1. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ gaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

 Tsawˇ haˬ myaˬ˗eu tiˬ paˆ gaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Yaw myaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ gaˇ mˇ myaˬ mˇ myahˇ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ gaˇ keuˆ ni maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ maˬ jawˇ lmˇ nehˬ nya gaˇ keuˆ ni maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ shaˇ noeˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ gaˇ keuˆ ni maˬ ehˇ, kaꞈ gʼa˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 2:23) Tiˬ deuˬ na naˇ kʼawꞈ yaw doeˇ doeˇ˗eu miˇ neh, gaˇ maˬ ya mˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 26:13, 14.

2-3. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

² Tsawˇ haˬ myaˬ˗eu tiˬ paˆ gaˇ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ gaˇ mˇ gaˇ ya leˇ meh laˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu maˬ paˇ loˬ meh. Yeˬsuˇ “Ngaˬ Da nymˬ˗mˇ keuˆ ni maˬ tsehˆ leˇ ni gaˇ mˇ luꞈ˗eu miˇ neh, ngaˇ kʼawꞈ ya mˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:17) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh myaˬ dui dui˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu huiˬ dui dui˗eu boeˬ boeˬ luˆ luˆ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ mawˇ laˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu muiˬ dui dui˗eu jeˬ, heu deuˬ˗ahˇ beh ngeh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ naˇ, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˬ neh mˇ taˬ shaˇ taˬ˗euˬ jeˬ myaˬ dui dui˗eu meh. Tsawˇ gahˇ ahˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ, kʼoeˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ nawˇ mˇ taˬ shaˇ taˬ˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ nawˬ neh beh taˬ˗euˬ boeˬ boeˬ luˆ luˆ deuˬ byah luꞈ˗eu meh” lehˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui jiˇ nui ma tsaˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 104:24.

³ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ “mˬ ciˬ daˆ ngeh” caw ba˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ “laꞈ saˇ maˇ” geuꞈ˗awˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 8:27-31) Teu gaˇ neh naˇ gʼawˬ myahˇ gʼeh˗awˇ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh jiˇ gaˇ mˇ˗eu biˇ dui dui˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda neh  biꞈ˗euˬ gaˇ teu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dzaˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ neh bi oe˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 4:34; 5:36; 14:10.

4. Aˬ dui gʼaˬ naˬ naˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui gʼaˬ naˬ naˬ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ˗eu maˬ baw˗eu miˇ neh, gaˇ mˇ gʼaˬ naˇ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu maˬ loˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ mˬ hawˇ˗eu miˇ˗ahˇ beh gʼaˬ ngeh, “gaˇ maˬ mˇ ni naˬ˗euˬ” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 31:17) Heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ mˇ˗eu naˬ leˇ˗awˇ, yawˬ ha neh mˇ gʼaˬ taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ dui dui gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ ngeh gaˇ mˇ dui dui kʼawꞈ, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ dzaˬ taꞈ dawˇ taꞈ˗eu aˇ yamˬ jiˇ bi jaˆ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 14:13; Luˇkaꞈ 7:34.

5. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˬ˗eu nga?

⁵ Jaˇliꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ mˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nymˇ gawˬ maˬ gawˬ ni gaˇ mˇ˗eu ya leh jeh˗eu meh. (Dawˬdaˬ 15:19) Nawˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ mˇ luꞈ˗eu paˬ. Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ, gʼaˬ naˬ yaw loꞈ loꞈ˗ehˇ ya naˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na nawˇ mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu, heu deuˬ aˇ yamˬ maˬ biˇ tsaˬ nya ni shaˬ luꞈ de laˬ? Aˬ dui gaˇ aˇ naˆ ni ya mˇ˗awˇ, gʼaˬ naˬ aˇ naˆ ni ya naˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya nya˗eu nga?

6. Maˬkuˆ 6:30-34-ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui gaˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ “kʼaˇ pyeuꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ, yawˬ yamˬ yawˬ law baw luꞈ˗eu meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ, aˬ yawꞈ ka˗eu jeˬ, tsoˆ˗eu jeˬ, ngoeˇ˗eu jeˬ, uiˇ˗eu jeˬ, gaˇ nyeh nyeh˗eu jeˬ, hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 3:1-8) Teu gaˇ haw ngeh, tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu nyiˬ jeˬ jaˆ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu naˇ, gaˇ mˇ˗eu hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu heu meh. Yeˬsuˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ gʼoꞈ le ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “hawˬ dzaˬ˗eu maˬ dah” gaˇ keuˆ ni suˬ saˬ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ “Aˬ dui maꞈ tehꞈ˗ehˇ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, gʼaˬ naˬ naˬ˗iˇ kaˇ˗euˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˬkuˆ 6:30-34-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya naˬ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu heu naˇ zaˬ lahˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh.

