1. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬsuˇ neh saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu nga?

 Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, ‘Naw maꞈ yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ˗awˬ. Yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ taˬ kʼahˬ lahˇ’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 21:34) Aˬ dui saˇ tiˇ dawˬ heu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya naˇ haˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nymˬ˗mˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu miˇ neh meh.

2. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tahˬ puˬ˗eu nga?

² Tiˬ poˆ na bi noeˬ shaˬ bi kʼahˬ lahˇ˗eu shaˬ zahˬ, tiˬ hmˬ saˇ˗i tiˬ hmˬ maˬ tsehˆ leˇ ni laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ heu˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Jaw b lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, iˇ nmꞈ˗ahˇ taꞈ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ 19 kʼoꞈ dahˬ dzaˬ daˆ laꞈ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ cah˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ nyiˬ buˇ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ miˇ neh, nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ dzaˇ˗i tiˬ kawˆ naˇ, Bawꞈ hawˇ˗eu Liˇdaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ neh ya puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ naˇ, Jaw˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ gaˇ mˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu miˇ neh, iˇ kahˇ aˇ poeˬ biꞈ˗eu jiˇ maˬ ahˇ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, saˬ laˬ gʼoˬ Liˇdaˬ˗ahˇ shiˇ gaˇ keuˆ nya˗eu nui ma naˇ gawˇ naˇ nga lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Naˇ gawˇ teu naˇ, mawˇ do˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ bi teˬ dui dui˗eu meh.

3. Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ jah ziꞈ nya˗eu nga?

³ Aˬ dui˗ahˇ beh˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ, aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ gaˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ gui.) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ  kamˬ coeˇ oˇ coeˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

4. Eˇliˇyaˆ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

⁴ Eˇliˇyaˆ shaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗awˇ, shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Aˬhaˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Baˬlaˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu doeˇ dui dui˗eu Yeˬsaˬbeˬlaˇ˗ahˇ sheuˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ baˬ da neh, Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Baˬlaˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ byah laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ bawˇlawˇpeh gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ jiˇ sehꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Eˇliˇyaˆ cehˆ dzeuˇ nya˗euˬ uˬ taꞈ, huiˬ˗eu mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh maˬ ya shiˇ˗aˬ. (1 Sahˬpaˬ 17:2-4, 14-16) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Eˇliˇyaˆ Baˬlaˇ˗euˬ bawˇlawˇpeh hawˇ˗eu Baˬlaˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ mawˇ dzoeˇ ngeh jiˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 18:21-24, 36-38) Eˇliˇyaˆ aˬ yawꞈ shaˬ luꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh.

5-6. 1 Sahˬpaˬ 19:1-4-ahˇ haw ngeh, Eˇliˇyaˆ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ˗euˬ nga?

⁵ 1 Sahˬpaˬ 19:1-4-ahˇ gui. Yeˬsaˬbeˬlaˇ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ lmˬ˗eu miˇ neh, Eˇliˇyaˆ guˆ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ Beˬlaˇsheˬba meuˬ˗ahˇ cehˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “ngaˇ yaw dehꞈ maˬ paˇ dehꞈ mawꞈ miˇ˗a” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ keuˆ ni nui ma cawˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?  Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Eˇliˇyaˆ kʼawꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, “aˬ dui loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. (Yaˬkoˆ 5:17) Tiˬ poˆ na, aˬ yawꞈ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ dui dui˗awˇ gʼaˬ jiˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu, ngaˇ tiˬ gʼaˬ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ jawˇ ngaˬ˗aˇ lehˇ noeˬ leˇ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ neh muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ leh jeh˗euˬ heu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ˗eu miˇ neh, tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nga lehˇ jiˇ noeˬ leˇ nya˗eu meh. (1 Sahˬpaˬ 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Eˇliˇyaˆ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu bawˇlawˇpeh kʼawꞈ, teu loꞈ˗ehˇ noeˬ gaˇ aˬ dui zahˬ leˇ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗euˬ meh.

