1. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Aˬ dui aˬ dui gaˬ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh, aˬ dui leh jeh˗awˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ “aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ [mehˇ nmˇ, MS] loꞈ˗ehˇ gaˬ”˗eu uˬ taꞈ, “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ nui nahˬ nui yu ahˇ”˗eu ma. “Jah˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ pyeuꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ” ngehˬ˗ehˇ dzehˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 3:8; Gaˬlaˬtiˆ 6:10) Aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ duˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ mˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma.

2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ, noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. (Maˬkuˆ 10:29, 30) Saˇ ka heu jiˇ le˗eu ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Lawˇtaˬ, Yawˇbaˆ, Nawˇmi˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ja sawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

3. 2 Beˬtuˆluˆ 2:7, 8-ahˇ haw ngeh, Lawˇtaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ lehˬ˗euˬ nga? Teu baˬ da neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

³ Lawˇtaˬ jawꞈ dui haiˬ dui dui˗eu Sawˇdoˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ iˇ˗euˬ heu naˇ, lehˬ iˇ dui dui˗euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 2:7, 8-ahˇ gui.) Teu gaˇ dzaˬ la gʼo cehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jaˆ˗awˇ dehꞈ dzaˬ kʼawꞈ, teu gaˇ jawˇ iˇ˗euˬ teu naˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 13:8-13; 14:12) Lawˇtaˬ˗euˬ miˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ leuˇ˗euˬ teu naˇ, meuˬ teu meuˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu miˇ neh  kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ meuˬ teu meuˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ hawˇ˗eu miˬ dzaˇ dzaˇ shuiˇ neh laˆ cawˆ ngeh ya shiˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Lawˇtaˬ˗euˬ aˬ buˇ deuˬ neh ngehˬ cawˬ taˬ˗euˬ aˬ li deuˬ jiˇ, Sawˇdoˬ meuˬ laˆ cawˆ ngeh shiˇ˗euˬ meh. Lawˇtaˬ iˇ kahˇ hawˇ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ ya smˇ jiˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ jiˇ bi shiˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 19:12-14, 17, 26) Shaˬ zahˬ aˇ yamˬ heu˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ˗ahˇ nui ma jiˇ laˇ˗euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ.

4. Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ˗ahˇ nui ma aˬ joˆ˗ehˇ mahˇ nehˬ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁴ Sawˇdoˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ iˇ˗eu lehˇ Lawˇtaˬ neh tseˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ bi caw ba le˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ meuˬ teu meuˬ˗ahˇ neh kawˇ ma˗ehˇ cehˆ doˆ jeˬ maˬ cehˆ doˆ ni “nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ˗eu” miˇ neh, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗awˇ, tsahˇ doˆ gʼeh˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 19:15, 16) Kʼoeˇ naˇ gawˬ jawˬ˗ahˇ cehˆ leꞈ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maˬ naˇ haˬ˗euˬ uˬ taꞈ, dawˬ peh dawˬ dzeˇ jaˆ˗eu meuˬ˗ahˇ bi cehˆ nehˬ laꞈ lehˇ paˇ shaˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 19:17-20) Yeˬhawˇbaˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ geuꞈ nehˬ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ Lawˇtaˬ teu gaˇ maˬ jawˇ peuˬ ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh yaw beh ehˇ˗euˬ gawˬ jawˬ˗ahˇ cehˆ leꞈ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 19:30) Yeˬhawˇbaˬ nui ma aˇ naˆ ni mahˇ˗eu nga! Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

5-6. Aˬ dui 1 Teˇsaˬloˇni 5:14 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ˗eu nga?

