gaˇ hu-euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ-eu miˇ neh nawˇ nymˇ gawˬ maˬ gawˬ-eu yaw duˬ baw meh. (Heˬbyehˇ 11:36-38; 12:1) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ Yawˇbaˆ neh “Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ-awˇ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ-ahˇ za ni dehꞈ luꞈ-uˇ.