⁶ Eˇliˇyaˆ toˆ˗ehˇ noeˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ dehˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, Eˇliˇyaˆ˗ahˇ gʼaˬ paˇ kʼaˆ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:5-7) Myahˇ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu baoˬ˗ahˇ bi mawˇ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Baˬlaˇ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ˗eu tsawˇ haˬ 7,000 gʼaˬ jawˇ˗a siˬ lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:11-18) Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ shaˇ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ ngaˇ˗a lehˇ bi siˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh.

7. Yeˬhawˇbaˬ neh Eˇliˇyaˆ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?

⁷ Nawˬ˗ahˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ miˇ˗a loˇ? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ jiˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui aˇ naˆ ni noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya ngaˇ˗a lehˇ jiˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui, yaw dui baw˗awˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:14; 139:3, 4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu heu neh Eˇliˇyaˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, Miˬyehˇ aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 55:22.

8. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

⁸ Noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ˗awˇ, maˬ muiˬ˗eu paw bi noeˬ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Miˬyehˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ dzawˇ nehˬ laˇ˗awˬ lehˇ ehˇ taˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 5:3; 1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, aˬ dui ya puˬ luꞈ˗eu jeˬ ya dzawˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui nehˬ˗ehˇ Eˇliˇyaˆ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ le kʼawꞈ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh ngehˬ cawˬ˗eu meh. Aˬ dui neh Jaˇliꞈ˗ahˇ ya gui˗euˬ gaˇ kawˆ teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ paˇ biꞈ nehˬ nya˗a siˬ.—Loˇmaˆ 15:4; Heˬbyehˇ 10:24, 25.

9. Nui ma taˬ nya˗eu cawˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ Eˇliˇshehˇ˗ahˇ gaˇ tiˬ jeˬ na a nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, Eˇliˇyaˆ shaˬ zahˬ mˇ ngeh kamˬ daˬ coeˇ ni bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, muiˬ˗eu cawˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui yawˬ ha nui ma taˬ˗eu cawˬ˗ahˇ, yawˬ ha noeˬ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ teu˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (2 Sahˬpaˬ 2:2; Dawˬdaˬ 17:17) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ya ja nehˬ˗eu maˬ siˬ ni pyeuꞈ luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu, noeˬ dahˇ doe˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ bi tahˬ puˬ le nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ luꞈ˗uˇ.

10. Eˇliˇyaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga? Iˇsaˬyaˇ 40:28, 29 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ kʼoꞈ mˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Eˇliˇyaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui jiˇ kamˬ daˬ coeˇ meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ jiˇ laˇ˗awˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mˇ maˬ shaˇ nahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh.  Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 40:28, 29-ahˇ gui.

11-13. Noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ heu smˇ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

¹¹ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ paˇ ahˇ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Haˬnahˬ zaˬ maˬ jawˇ le˗eu miˇ neh paˇ shaꞈ dawˇ gaˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ miˬ zaˬ nyaˆ taꞈ tiˬ gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja buˬ ja doeˇ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:2, 6) Haˬnahˬ nui ma cawˆ dui dui˗eu miˇ neh, ngoeˇ˗awˇ hawˬ jiˇ maˬ dzaˬ˗a.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:7, 10.

¹² Sahˬ paˬ Daˬbiˇ kʼawꞈ yaw myaˬ poˆ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh ya tahˬ puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ tiˬ hmˬ saˇ˗i tiˬ hmˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ yaw myaˬ poˆ mˇ lehˬ˗euˬ miˇ neh, nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. (Ja ceuˬ 40:12) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Aˬbaˇsaˬloˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ puiˬ˗awˇ bi sehꞈ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 15:13, 14; 18:33) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ zawˇ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ tiˬ gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 16:23–17:2; Ja ceuˬ 55:12-14) Daˬbiˇ neh boꞈ˗euˬ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ yaw myaˬ bymˇ, Daˬbiˇ aˇ naˆ ni shaˬ zahˬ mˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni nui ma taˬ˗eu lehˇ bi mawˇ laꞈ˗eu meh.—Ja ceuˬ 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ haiˬ˗eu tsawˇ haˬ yaw dehꞈ dehꞈ gaˇ myaˆ naˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Leˬbiˇ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Aˬsaˆ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗awˇ, ‘Miˬyehˇ˗euˬ Uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma’˗ahˇ gaˇ mˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ gaˇ keuˆ ni nui ma cawˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ guiˬ lahˬ za kʼawꞈ, teu jiˇ maˬ loꞈ nya siˬ lehˇ noeˬ laˇ˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw˗euˬ heu smˇ gʼaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

 ¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ heu smˇ gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu lehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ jiˇ paˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ duˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ iˇ˗eu meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:9, 10; Ja ceuˬ 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Haˬnahˬ nui ma saˇ laˇ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 1:18) Daˬbiˇ kʼawꞈ “Tsawˇ muiˬ shaˬ zahˬ aˇ myaˆ myaˬ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ dzeuˇ ni, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ka kʼoꞈ˗eu meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 34:19) Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ teu gʼaˬ jiˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗awˇ, “ngaˬ˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nawˇ tuˆ tehꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, “Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ peh ya jawˇ˗eu jeˬ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ dui dui nya. Ngaˬ˗euˬ ziꞈ duˬ gʼoe duˬ˗aˬ, Dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ma” lehˇ jiˇ paˇ caˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 73:23, 24, 28) Aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ shaˬ bi kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu gaˇ kawˆ keuˆ le nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoe˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ kʼaˇ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, aˬ dui kamˬ daˬ coeˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 143:1, 4-8.

16-17. (a) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya jawˇ gʼawˬ˗eu nga? (b) Aˬ dui gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Heu smˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui tiˬ jeˬ paˇ dzaw geuꞈ nya˗a siˬ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ya jawˇ gʼawˬ˗a. (Dawˬdaˬ 18:1) Yaw jeˬ ma jeˬ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ neh bi byehˇ˗awˇ nui ma cawˆ˗eu Nehˇsiˬ ehˇ˗eu, “Ngaˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ˗iˬ maˬ mawˇ mawꞈ, maˬ ngehˬ cawˬ mawꞈ ni yaw myaˬ nah jawˇ˗euˬ ma. Tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ paˇ jawˇ naˇ, nui ma paˇ cawˆ dzehˬ laˇ nya.” Aˬ yawꞈ shaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu leh jeh laˇ ngeh, yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗euˬ meh. Nehˇsiˬ paˇ ehˇ˗eu “Ngaˇ aˬ cawˬ˗euˬ shaˬ zahˬ ja gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ ngehˬ˗ehˇ gaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ gʼawˬ shaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ gaˬ ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma.”

¹⁷ Mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu naˇ gʼaˬ paˇ bi ahˇ kʼoꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ “nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ laꞈ˗awˇ ngehˬ gʼeh” nehˬ laꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 86:17) Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ, Jaˇliꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ, heu deuˬ˗ahˇ neh aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu meh. Mehˬ bawˬ naˇ aˬ dui˗ahˇ “nyiˬ paw luꞈ” gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 1:11, 12) Mehˇ nmˇ Soˬpiˇ˗yaˬ “Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ oˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, mehˬ bawˬ heu meh. Ngaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ jawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

18. Aˬ dui nui ma gʼaˬ baˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui nui ma gʼaˬ baˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ mehˬ hu paw noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ bi jaˆ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ taˬ ngehˇ. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ baˬ˗awˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, “mˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ laˇ˗awˇ mˇ nya ni” caw ba nehˬ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:13, Jaˇliꞈ Yaw shuiꞈ 1997.

19. Loˇmaˆ 8:37-39 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu nga?

¹⁹ Loˇmaˆ 8:37-39-ahˇ gui. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ laˆ tsoeˬ nya˗a lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗awˇ, caw ba nehˬ˗eu heu neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw ma.