1. Pawˇluˆ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ saˇ tiˇ biꞈ˗eu nga?

 Kuiˇ laˆ Pawˇluˆ “Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ ni, naw maꞈ˗euˬ nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 12:2) Pawˇluˆ saˇ tiˇ dawˬ heu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ nga?—Loˇmaˆ 1:7.

2-3. Saˬdaˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ni aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ dui aˬ dui˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ ‘ziꞈ leˇ taꞈ˗euˬ jeˬ’˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼawˇ dzeh nya˗eu nga?

² Pawˇluˆ toˆ˗ehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ teu naˇ, Ka li zaˬ teu deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh meh. Tiˬ deuˬ na Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ lehˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ neh bi uˆ lahˇ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:17-19) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Miˇ tsaˬ˗euˬ miˬ yehˇ pyeuꞈ˗eu Saˬdaˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ni tsawˇ gahˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ehˇ gahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ gahˇ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗awˇ tsawˇ myahˇ doˆ mawꞈ ni jahˇ˗eu heu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, dzaw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, zmˬ nya˗eu meh.

³ Aˬ dui aˬ dui˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ ‘ziꞈ leˇ taꞈ˗euˬ jeˬ’˗ahˇ gʼawˇ dzeh nya ngaˇ laˬ? (2 Gawˇliˬtu 10:4) Pawˇluˆ ehˇ gaˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ “Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ laˆ tsoeˬ˗eu nui ma huiˬ˗eu mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ nga maꞈ gʼeu ka˗eu ma. Nui noeˬ yawˬ hmˬ na luꞈ˗ahˇ nga maꞈ paꞈ cuꞈ˗awˇ, Ka li˗euˬ ehˇ dawˬ bi naˇ haˬ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 10:5) Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui lehˬ˗eu nui noeˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˇ dzeh nya˗eu meh. Dzaˇ doꞈ˗ahˇ  gʼaˬ leˇ˗eu jaˆ gʼaˬ gʼawˇ mawˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ doꞈ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, Jaˇliꞈ kʼawꞈ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh.

4. Jaˇliꞈ dzaw laˇ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ ya laˆ paˇ˗euˬ nga?

⁴ Nawˇ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ beˬ paˇ leˬ lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Teu ngeh aˬ dui gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ ma. (1 Gawˇliˬtu 6:9-11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ, heu deuˬ˗ahˇ byehˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.

5. Loˇmaˆ 12:2-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ geu nyiˬ jeˬ ya mˇ˗eu nga?

⁵ Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ paˇ˗eu maˬ paˇ loˬ meh lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Aˬ dui iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ maˬ paˇ mˇ ni byehˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui maˬ muiˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ maˬ mˇ kʼoꞈ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Pawˇluˆ “Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ ni, naw maꞈ˗euˬ nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ˗awˇ, naw maꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ paw Miˬyehˇ neh yaw shuiꞈ bi jahˇ paˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:2) Teu miˇ neh, aˬ dui nyiˬ jeˬ ya mˇ˗eu meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, “miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ ni” ya gʼeh˗eu meh. Heu naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ neh aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ bi uˆ lahˇ gaˇ jiˇ ehˇ˗eu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nui noeˬ yaw shuiꞈ beˬ paˇ˗awˇ “nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ”˗eu heu meh.

6. Aˬ dui Maꞈtehˬ 12:43-45 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁶ Pawˇluˆ ehˇ˗eu nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ mawˇ nya˗eu laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ beˬ paˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yawˬ ha˗euˬ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ beˬ paˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (“ Nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ jahˇ geuꞈ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ yaw shuiꞈ ya beˬ paˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu nui noeˬ, nui ma, nui kʼahˇ heu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu heu naˇ, laꞈ nyiˇ paw tehꞈ  nya laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ laꞈ kʼoeˇ paw nya laˬ lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Heu nyiˬ jeˬ luꞈ beu gaˇ dui dui˗eu meh. Maꞈtehˬ 12:43-45 (gui) laꞈ kʼoeˇ, Yeˬsuˇ aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ ya mˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu deuˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, bahˬ˗eu nui noeˬ yuˇ dzeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a, Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ jiˇ ya dawˆ ahˇ˗eu meh lehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ mehˬ˗eu meh.

7. Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ beˬ paˇ nya˗eu nga?

⁷ Aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˇ diˇ beˬ paˇ nya ngaˇ laˬ? Jaˇliꞈ˗ahˇ “Guiˬ lahˬ saꞈ laˇ paw naw maꞈ˗euˬ nui ma yaw shuiꞈ bi paˇ laˇ˗awˬ. Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu yaw muiˬ yaw shawˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ gʼeh˗ahˇ duˇ leˇ ni beh taˬ˗euˬ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw shuiꞈ jeˬ˗ahˇ dm˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24) Heu gaˇ haw ngeh, aˬ dui laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ beˬ paˇ nya ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ hawˇ˗eu bahˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, “nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ”˗ahˇ jiˇ ya beˬ paˇ˗eu miˇ neh meh. Heu naˇ aˬ dui˗euˬ nui kʼahˇ, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ, aˬ dui˗ahˇ laˆ noeˬ˗eu jeˬ, heu deuˬ˗ahˇ beˬ paˇ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni ya leh jeh˗eu meh.

