1. Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

 Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ naˇ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu heu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ caw cehˇ˗awˇ, ngoeˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ caw ngoeˇ”˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:15) Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ 70 gʼaˬ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ gʼoꞈ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ jiˇ “laˬ kʼaˬ cehˇ” dui dui˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:17-21) Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ ngoeˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh˗aˬ, “aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui leˇ˗euˬ meh.”—Yoˇhaˬ 11:33.

2. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nga?

² Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh meh. Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ aˬ dui Yeˬsuˇ “tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ” dui dui˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. (Dawˬdaˬ 8:31) Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗eu meh. Kuiˇ laꞈ Yoˇhaˬ Yeˬsuˇ ‘tsawˇ haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ siˬ nya˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 2:25) Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ dui dui˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ ni Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ miˇ neh, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ naˇ haˬ mawꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, tsaꞈ gaˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 4:5.

3-4. (a) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? (b) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ ya mˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ ya mˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. (1 Gawˇliˬtu 9:16) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˬ behˆ yaw kah pyeuꞈ nya lehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ dui  tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ bi siˬ mawꞈ˗awˇ, “za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ noeˬ naˇ, ngehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

⁴ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ nya nga lehˇ ja sawˇ ma. Teu maˬ ja sawˇ mi naˆ˗ehˇ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu 4 jeˬ˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma.—1 Beˬtuˆluˆ 2:21.

5-6. (a) Yeˬsuˇ aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 61:1, 2-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ ya mawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nga?

⁵ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw ma. Tiˬ poˆ aˬ yawꞈ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ, “hawˬ dzaˬ˗eu maˬ dah” ni gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui luꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ doˆ˗iˇ”˗awˇ, “gʼaˬ naˬ naˬ˗iˇ kaˇ˗euˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jeˬ hu neh teu gaˇ iˇ keuˆ taˬ˗awˇ loꞈ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “gʼawˬ shaˬ haw gaˬ˗euˬ b meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗aˬ, yawˇ bo˗eu gʼaˬ maˬ jawˇ˗eu yawˇ yawˇ maꞈ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Kʼoeˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ meh.”—Maˬkuˆ 6:30-34.

⁶ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh tsawˇ haˬ heu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ “yawˇ bo˗eu gʼaˬ maˬ jawˇ˗eu yawˇ yawˇ maꞈ˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na iˇ shaˬ shaˬ˗awˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya mˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ haw mawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ˗euˬ baˬ da neh nui ma cawˆ luꞈ˗eu jiˇ pyeuꞈ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw meh. Yeˬsuˇ kʼawꞈ shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ tahˬ puˬ haw˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu lehˇ dzeuˇ yaꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ˗eu gaˇ kawˆ ngehˬ mawꞈ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 61:1, 2-ahˇ gui.

7. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

 ⁷ Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ duˇ ni, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ, “yawˇ bo˗eu gʼaˬ maˬ jawˇ˗eu yawˇ yawˇ maꞈ˗ahˇ duˇ”˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ jaˆ˗eu ma. Teu naˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. (Pah mehˬ˗eu 14:6) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, ‘gʼaˬ baˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu shaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ’˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu ma. (Ja ceuˬ 72:13) Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na mˇ nehˬ mawꞈ˗eu ma.

8. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁸ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ pyeuꞈ law nmˇ˗aˬ, aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nga, aˬ cawˬ neh aˬ joˆ˗ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. c (Maꞈtehˬ 7:12) Aˬ dui mˇ nya˗eu 4 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Tiꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh saˬ laˬ gʼoˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Muiˬ˗eu saˬ laˬ gʼoˬ deuˬ˗aˬ, naˇ luꞈ˗eu aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya laˆ saˆ˗eu nga lehˇ haw˗eu meh. Saˬ laˬ gʼoˬ naˇ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗awˇ aˬ geu gaˇ naˇ nya lehˇ naˇ haˬ tseˇ˗awˇ, naˇ luꞈ˗eu gʼaˬ dzawˇ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu meh. Jaˆ gʼaˬ biꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ tehˬ ni, naˇ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ laˆ saˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ gʼeh nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ya tsaꞈ gaˬ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗awˇ aˬ jeˬ noeˬ˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni ya leh jeh˗eu meh.

