Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 50
Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ
“Naw maꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ jawˇ˗eu jeˬ, ya buˬ ya law˗iˇ˗eu aˇ kʼoꞈ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi tsaꞈ gaˬ doe˗iˇ˗awˬ.”—Uˬduˬtahˬ˗eu 25:10.
Dawˬ caˇ 22 Uˆ lahˇ˗eu Miˇkʼahˬ keuˆ le shaw—Bi keuˆ le˗awˬ
Kawˆ shawˆ a
1-2. (a) Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ heu naˇ aˬ jeˬ nga? (“ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ heu naˇ aˬ jeˬ nga?” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.) (b) Yeˬsuˇ Luˇkaꞈ 4:16-18-ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ehˇ˗eu nga?
Yaw myaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ sahˬ paˬ sahˬ ma tiˬ gʼaˬ dzoˬ dzaˬ mˇ˗eu 50 kʼoꞈ byah laˇ naˇ, huiˬ dui dui˗eu bawˬ˗iˬ jahˇ˗eu meh. Bawˬ˗iˬ teu˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ lehˇ kuˇ˗eu meh. Bawˬ˗iˬ teu tiˬ poˆ na tiˬ nah tehꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ, tiˬ poˆ na tiˬ jaw jaw lah ni maˬ ehˇ, teu naˆ maˬ tseˇ maˬ ehˇ, jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ jahˇ gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ bawˬ˗iˬ teu˗ahˇ ngehˇ byoˆ shaw˗eu meh.
2 Aˬ dui teu naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ kʼoꞈ lah ni ga leˇ˗eu 50 kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ bawˬ˗iˬ naˆ maˬ tseˇ jiˇ muiˬ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu meh. Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ teu aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu naˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ jiˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ehˇ keuˆ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 4:16-18-ahˇ gui.
Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ, teu ngeh zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗euˬ deuˬ ya buˬ ya law˗iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ za kʼoꞈ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ paˇ ya jawˇ kʼoꞈ˗iˇ (Aˇ deuˆ 3-ahˇ haw) b
3. Uˬduˬtahˬ˗eu 25:8-12-ahˇ haw ngeh, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ heu naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?
3 Aˬ dui Miˬyehˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw naˇ, Yeˬsuˇ neh ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ buˬ˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ “Kʼoꞈ tsaˬ tsoˆ taˬ˗euˬ aˇ kʼoꞈ pyeuꞈ˗eu ngaˬ tseˇ kʼoꞈ tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ, naw maꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ jawˇ˗eu jeˬ, ya buˬ ya law˗iˇ˗eu aˇ kʼoꞈ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi tsaꞈ gaˬ doe˗iˇ˗awˬ. Kʼaˇ ahˬ dzaˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, aˇ kʼoꞈ kʼoeˇ kʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh, ahˬ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ˗ahˇ ya biꞈ kʼoꞈ˗awˇ, ahˬ nehˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ˗ahˇ paˇ ya bi gʼoꞈ˗iˇ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 25:8-12-ahˇ gui.) Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ aˬ dui Jawˇ nah heu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ gʼawˬ mya jeˬ tsoeˬ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ tiˬ gʼaˬ na dziˇ dzoˆ laˆ daˆ˗awˇ, miˇ tsaˬ maˬ ahˬ mawꞈ gaˇ ya ahˬ˗euˬ naˇ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ‘kʼaˇ ahˬ dzaˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ za kʼoꞈ’˗eu meh. Teu miˇ neh, zaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu jeˬ biˇ aˬ cawˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ maˬ paˇ iˇ meh. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ dziˇ dzoˆ aˇ dzehˬ˗ehˇ laˆ daˆ dzeuˇ naˇ, dziˇ dzoˆ tsoeˬ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha˗ahˇ ahˬ˗awˇ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ iˇ˗euˬ naˇ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ‘yawˬ ha˗euˬ nymˇ˗ahˇ ya gʼoꞈ iˇ˗eu meh.’ Maˬ shiˇ tiˬ ziˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni kahˬ lahˇ˗eu nga!
4-5. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ hu˗euˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
4 Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ tsoeˬ nga siˬ? Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ neh ‘Naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh naw maꞈ˗ahˇ biꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ naw maꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a. Iˬ nah ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˇ biꞈ nehˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ caw teh˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ naˇ, naw maꞈ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ shaˬ ni ya dehꞈ dzaˬ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 15:4) Heu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah pyeuꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah smˇ muiˬ deuˬ˗aˬ ngehˬ˗ehˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ muiˬ laˇ˗awˇ, iˇ shaˬ deuˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ shaˬ iˇ luꞈ˗eu meh.
5 Aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ uˬ moˆ maˬ jawˇ˗eu miˇ neh, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu zahˇ˗ahˇ jahˇ caw˗eu maˬ loˬ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ kʼaˆ pyehˬ kʼoꞈ nehˬ˗eu, dziˇ dzoˆ sawˇ shuˇ nehˬ˗eu, miˇ tsaˬ biꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu heu deuˬ jahˇ˗eu maˬ loˬ˗a. (Loˇmaˆ 7:4; 10:4; Eˇpeˇsu 2:15) Ehˇ kʼawꞈ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh gaˇ hu˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui jiˇ ya buˬ ya law˗iˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh meh.