⁵ Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na kʼawꞈ, Lawˇtaˬ loꞈ˗ehˇ tseˇ lehˬ˗awˇ huiˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Teu ngeh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Yawˬ ha neh ka˗euˬ yawˬ ha ya yehˬ ngaˇ neh lehˇ aˬ dui ehˇ nehˬ mawꞈ˗eu paˬ. Teu nmˇ ngeuˇ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui toˆ˗ehˇ maˬ ehˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ neh Lawˇtaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ jawˇ gaˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ bi oe˗euˬ heu naˇ, saˇ tiˇ bi biꞈ le˗euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Sawˇdoˬ meuˬ˗ahˇ keuˆ le luꞈ˗eu luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ kʼoeˇ taˆ shaˬ zahˬ keuˆ le˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu lehˇ gʼeh gaˇ ya mawˇ naˇ, saˇ tiˇ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ paˇ caw ba nehˬ nya˗a siˬ. Mehˇ nmˇ deuˬ Jaˇliꞈ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw˗eu nyiˬ naˬ luꞈ naˇ kʼawꞈ, aˬ dui mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ kʼoeˇ nyiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ ya oˇ oꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ byehˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 3:18) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh Lawˇtaˬ˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nyehꞈ tehˬ˗awˇ, ya siˬ˗euˬ Jaˇliꞈ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ, mˇ caw ni caw ba nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:14-ahˇ gui.

7. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ˗euˬ yaw lehˬ hawˇ˗eu maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ haw nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗aˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ Lawˇtaˬ˗ahˇ tsawˇ muiˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Lawˇtaˬ lehˇ bi kuˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. (Ja ceuˬ 130:3) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Lawˇtaˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya ngaˇ laˬ? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ oˇ nya dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ dui neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ ha geuꞈ laˇ˗eu meh.

8. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

⁸ Yawˇbaˆ naˇ, noeˬ tsehˆ lehˬ˗awˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ Lawˇtaˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ naˇ dui dui˗awˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ dzeˇ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, tsawˇ  myahˇ bi laˆ cawˆ˗awˇ, zaˬ jiˇ bi shiˇ jiˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu cawˬ smˇ gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ paˇ ja bu˗eu meh. Cawˬ teu smˇ gʼaˬ, gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ toꞈ˗ehˇ paˇ ehˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ haw˗eu miˇ neh, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ˗awˇ daˇ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ jiˇ nya˗eu Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ gʼoˆ shaw nya ni ya leh jeh˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

9. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁹ Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ bi ja kʼoeˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ cawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja˗eu heu naˇ, aˇ muˇ maˬ ziꞈ˗eu uˬ taꞈ bi paˆ iˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:19; Loˇmaˆ 14:19) Toˆ˗ehˇ ja˗eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, maˬ noeˬ nya˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ paˇ bi naˇ dzehˬ leˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:18; Eˇpeˇsu 4:31, 32) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ naˇ yaw muiˬ meh.

10. Yawˇbaˆ 6:2, 3 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

¹⁰ Yawˇbaˆ 6:2, 3-ahˇ gui. Tiˬ poˆ na Yawˇbaˆ maˬ shaˇ noeˬ ni “dawˬ kʼaˆ ngehˬ”˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah hawˇ˗eu noeˬ poˆ leˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:6) Yawˇbaˆ˗ahˇ duˇ ni shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ, maˬ shaˇ noeˬ ni ngehˬ˗awˇ aˇ nah hawˇ˗eu nui ma cawˆ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ haw doeˇ, maˬ ngehˬ doeˇ ni gʼawˬ shaˬ ya gaˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ beh ngeh, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ shaˬ zahˬ heu˗ahˇ bi puˬ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ shaˬ  zahˬ mˇ luꞈ ngeh, maˬ shaˇ noeˬ ni dawˬ kʼaˆ ngehˬ gaˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ dui nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ gaˇ haw˗awˇ daˇ˗eu taˬ tehˬ, nui ma pehˇ˗eu taˬ kawˇ.—Dawˬdaˬ 19:11.

11. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, Eˇliˇhuˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹¹ Tiˬ poˆ na, shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ loˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:1) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ ngehˬ gaˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ Eˇliˇhuˆ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 33:6, 7) Eˇliˇhuˆ Yawˇbaˆ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya siˬ dzeuˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ meh. Eˇliˇhuˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, mehˇ nmˇ deuˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni leh jeh˗awˇ, aˇ nah hawˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, naˇ haˬ luꞈ˗eu deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ ahˇ leˇ˗eu meh.

12. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ li nyiˬ li bi shiˇ˗eu heu, Nawˇmi˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

¹² Nawˇmi Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ li nyiˬ li bi shiˇ ngeh, nui ma cawˆ˗eu miˇ neh Nawˇmi lehˇ kuˇ gaˇ neh “Maˬlahˬ” lehˇ myahˇ paˇ mawꞈ˗eu meh. Maˬlahˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ “yaw haˬ” lehˇ meh. (Luˇta 1:3, 5, 20, 21) Nawˇmi shaˬ kʼawꞈ saˇ kʼawꞈ maˬ gʼawˬ iˇ˗eu Luˇta lehˇ kuˇ˗eu aˬ tsu tiˬ tsu jawˇ˗eu meh. Luˇta naˇ Nawˇmi˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh loˬ˗eu jeˬ poˆ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu dawˬ zmˬ˗awˇ nui ma jiˇ ngehˬ saˇ nehˬ˗eu meh.—Luˇta 1:16, 17.

13. Nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ, aˬ dui neh caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh loˬ˗eu nga?

¹³ Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, aˬ dui neh bi caw ba mawꞈ˗eu meh. Miˬ zaˬ yo zaˬ heu naˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ huiˬ laˇ˗eu aˇ bawˇ nyiˬ bawˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ huiˬ laˇ luꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tiˬ bawˬ tiˇ bawˬ ciˇ ni ni kaꞈ leˇ˗awˇ, tiˬ bawˬ˗ahˇ gʼawˇ sehꞈ ngeh, dzeˇ yaꞈ˗euˬ bawˬ˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ shiˇ ngeh, dehꞈ yaꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni deuˬ˗eu meh. Maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ bi shiˇ˗euˬ Pawˇlaˬ b ehˇ˗eu “Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ paˇ iˇ˗euˬ lehˇ miˇ˗a. Dehꞈ daˆ leꞈ˗eu gʼaˬ jiˇ maˬ paˇ ahˇ miˇ˗a. Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ neh cawˬ kʼaˇ muiˬ˗eu gʼaˬ ya smˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ dehꞈ ngeh ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yawˬ jeˬ na luꞈ ja nehˬ nya˗eu uˬ taꞈ, ngaˇ laˬ kʼaˬ kʼaˇ cehˇ ngeh aˬ yawꞈ jiˇ cehˇ˗awˇ, ngaˇ shaˬ zahˬ kʼaˇ puˬ ngeh aˬ yawꞈ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗euˬ shaˬ zahˬ dzawˇ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ naˇ ngaˬ˗ahˇ dehꞈ luꞈ kʼawꞈ shiˇ taˬ˗euˬ gaˇ duˇ miˇ˗a.”

14-15. Aˬ dui nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui ma aˬ joˆ˗ehˇ laˆ saˇ nehˬ nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga? Aˬ dui ya mˇ dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, ngehˬ tsaˬ maˬ siˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ leh jeh˗awˇ ngehˬ cawˬ˗eu heu meh. Uˬ soeˬ˗euˬ Pawˇlaˬ paˇ ehˇ˗eu, “Teu ngeh yamˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ ngehˬ tsaˬ maˬ siˬ˗a lehˇ ngaˇ siˬ nya ma. Aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ lehˬ tmˇ lehˬ gaˇ guˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ˗aˬ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ya gaˬ gaˇ ehˇ naˇ, ngeuˬ leuˬ ngaꞈ laꞈ˗ehˇ ngehˬ gaˇ ya gaˬ˗eu maˬ gaˇ dzehˬ miˇ˗a.” Nui ma cawˆ luꞈ˗eu deuˬ, aˬ dui naꞈ suiˇ ni ngehˬ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Pawˇlaˬ “‘Ngaˬ˗ahˇ kʼawꞈ nui ma maˬ muiˬ nya de’ lehˇ cawˬ deuˬ ehˇ gaˇ ya gaˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ guiˬ lahˬ dui dui miˇ˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

¹⁵ Miˬ zaˬ bi shiˇ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ Gʼoeˇliˬ˗amˬ ehˇ˗eu, “Aˬ cawˬ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Heu naˇ aˬ cawˬ deuˬ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, gʼaˬ jiˇ ahˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗awˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh.” Miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ˗eu Biˇ˗aˇkaꞈ ehˇ˗eu “Tiˬ gʼaˬ na ngaˬ  nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ tiˬ deuˆ nyiˬ deuˆ na gui nehˬ laꞈ ngeh, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ za laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗awˇ, ngaˇ ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja gaˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a.”