7. Jawˇ nah˗euˬ zahˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁷ Tiˬ poˆ na aˬ dui gʼaˬ naˬ ya naˬ˗awˇ, aˬ myah myah mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu ya mˇ baˇ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu Miˬyehˇ neh gaˇ hu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ yawˬ jaw na luꞈ˗ahˇ jaˆ˗eu Jawˇ nah˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗euˬ uˬ moˆ maˬ jawˇ kʼawꞈ, Jawˇ nah˗euˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ miˇ˗a laˬ lehˇ shaˇ noeˬ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.

8. Doˆ˗iˇ˗eu 31:12-15-ahˇ haw ngeh, Jawˇ nah heu aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nga?

⁸ Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ koꞈ “nah” laꞈ kʼoeˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ beh gʼaˬ ngeh, miˇ tsaˬ˗ahˇ mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ naˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:2) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ mˇ gaˇ ya leˇ˗awˇ, “nymˬ˗mˇ keuˆ ni maˬ tsehˆ leˇ ni gaˇ mˇ luꞈ˗eu” meh. (Yoˇhaˬ 5:17) Jawˇ nah heu naˇ, Aˇdahˬbeh˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ nah nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ shiꞈ nah aˬ yawꞈ nah byah laˇ naˇ, gʼaˬ naˬ naˬ lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Jawˇ nah  heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ yaw kaˬ saˇ kiˇ pyeuꞈ meh. Teu nah naˇ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ nah pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “a nehˬ taˬ˗euˬ muiˬ˗eu jaˬ˗eu aˇ nah” pyeuꞈ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 31:12-15-ahˇ gui.) Teu naˇ teu ngeh nah laꞈ kʼoeˇ, zaˬ maˬ ehˇ, zaˬ kʼaˆ maˬ ehˇ, jeˬ zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ gaˇ maˬ ya mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 20:10) Zahˇ dawˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu nui ma ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

9. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ tiˬ gʼaˬ na Jawˇ nah˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ bi jaˆ˗eu nga?

⁹ Jawˇ nah heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ paˇ laˆ shaˬ paˇ laˆ yaꞈ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jawˇ nah ngeh nah˗ahˇ cehˇ nmˇ tseuˆ dzaˬ˗eu maˬ ehˇ, naˇ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ saˆ˗eu maˬ ehˇ heu naˇ Jawˇ nah˗ahˇ maˬ mˇ kʼmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˬkuˆ 2:23-27; 3:2-5) Teu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ mehˬ gaˇ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ gʼoˆ shaw leˇ ni dzawˇ nehˬ˗euˬ meh.

10. Aˬ dui Maꞈtehˬ 12:9-12 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jawˇ nah nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ Yuˇdaˆ deuˬ, Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗euˬ uˬ moˆ jawˇ˗eu miˇ neh, Jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ caw teh˗eu meh. b Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ neh ngehˬ˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ jeˬ˗ahˇ yawꞈ haw haw˗ehˇ ya mˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Jawˇ nah˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu heu naˇ mˇ nya meh. Yeˬsuˇ “Jawˇ nah ngeh nah aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu˗aˬ, Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ  maˬ bahˬ˗aˇ” lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 12:9-12-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Jawˇ nah bi jaˆ˗euˬ heu naˇ, gaˇ mˇ gaˇ neh naˬ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ bi leh jeh laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ Jawˇ nah˗ahˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni leh jeh˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “Yeˬsuˇ˗aˬ, aˬ yawꞈ huiˬ laˇ˗euˬ jawˇ duˬ pyeuꞈ˗eu Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, Jawˇ nah keuˆ laˇ ngeh, aˬ myah myah kʼaˇ daˆ leˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ daˆ leˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu lehˇ tuˇ laˇ ngeh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ mawˇ nya˗eu meh.—Luˇkaꞈ 4:15-19.

11. Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˇ mˇ mehˬ nehˬ˗eu gʼaˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga?