9. Aˬ dui aˬ jeˬ lehˇ maˬ ya noeˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁹ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ tahˬ puˬ luꞈ˗eu, aˬ jeˬ˗ahˇ jah˗eu, aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ jah˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya ma lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ ya noeˬ˗a. (Dawˬdaˬ 18:13) Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na ya naˇ haˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:5) Nawˬ˗euˬ jawˇ kahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼeh nya naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya, aˬ jeˬ gaˇ mˇ de, nymˇ dahˬ baw ma laˬ, aˬ gaˇ neh oe deˬ lehˇ naˇ haˬ. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ doˆ leꞈ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ naˇ, guiˬ lahˬ dawˬ aˬ geu kawˆ tsaꞈ gaˬ paˬ nga lehˇ aˬ dui˗ahˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ siˬ nya naˇ, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:19-23 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.

10-11. 2 Gawˇliˬtu 4:7, 8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu nyiˬ jeˬ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ jeˬ nga?

¹⁰ Nyiꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ dui kʼawꞈ ni maˬ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ jaˆ˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ deuˬ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ  shaw nya meh. (1 Gawˇliˬtu 10:13) Nymˬ˗mˇ iˬ nah yaw dehꞈ dehꞈ˗eu shaˬ dui dui meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Aˬ dui oˇ nya˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7, 8-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ paˇ siˬ nya gaˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nah yawꞈ dehꞈ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” tsaꞈ gaˬ nehˬ mawꞈ˗eu ma.—Iˇsaˬyaˇ 52:7.

¹¹ Mehˇ nmˇ Seuˇkeꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya laˇ ngeh, zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗awˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ peuˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, “Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ nui jah aˬ cawˬ˗ahˇ ya dzawˇ nehˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Ngaˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗eu yaw duˬ baw miˇ˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ ya gaˬ haw ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ ya siˬ nya˗euˬ deuˬ, aˇ naˆ ni gʼawˬ shaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga lehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ meh. Seuˇkeꞈ “Ngaˬ neh ya siˬ nya˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ yaw shuiꞈ teu naˇ, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗awˇ nui saˇ bi oꞈ dui dui nya. Ngaˇ aˬ cawˬ deuˬ jiˇ ni yaw tsaˬ yaw dawˇ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Seuˇkeꞈ aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zawˇ˗ehˇ noeˬ keuˆ nya laˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ peuˬ laˇ˗awˇ neh ehˇ˗eu, “Aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha nui jah bi ahˇ laˇ˗eu lehˇ ngaˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ noeˬ haw˗aˬ. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, jah˗eu jeˬ yaw shuiꞈ heu˗ahˇ jiˇ ni ngaˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah jaˆ ni caw ba nehˬ˗eu meh.” d

12-13. Aˬ dui mehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh ya oˇ˗eu nga?

¹² Smˇ, aˬ dui mehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ oˇ nehˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ zahˇ heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu puˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ bi gaˬ˗awˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ caw teh˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ nya˗eu  miˇ neh, aˇ yeˇ huiˬ dui dui jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

¹³ Yaw jeˬ ma jeˬ heu hmˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Lawˇ dzmˇ oeˇ dui dui laˇ naˇ, yaw shuiꞈ ya tsoˆ paˇ˗eu meh. Lawˇ dzmˇ yaw shuiꞈ hmˬ tsoˆ luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ lawˇ dzmˇ yaw oeˇ hmˬ˗ahˇ zmˬ tawˬ luꞈ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ lawˇ dzmˇ yaw shuiꞈ hmˬ tsoˆ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, yaw oeˇ hmˬ˗ahˇ laˆ pyaˆ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ neh jah myahˇ laꞈ˗euˬ nui jah “yaw oeˇ”˗ahˇ maˬ bi byehˇ dzeh mi naˆ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ gaˬ haw˗euˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ mehˬ taˬ˗euˬ nui jah “yaw shuiꞈ”˗ahˇ jeˬ hu ya bi jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui jah yaw shuiꞈ teu˗ahˇ ziꞈ dah ni jah laˇ naˇ, nui jah yaw oeˇ˗ahˇ byehˇ dzeh nya laˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ heu tiˆ˗ahˇ bi dehꞈ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:2.