16. (a) Aˬ dui nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu nga? (b) Yaˬkoˆ 1:27-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ jaˆ˗eu nga?

¹⁶ Nawˇmi nehˬ˗ehˇ maˬ gʼawˬ iˇ˗eu Luˇta loꞈ˗ehˇ aˬ dui kʼawꞈ, nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ byehˇ ni ya ngehˬ gʼeh daˆ leꞈ˗eu meh. Uˬ soe˗euˬ Pawˇlaˇ kʼoeˇ gʼaˬ ehˇ˗eu “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ shiˇ ngeh, gʼaˬ biꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ byah ni oe˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ, yawˬ ha gaˇ yawˬ ha paˇ mˇ kʼoꞈ˗iˇ jiˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ naˇ, aˬ yawꞈ yaw oeˇ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ paˇ duˇ miˇ˗a. Ngaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu naˇ, nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ aˇ nah aˇ yamˬ aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ luꞈ˗a siˬ lehˇ tsawˇ haˬ deuˬ siˬ nya˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ caw ba˗eu lehˇ miˇ˗a.” Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Tiˬ gʼaˬ na tiˬ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gaˇ laˇ nya˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ aˬ yawꞈ maꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ taꞈ yaꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mˇ ngeh, noeˬ shaˬ leˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ noeˬ shaˬ˗eu jeˬ aˇ baˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ biꞈ taˬ˗euˬ lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ.—Yaˬkoˆ 1:27-ahˇ gui.

17. Nymˇ dahˬ neh bi byehˇ dzehˬ˗euˬ deuˬ, aˬ jeˬ miˇ neh caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu nga?

¹⁷ Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ neh bi byehˇ˗awˇ, nui ma nyiˇ nui ma cawˆ luꞈ˗eu deuˬ jiˇ paˇ jawˇ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ ma nyiˇ sheuˬ˗euˬ Jawˬ˗iˬ ehˇ˗eu, “Ngaˇ ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ  zaˬ shiˇ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, gʼawˬ dzehˬ nehˬ laꞈ˗eu naˆ ni maˬ naˇ˗eu beu. Aˬ yawꞈ maˬ yehꞈ maˬ ca˗ehˇ lehˬ laˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ maˬ ehˇ, naˇ laˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ maˬ ehˇ, teu naˇ maˬ loꞈ hmˬ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ diˇ daˬ˗ehˇ byehˇ dzeh˗eu lehˇ jahˇ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ nui ma naˇ˗awˇ aˇ poeˬ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ baw gaˇ duˇ nya.”

18. Nymˇ dahˬ gʼawˬ iˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui nymˇ dahˬ bi shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, bi byehˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yaw muiˬ jeˬ ui cuiˆ na mˇ nehˬ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ ngaˇ lehˇ bi siˬ leˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yaw beh naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu cawˬ loˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 17:17) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nya˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ hawˬ kuˇ dzaˬ nya˗awˇ, tiˬ jeˬ na tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu uˬ taꞈ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ nya˗awˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tahˬ nya˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ leˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ “nui ma tsawˬ paˆ˗euˬ deuˬ dawˬ peh” jawˇ˗awˇ, “miˬ coeˬ miˬ ma deuˬ˗ahˇ haw piˇ˗eu” miˇ neh meh.—Ja ceuˬ 34:18; 68:5.

19. 1 Beˬtuˆluˆ 3:8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ deˬ?

¹⁹ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ le ngeh, “dzeuˇ laˇ ngeh kʼaˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ, dzeuˇ˗iˇ jiˇ˗awˇ ya ngehˇ byoˆ jiˇ”˗eu meh. Aˬ dui “kʼaˇ pyeuꞈ dzeuˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ ya ngehˇ byoˆ jiˇ”˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ ma. (Iˇsaˬyaˇ 65:16, 17) Aˇ nah teu maˬ keuˆ laˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˬ neh caw ba daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ.—1 Beˬtuˆluˆ 3:8-ahˇ gui.