1-2. (a) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngehˬ cawˬ˗eu meh. Gaˇ hu Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, bawˇlawˇpeh hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ zmˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ jiˇ zmˬ˗eu meh. (Aˬmoˆ 3:7; Gaˬlaˬtiˆ 3:19; Pah mehˬ˗eu 1:1) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ngehˬ cawˬ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ biꞈ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ma aˬ dui˗ahˇ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ meh.

² Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh jiˇ mˬ˗ahˇ neh 3 poˆ ngehˬ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ aˬ jeˬ jeˇ ngehˬ˗euˬ nga lehˇ haw˗awˇ, Miˬyehˇ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu uˬ taꞈ, dawˬ teu aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

3. Maˬkuˆ 1:9-11-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ lehˇ ngehˬ laˇ˗euˬ nga, dawˬ teu aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

³ Maˬkuˆ 1:9-11-ahˇ gui. Dawˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mˬ taˆ˗ahˇ neh ngehˬ dahˬ beh le˗euˬ poˆ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ “Ngaˇ zawˇ gaˬ˗eu ngaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ ma. Nawˬ˗ahˇ ngaˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu paˬ. Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu smˇ jeˬ˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Tiꞈ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ pyeuꞈ˗eu. Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu. Smˇ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu heu deuˬ pyeuꞈ˗awˇ, gaˇ kawˆ heu smˇ jeˬ˗ahˇ kawˆ shawˆ˗ehˇ haw ma.

4. Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

⁴ “Nawˇ˗aˬ . . . ngaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ ma.” Yeˬhawˇbaˬ dawˬ heu dawˬ˗ahˇ neh aˬ yawꞈ gaˬ˗eu Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu  yaw shuiꞈ jeˬ beh˗euˬ meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ oe ngeh neh Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ pyeuꞈ luꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ˗ehˇ paˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ ngeh, mˬ taˆ gʼoˆ daˆ leˇ˗awˇ Miˬyehˇ neh tseˇ˗euˬ Sahˬpaˬ hawˇ˗eu Piˇma Yaw huiˬ gʼaˬ geuꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 1:31-33; Heˬbyehˇ 1:8, 9; 2:17) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh “Nawˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ ma” lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 3:22.

5. Yeˬhawˇbaˬ neh nui gaˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁵ “Nawˇ˗aˬ, ngaˇ zawˇ gaˬ˗eu . . . Zaˬmaˇ ma.” Yeˬhawˇbaˬ neh nui gaˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh lehˇ aˬ dui˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:20) Aˬ dui yaw muiˬ jeˬ mˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ ja ceuˬ laˇ˗awˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ za˗awˇ teu naˆ maˬ tseˇ muiˬ daˆ laˇ ni leh jeh mawꞈ laˇ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ja ceuˬ nehˬ˗awˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ ngeh, zaˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗awˇ bym laˇ˗eu meh.

6. Aˬ dui Yeˬsuˇ mˇ byah nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga?

⁶ “Nawˬ˗ahˇ ngaˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui ma.” Dawˬ heu dawˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ caw meh lehˇ jah˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ jah˗eu miˇ neh, aˬ dui kʼawꞈ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ kʼaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ nehˬ meh lehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jah nya˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 1:20)  Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ dzehˬ laˇ˗awˇ mˇ caw mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ kʼawꞈ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ daˆ leꞈ meh lehˇ aˬ yawꞈ jah˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 2:21.

7. Maꞈtehˬ 17:1-5-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ neh ngehˬ le˗euˬ nyiꞈ poˆ aˬ yawꞈ poˆ naˇ aˬ geu ngeh pyeuꞈ˗awˇ, aˬ jeˬ ngehˬ˗euˬ nga?