14-15. Aˬ dui miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, maˬ gaˬ haw˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh oˇ nga lehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, taˆ lehˇ ha geuꞈ meh lehˇ maˬ ya noeˬ tmˬ˗a. Toˆ˗ehˇ noeˬ ngeh to˗aˬ, aˬ dui aˬ yawˬ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ a lawˆ lawˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw. Tiˬ gʼaˬ na gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ui cuiˆ na ya gaˬ haw˗awˇ, tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ gaˬ haw˗euˬ deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na shiˇ˗euˬ deuˬ maˬ paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ jah˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na tsawˇ muiˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ ya le meh lehˇ jah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui heu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

¹⁵ Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu nga lehˇ haw ma. Aˬ yawꞈ Aˇdahˬbeh˗eu 1:28-ahˇ jeˬ hu gui˗awˇ, Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ geu gaˇ bi jawˇ mawꞈ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bi jawˇ mawꞈ nga lehˇ nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi jawˇ mawꞈ nga lehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Iˇsaˬyaˇ 55:11-ahˇ gui˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ paˇ iˇ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ maˬ paˇ iˇ ngaˬ siˬ lehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Ja ceuˬ 37:10, 11-ahˇ gui˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu nga lehˇ paˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Jaˇliꞈ neh heu loꞈ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˬ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ ngaˇ siˬ lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗euˬ meh.

16-17. Aˬ dui Dawˬdaˬ 3:27-ahˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ˗eu nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁶ Oeˬ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ leˇ nya nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui nymˇ sahˇ gʼaˬ maˬ dah ngeh gʼa kʼoꞈ iˇ haw maˬ loˇ? Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ dah naˇ seuˆ maˬ ma lehˇ ehˇ˗awˇ, nawˇ dah ngeh paˇ laˇ ma lehˇ ehˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nymˇ sahˇ gʼaˬ bi caw ba mawꞈ˗eu ui cuiˆ na jaˆ naˇ tawˇ neh? Maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ paˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ  gaˇ˗iˬ maˬ iˇ nya naˇ tawˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh loˇ? Caw ba nehˬ nya meh.—Dawˬdaˬ 3:27-ahˇ gui.

¹⁷ Mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ ui cuiˆ na gaˬ nehˬ˗euˬ gaˇ neh, yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ zaˬ bi shiˇ˗euˬ tiˬ pehˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ pehˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ yaw myaˬ deuˆ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu pehˬ sahˬ boꞈ teu za ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Nui ma cawˆ luꞈ˗eu aˬ ma gʼaˬ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ˗ahˇ “Miˇ nah ngaˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗eu lehˇ miˇ˗a, nawˬ˗euˬ sahˬ boꞈ nga pehˬ zaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu lehˇ nawˇ maˬ siˬ nya˗eu paˬ. Nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ huiˬ paˬ maˬ siˬ miˇ˗a. Sahˬ boꞈ teu ngaˬ pehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ˗aˬ, maˬ ehˇ jiˇ coeˇ nya. Miˇ nah ngaˇ nawˬ˗euˬ sahˬ boꞈ 20 poˆ dzehˬ ni gui˗euˬ ma. Nawˇ ngaˬ pehˬ˗ahˇ heu naˆ naˆ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ gaˬ˗eu lehˇ maˬ noeˬ haw˗aˬ. Guiˬ lahˬ huiˬ dui dui ma de” lehˇ sahˬ boꞈ boꞈ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui kʼawꞈ shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, caw ba˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na mˇ nehˬ naˇ, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh.

18. 1 Gawˇliˬtu 3:6, 7-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ ya ahˇ˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh tsaˬ˗eu nui noeˬ ya ahˇ˗eu meh. Yawˬ ha˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya noeˬ tmˬ˗a. Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu nmˇ˗aˬ ngeuˇ kʼawꞈ, gaˇ heu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ maˬ ngeuˇ˗a. (1 Gawˇliˬtu 3:6, 7-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ sheuˬ ahˇ laꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 6:44) Tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu hawˇ˗eu maˬ ha geuꞈ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ neh iˇ˗eu tehꞈ meh. (Maꞈtehˬ 13:4-8) Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ saˬ laˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ gaˇ taˬ ngehˇ. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ nawˇ ngehˬ gaˇ maˬ naˇ haˬ ngeh gʼaˬ taˬ baˬ.

19. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, muiˬ˗eu yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh laˬ kʼaˬ bi cehˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ ya biꞈ˗eu miˇ neh, nui saˇ jiˇ oꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu heu naˇ, “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ” biꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ha geuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 13:48) Teu miˇ neh “kʼaˇ yehꞈ laˇ ngeh tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ kaˇ˗euˇ.” (Gaˬlaˬtiˆ 6:10) Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ cawˬ aˬ dui˗euˬ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ laˇ˗awˇ, aˬ dui kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 5:16.