8-9. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu, laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ beˬ paˇ˗eu loˬ nga lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁸ Diˬ˗eu ceh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ haw˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ jiˇ baˬ jiˇ yehꞈ pyeuꞈ haw˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ diˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ taꞈ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ dehꞈ ni paˇ laˇ˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ nya laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ dehꞈ paˇ˗euˬ miˇ neh, dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ zahˬ leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, tiˬ jeˬ paˬ˗euˬ gaˇ kawˆ doˆ laˇ˗euˬ meh. Uˬ ciꞈ tiˬ miˇ˗ahˇ maˬ noeˬ gaˇ, jiˇ baˬ jiˇ yehꞈ tiˬ gʼaˬ iˇ kahˇ˗ahˇ keuˆ ni laˇ˗awˇ, diˬ ceh ceh ma lehˇ ceh cawˬ shaˇ laˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh mehˇ hmˇ heu gʼaˬ oˇ nya kʼawꞈ, jiˇ baˬ jiˇ yehꞈ heu gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ngehˬ doeˇ˗eu miˇ neh, maˬ oˇ coeˇ ni jawˆ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga? Jaˇliꞈ dzaw˗eu heu naˇ, diˬ mawꞈ ceh mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ beˬ paˇ˗euˬ miˇ neh meh.

⁹ Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ, gʼaˬ maˬ baˬ˗a. (Dawˬdaˬ 24:16) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh bi caw ba˗euˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ beˬ paˇ nya ni leh jeh daˆ leꞈ˗awˇ, uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ meh. Tiˬ nah uˬ ciꞈ uˬ taw paw, Bawˬdzaˬnymˇ mehˬ shi, dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh ya puˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Jiˇ baˬ jiˇ yehꞈ tiˬ gʼaˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ teˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Nymˬ˗mˇ poˆ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ jiˇ yehꞈ teu gʼaˬ˗ahˇ nahˬ yu ni ngehˬ cawˬ˗awˇ, nui ma laˆ saˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, yawꞈ lawꞈ yawꞈ lawꞈ˗ehˇ cah˗eu jiˇ yehꞈ teu gʼaˬ˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ paˇ sheuˬ ha kʼoꞈ nehˬ iˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ paˇ˗iˇ nya˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ yaw shuiꞈ beˬ paˇ˗euˬ miˇ neh meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ˗eu, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh maˇ diˇ taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ za ni jahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

10. Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ beˬ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁰ Heu loꞈ˗ehˇ beˬ paˇ˗eu heu naˇ, uˬ ciˬ tiˬ miˇ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Maˬ leh jeh˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu jeˬ jiˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui gʼawˬ mya kʼoꞈ ‘ya leh jeh dui dui˗eu’ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 1:5) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu myahˇ laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, paˇ laˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ beˬ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui˗eu  meh. Mˇ dahˬ beh ngeh aˬ dui mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw myaˬ jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ beˬ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw ma.

11. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ paˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹¹ Aˇ yeˇ huiˬ˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. Aˬ dui ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh, “Miˬyehˇ˗oˇ, ngaˬ˗ahˇ shawˇ jehˆ ni gʼeh˗eu nui ma tiˬ siˬ beh ahˇ nehˬ laꞈ. Nawˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu nui loˆ bi ahˇ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya shaˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 51:10) Aˬ duiˬ Yeˬhawˇbaˬ neh ya bi caw ba˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ beˬ paˇ˗eu loˬ meh lehˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ beˬ paˇ nya ni caw ba nehˬ meh lehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ siˬ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ neh bawˇlawˇpeh Yeˬsaˬgeˬlaˇ saˇ ka˗ahˇ, nui ma gʼahˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu ‘Ngaˇ nui ma saꞈ laˇ yaw shuiꞈ biꞈ paˇ nehˬ ma. Shaˬ jiˇ loꞈ˗ehˇ nahˬ˗eu nui ma dawˆ paˇ nehˬ ma.’ Teu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu nui ma˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 11:19) Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ Iˇsaˬleˬlaˆ teu deuˬ˗ahˇ beˬ paˇ nya ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh.

12-13. (a) Ja ceuˬ 119:59-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu nga? (b) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Aˇ yeˇ huiˬ˗eu nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu meh. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gui ngeh, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya laˆ paˇ˗eu nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:59-ahˇ gui; Heˬbyehˇ 4:12; Yaˬkoˆ 1:25) Aˬ dui˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ, miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ ahˇ laˇ taˬ ngaˬ laˬ lehˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Aˬ dui dawˇ coe ni yawˬ ha gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗awˇ, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ laˆ byoˆ nya ni ya leh jeh˗eu meh.