¹¹ Yoˇsehˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ laꞈ saˇ maˇ bi pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ mehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ mehˬ˗euˬ yaw duˬ baw˗eu paˬ. (Maꞈtehˬ 13:55, 56) Yeˬsuˇ Yoˇsehˆ gʼawˬ mya gʼaˬ jawˇ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ gaˇ ya mawˇ haw˗euˬ paˬ. Aˇ nah˗ahˇ Yeˬsuˇ “gaˇ mˇ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, gʼaˬ gaˇ poeˬ za˗eu tsaˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:7) Teu gaˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ˗eu aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ siˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

12. Gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ geu deuˬ nga?

¹² Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ˗eu meh. Aˇ yawꞈ˗euˬ gaˇ daˬ ma hmˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, yawˬ ha˗ahˇ mˇ cu˗eu gaˇ jiˇ mˇ˗eu meh. Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ Pawˇluˆ ‘leh jeh dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ˗eu’ lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ kʼaˆ behˆ maˬ bi pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, ‘uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ ehˇ gaˇ mˇ˗eu’ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 3:8; Gʼaˬkʼehˇ 20:34, 35) Pawˇluˆ saˬ paˇ sehˬ gʼawˆ guꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ gaˇ ehˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ ngeh, “aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ . . . gaˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ kʼawꞈ, aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ loꞈ˗ehˇ saˬ paˇ sehˬ gʼawˆ guꞈ ahˬ˗awˇ dehꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu” miˇ neh meh. Pawˇluˆ ‘uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ ehˇ gaˇ mˇ˗eu’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, maˬ naˬ leˇ ni mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Pawˇluˆ Jawˇ nah ngeh lawˬ muˇ naˬ˗awˇ, teu nah˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ gaˇ maˬ mˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Aˬ dui Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Pawˇluˆ aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗ahˇ mˇ cu˗eu gaˇ mˇ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ” jiˇ mˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 15:16; 2 Gawˇliˬtu 11:23) Pawˇluˆ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla Pawˇluˆ˗euˬ “Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ cawˬ shaˇ cawˬ” pyeuꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:11; 16:3) Pawˇluˆ Gawˇliˬtu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu leh jeh dui dui˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 15:58; 2 Gawˇliˬtu 9:8) Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ “Maˬ mˇ nahˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ hawˬ taˬ bi dzaˬ” lehˇ bi boꞈ˗euˬ meh.—2 Teˇsaˬloˇni 3:10.

14. Yoˇhaˬ 14:12 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁴ Aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gaˇ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗awˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ heu meh. Yeˬsuˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ myaˆ maˬ tseˇ mˇ huiˬ gʼeh tehꞈ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 14:12-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ aˬ dui aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, mˇ huiˬ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya mawˇ dzehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ mˇ myahˇ dzehˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

15. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁵ Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ mˇ cu˗eu gaˇ mˇ luꞈ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˬ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ deuˬ, ngaˬ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw ngaˇ laˬ? Ngaˇ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ tiˬ dui mˇ˗awˇ, aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ mˇ jiˇ nya miˇ˗a loˇ?’ Ngeuˇ naˇ, baw leˬ kʼawꞈ nawˬ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ jiˇ ni guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ  laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗eu tiˬ gʼaˬ lehˇ haw ngaˇ laˬ? Ngaˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ miˇ˗a loˇ? Ngaˇ nui ma ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ gʼa kʼoꞈ iˇ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ mˇ miˇ˗a loˇ?’ Ngeuˇ naˇ, nawˇ Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

16. Yeˬsuˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

¹⁶ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ tiˬ poˆ na gʼaˬ naˬ naˬ˗eu loˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, teu ngeh˗euˬ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ, “Saˇ lehˆ ni dehꞈ˗awˬ. Dzaˬ˗awˇ dawˇ˗awˇ byawˬ gʼa˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu Yeˬsuˇ neh ja˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ smˇ muiˬ aˬ da teu gʼaˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 12:19; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:4) Smˇ muiˬ aˬ da teu gʼaˬ naˇ, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu hawˇ˗eu byawˬ gʼa mo gʼa gaˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Teu naˇ, gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu byawˬ gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ lehˇ maˬ noeˬ˗eu, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh.

17. Aˬ dui gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ nah˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ de?

¹⁷ Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu aˇ nah˗ahˇ zmˬ˗awˇ, gʼaˬ naˬ naˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ ehˇ, iˇ˗eu ma. Aˬ dui zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ hawˇ˗eu bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ˗eu ma. Aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ heu deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗eu ma. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ geu gaˇ gʼa iˇ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ˗eu uˬ taꞈ, kʼaˇ mawˇ le˗eu deuˬ˗ahˇ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu ma.—2 Tiˆmoˇseˬ 4:2.

18. Aˬ dui˗euˬ Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ Ka li aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui˗euˬ Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ Ka li aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ noeˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. (Heˬbyehˇ 4:15) Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ naˬ yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi naˬ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ bi mˇ mawꞈ˗awˇ, zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi mˇ mawꞈ˗eu meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ gaˇ neh bi buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.