⁷ Maꞈtehˬ 17:1-5-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ neh ngehˬ le˗euˬ nyiꞈ poˆ aˬ yawꞈ poˆ naˇ, “Yeˬsuˇ gʼawˇ mawˇ paˇ” ngeh meh. Teu ngeh Yeˬsuˇ goˇ˗eu gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ ngeh, Beˬtuˆluˆ, Yaˬkoˆ, Yoˇhaˬ˗ahˇ jiˇ kuˇ leꞈ˗euˬ meh. Teu gaˇ jawˇ luꞈ ngeh, nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw sahˇ aˇ baˇ mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ myaˆ pyawˬ hawˇ˗eu mehˬ tsoeˬ yaw shehꞈ bya luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ Moˇseˬ hawˇ˗eu Eˇliˇyaˆ, Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ja luꞈ gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh kuiˇ laꞈ smˇ gʼaˬ “yuꞈ kʼaˆ jiˇ taˬ˗euˬ” kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ laˇ ngeh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ baˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 9:29-32) Kʼoeˇ naˇ yaw shehꞈ bya˗eu mˬ dmˇ aˬ yawꞈ maꞈ kʼoeˇ taˆ zaꞈ le˗awˇ, mˬ dmˇ laꞈ kʼoeˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ teˇ saˇ doˆ le˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh ngehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ “Heu˗aˬ, ngaˇ gaˬ dui dui˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu ngaˬ˗euˬ Zaˬmaˇ ma” lehˇ ngehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ heu poˆ naˇ “Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗awˬ” lehˇ jiˇ ngehˬ˗eu meh.

8. Yeˬsuˇ gʼawˇ mawˇ paˇ˗eu aˇ baˇ heu naˇ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁸ Yaw sahˇ aˇ baˇ heu naˇ, mehˬ hu paw Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬpaˬ geuꞈ ngeh˗euˬ baoˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ˗ahˇ aˇ baˇ baˇ mawˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˇ baˇ heu naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, shaˬ zahˬ hawˇ˗eu naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ nui jah bi ziꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˬ hu paw loꞈ luꞈ˗eu huiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh 30 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni byah laˇ ngeh kʼawꞈ, kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ gʼawˇ mawˇ paˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ngehˬ keuˆ luꞈ˗a siˬ. Teu gaˇ haw ngeh aˇ baˇ heu aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ maˇ jawˆ ni jaˆ luꞈ nga siˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—2 Beˬtuˆluˆ 1:16-18.

9. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ zmˬ nya˗eu aˬ jeˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ nga?

⁹ “Aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗awˬ.” Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ mˇ caw lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ngehˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ ngehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ˗awˇ, yaw beuˇ beuˇ jawˇ lehˇ saˇ tiˇ yaw myaˬ poˆ biꞈ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:42; 28:19, 20) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ, gʼaˬ maˬ bi baˬ ni jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 13:24) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ mehˬ bawˬ gm˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 15:10, 12, 13) Aˬ yawꞈ neh gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ teu naˇ maˇ diˇ zmˬ nya˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh.

10-11. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ nya˗eu nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 18:37) Aˬ dui ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˇ, iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za laˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu’ heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13; Luˇkaꞈ 17:3, 4) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui “aˇ yamˬ tsaˬ ngeh maˬ ehˇ, maˬ tsaˬ ngeh maˬ ehˇ” leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu jiˇ ni Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 4:2.

¹¹ Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ ngaˬ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:27) Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a, maˇ diˇ mˇ caw˗eu  meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ‘yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni kʼahˬ lahˇ’ kʼahˬ lahˇ˗ehˇ maˬ jawˇ˗a. (Luˇkaꞈ 21:34) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ jaˆ kʼawꞈ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ, muiˇ˗eu deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇ saˬ saˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ nui deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ ya oˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ heu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ˗a siˬ. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Ngaˬ neh biꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ kʼaˇ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ ngaˬ Da gaˬ tehꞈ˗a” lehˇ kamˬ nehˬ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 14:21.

12. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹² Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu meh. (Heˬbyehˇ 13:7, 17) Maˬ myahˇ laˇ˗euˬ heu myaˆ kʼoꞈ˗ahˇ, Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ gʼawˬ mya jeˬ laˆ paˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ keu ka yaw shuiꞈ hawˇ˗eu mˇ jeˬ mˇ kawˆ yaw shuiꞈ, jawˇ nah dzeuˇ tiˬ nah˗ahˇ neh ngaˬ nah yaw kaˬ˗ahˇ˗euˬ mehˬ bawˬ yaw shuiꞈ, Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ˗eu hawˇ˗eu laˆ saˆ˗eu uˬ taꞈ, bo saˆ˗eu jeˬ yaw shuiꞈ heu deuˬ paˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui noeˬ dahˇ doe˗awˇ nui gaˬ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ teu˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu ma. Aˬ dui aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw gaˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

13. Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui Yeˬsuˇ neh kʼaˇ mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw gaˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu naˇ, shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ meh lehˇ kamˬ nehˬ˗awˇ, “Gʼaˬ doeˇ dah” laˇ meh lehˇ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, “Ngaˬ˗euˬ kʼaˆ baꞈ baꞈ muiˬ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ kʼaˆ behˆ yaw pyaˇ ma” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:28-30) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ 4 dmˬ˗ahˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗euˬ gaˇ kawˆ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗awˇ, bi gahˇ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:7; 23:3) Yeˬsuˇ “Maˇ maˇ ni guiˬ lahˬ huiˬ˗eu deuˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ gaˬ˗awˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu deuˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 11:28.

14-15. (a) Yoˇhaˬ 12:27, 28-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ neh ngehˬ˗eu smˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ naˇ aˬ geu ngeh nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ biꞈ˗awˇ, ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu nga?

¹⁴ Yoˇhaˬ 12:27, 28-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ neh ngehˬ le˗euˬ smˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ naˇ, Yoˇhaˬ sahˬ  boꞈ laꞈ kʼoeˇ meh. Yeˬsuˇ shiˇ˗eu peh laˇ taˬ˗euˬ ngeh, Baˬsaˬkaˬ Bawˬ˗iˬ aˇ saˬ saˬ poˆ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗euˬ nui ma shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Aˬ da˗oˇ, nawˬ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ bi mawˇ˗awˬ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda mˬ taˆ neh “Ngaˬ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ bi mawˇ gʼaˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ poˆ paˇ bi mawˇ te siˬ” lehˇ ngehˬ gaˇ ya gaˬ˗euˬ meh.

¹⁵ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ jaˆ˗eu miˇ neh, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗eu meh. Yeˬsuˇ ya bi diˬ˗awˇ naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 26:38) Aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ bi taˬ huiˬ bi taˬ mahˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ nga lehˇ ja bu˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ˗eu jeˬ heu, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ gaˇ guˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ dui dui leˇ˗awˇ, keuˆ le˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ teu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ dawˬ teu bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 12:29, 30.

16. Aˬ dui tiˬ poˆ na aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ gaˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui kʼawꞈ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ gaˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ nya˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja bu˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui  gaˇ kawˆ teu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ nya lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ gʼaˬ ahˇ dui dui laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh aˬ dui teu kawˆ˗ahˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ˗a. ‘Yeˬsuˇ Ka li laꞈ kʼoeˇ aˬ dui nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ za nya ni, tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ caw ba tehꞈ˗a’ lehˇ aˬ dui jah nya meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ taˬ huiˬ taˬ mahˇ ni jahˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ laˆ deuˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, laˆ muiˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 94:22, 23; Iˇsaˬyaˇ 65:17.

17. Iˇsaˬyaˇ 30:21-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ˗eu nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni ngehˬ cawˬ luꞈ˗a siˬ. (Iˇsaˬyaˇ 30:21-ahˇ gui.) Aˬ dui mˬ˗ahˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ maˬ ya gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ biꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, ‘saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ . . . zaˬ kʼaˆ nui deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ tsaˬ tsaˬ ni bi dzaˬ bi dawˇ’ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:42) Aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu dzaˇ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu awˆlai paw˗euˬ keu ka deuˬ uˬ taꞈ, biˬdiˬoˬ deuˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ gui ahˇ taˬ˗euˬ teˇ saˇ heu deuˬ pyeuꞈ meh.

18. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ aˬ dui˗ahˇ nui jah hawˇ˗eu nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi kʼaˆ laˇ˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh ngehˬ nehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ aˬ dui˗ahˇ yaw jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ laꞈ kʼoeˇ jaˆ luꞈ˗eu lehˇ, jah ziꞈ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu haiˬ˗eu miˇ tsaˬ neh laˆ cawˆ˗euˬ yaw jeˬ na luꞈ˗ahˇ kʼawꞈ, laˆ muiˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ meh lehˇ jah ziꞈ ni caw ba nehˬ luꞈ˗uˇ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ mehˬ hu paw maˬ ehˇ aˬ dui ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, kamˬ coeˇ oˇ coeˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ byah˗awˇ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za nya ni, nui ma gʼawˬ mahˇ ni ya taˬ meh” lehˇ aˬ dui˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh.—Heˬbyehˇ 10:36.