¹³ Yaw jeˬ ma jeˬ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ui cuiˆ na tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ myaˆ naˆ miˇ˗a laˬ?’ (1 Beˬtuˆluˆ 2:1) ‘Ngaˇ dehꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu dzaw laꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, dehꞈ˗eu aˇ tiˆ baˬ da neh maˬ ehˇ, ngaˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ nya lehˇ noeˬ nya loˇ?’ (Dawˬdaˬ 16:5) ‘Ngaˇ yawˬ ha loꞈ˗ehˇ maˬ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu, aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ nya laˬ?’ (Yaˬkoˆ 2:2-4) ‘Ngaˇ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ biꞈ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ geuꞈ mawꞈ nya loˇ?’ (1 Yoˇhaˬ 2:15-17) ‘Ngaˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, diˬ˗eu ceh˗eu je nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu byawˬ gʼa muˆ gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ ya leˇ nya laˬ?’ (Ja ceuˬ 97:10; 101:3; Aˬmoˆ 5:15) Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ ya laˆ paˇ nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui ‘ziꞈ leˇ taˬ˗euˬ’ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ gʼawˇ dzeh nya naˇ, aˬ dui˗euˬ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 19:14.

14. Cawˬ yaw muiˬ tseˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu nga?

¹⁴ Aˇ yeˇ huiˬ˗eu smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, cawˬ yaw muiˬ tseˇ˗eu heu meh. Cawˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ aˬ dui˗ahˇ nyawˬ laˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 13:20) Aˬ dui gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ jawˇ ngeh, Miˬyehˇ ya leˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ bi noeˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui mehˬ bawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dui dui˗eu cawˬ poˆ mawˇ nya meh. Teu gaˇ naˇ, “ti gʼaˬ tiˇ gʼaˬ kʼahˇ kʼoꞈ˗awˇ ngehˬ gʼeh” ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 10:24, 25.

15-16. Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga?

¹⁵ Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ maˬ laˆ paˇ maˬ juˬ ni leh jeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ taˬ ngehˇ. Aˬ yawꞈ gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ neh aˬ dui neh za˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh.

 ¹⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah kʼawꞈ Saˬdaˬ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ, Eˇbaˆ˗ahˇ ‘Aˬ diˇ aˬ maˇ taˬ . . . lehˇ Miˬyehˇ ehˇ ta loˇ’ lehˇ naˇ haˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ luꞈ˗a siˬ. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1) Saˬdaˬ uˆ lahˇ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ, aˬ dui tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ heu loꞈ˗ehˇ ya gaˬ˗eu meh. ‘Miˬyehˇ aˬ diˇ aˬ maˇ aˬ buˇ aˬ li cawˬ cawˬ maˬ bi yuˇ˗a loˇ? Miˬyehˇ aˬ diˇ aˬ maˇ Kiˇsuiˬmaˆ hawˇ˗eu dehꞈ le˗eu aˇ nah bawˬ˗iˬ maˬ bi jahˇ˗a laˬ? Miˬyehˇ aˬ diˇ aˬ maˇ shiˬ maˬ bi dawˆ˗a loˇ? Miˬyehˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ gaˇ neh, bi teh doˆ˗euˬ nawˇ gaˬ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ diˇ aˬ maˇ maˬ bi ngehˬ cawˬ˗a laˬ?’

17. Tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ bi noeˬ laˇ ngeh, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Gawˇlawˇsehˇ 2:6, 7-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui yawˬ ha jah˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼaˬ ya tsmˬ˗eu meh. Aˬ dui nui jah nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ maˬ za naˇ, aˬ dui yawˬ ha jah luꞈ˗eu jeˬ heu maˇ diˇ ngeuˇ miˇ˗a laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Nui noeˬ teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ bahˬ laˇ nya˗awˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ jiˇ laˆ cawˆ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui ‘Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ, muiˬ˗eu jeˬ, aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, byah dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ’˗eu gʼaˇ duˬ, nui noeˬ ya laˆ paˇ˗eu meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:2) Aˬ dui Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ pyehˆ tseˇ naˇ, Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ heu naˇ, tsaˬ ngaˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ˗awˇ, dawˬ pehˬ ziꞈ˗eu aˇ bawˇ loꞈ˗ehˇ “jah˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ laˇ”˗eu meh.—Gawˇlawˇsehˇ 2:6, 7-ahˇ gui.

18. Aˬ dui˗ahˇ Saˬdaˬ miˇ tsaˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, gʼaˬ leˇ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Aˬ dui maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ laˇ ni maˬ jahˇ nehˬ nya˗a. Teu miˇ neh aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ yaw shuiꞈ ya beˬ paˇ daˆ leꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ laˆ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ ni caw ba nehˬ˗eu muiˬ˗eu cawˬ˗ahˇ tseˇ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Saˬdaˬ miˇ tsaˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, gʼaˬ leˇ nya ni maˬ ehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ laˆ tsoeˬ˗eu nui ma huiˬ˗eu mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ” jiˇ deuˆ dzeh nya˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 10:5.