Yeˬsuˇ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ
6. Tsawˇ haˬ zaˬ aˬ jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu loˬ nga?
6 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ loˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui mawˬ iˇ˗eu jeˬ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, shiˇ˗eu jeˬ heu deuˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ ya pyeuꞈ luꞈ˗eu miˇ neh meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˇ baˇ kʼawˆ teuꞈ˗ahˇ haw ngeh hawˇ˗eu saˬ laˬ gʼoˬ jawˇ gaˇ iˇ ngeh ya mawˇ duˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui iˬ baˇ mˇ ngeh gʼaˬ baˬ dui dui nya˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ ‘gʼawˇ mawˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu iˬ baˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ uˬ moˆ jawˇ luꞈ nya’ lehˇ ehˇ˗awˇ, “Ngaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya. Ngaˬ˗ahˇ shiˇ gaˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu ngaˬ˗euˬ gʼawˇ mawˇ heu mawˇ laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ jawˇ ta” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.—Loˇmaˆ 7:23, 24.
7. Iˇsaˬyaˇ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga?
7 Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu gaˇ ma lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ bi pyeuꞈ leˇ nya meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ oe˗eu 700 kʼoꞈ dzehˬ ni ca ngeh neh, Iˇsaˬyaˇ Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗eu, huiˬ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ‘Dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw sahˇ, ngaˬ˗euˬ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh. Yaw shaˬ zaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma tsawˬ paˆ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ saˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ cawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu, paꞈ kuˆ laꞈ kʼoeˇ ka lahˇ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, ya buˬ ya law˗iˇ meh lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ˗awˇ pyehˬ gʼeh leꞈ˗euˬ meh’ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 61:1) Dawˬ heu aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ boꞈ taˬ˗euˬ nga?
8. Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Iˇsaˬyaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ, aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
8 Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ taꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ dahˬ beh laˇ ngeh pyeuꞈ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh huiˬ laˇ˗euˬ Naˬzaˬlehˇ meuˬ Yuˇdaˆ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ ngeh, uiˬ laˇ taˬ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ Iˇsaˬyaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ gui nehˬ˗awˇ, dawˬ heu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ehˇ˗eu meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Yaw sahˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, shaˬ˗eu zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, guiˬ lahˬ dawˬ bi mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ˗euˬ meh. Paꞈ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ, myaˆ behꞈ deuˬ myaˆ nuiˆ mawˇ laˇ ni, bi kʼehˬ˗euˬ deuˬ ya law˗iˇ ni, dawˬ tsaꞈ dawˬ dzawˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ kʼehˇ leꞈ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu, aˇ kʼoꞈ keuˆ le taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ, ngaˇ tsaꞈ gaˬ guˇ gaˬ le˗euˬ ma’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 4:16-19) Yeˬsuˇ ehˇ taˬ dawˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu nga?
Ya buˬ ya law˗iˇ beh beh˗eu deuˬ
Yeˬsuˇ Naˬzaˬlehˇ meuˬ Yuˇdaˆ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ, buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ luꞈ (Aˇ deuˆ 8-9-ahˇ haw)
9. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ mawꞈ˗eu nga?
9 Iˇsaˬyaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ gui luꞈ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu teu naˇ, Yeˬsuˇ “Naw maꞈ ya gaˬ gʼaˬ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˆ iˬ nah naw maꞈ naˇ haˬ luꞈ ngeh byah laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh ma. (Luˇkaꞈ 4:21) Teu ngeh Yeˬsuˇ gui gaˇ ya gaˬ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ paˇ laˇ gaˇ noeˬ tmˬ˗awˇ, Loˇmaˆ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “Aˬ yawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ tehꞈ˗a lehˇ nga maꞈ jah˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu zaˬ yo aˬ li kʼoeˇ nyiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Luˇkaꞈ 24:13, 21) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˆ dzaˬ˗eu Loˇmaˆ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ muiˇ lehˇ, maˬ ehˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, “Loˇmaˆ sahˬ paˬ˗euˬ myawˬ Loˇmaˆ sahˬ paˬ˗ahˇ biꞈ” lehˇ paˇ ehˇ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. (Maꞈtehˬ 22:21) Toˆ˗ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi buˬ bi law˗iˇ gaˇ ehˇ˗eu nga?
10. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ bi law˗iˇ˗euˬ nga?
10 Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nyiˬ jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ˗eu meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh meh. Teu ngeh˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu jah bahˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:31-37; 15:1-11) Zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ni sheuˬ gʼeh luꞈ de lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ naˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ maˬ mˇ˗eu uˬ taꞈ, myaˆ behꞈ˗ahˇ duˇ˗awˇ, Meˬsiˇya hawˇ˗eu aˬ yawꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ˗a. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ yaw zahˇ hawˇ˗eu iˬ baˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗a siˬ. (Yoˇhaˬ 9:1, 14-16, 35-41) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ mehˬ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ hawˇ˗eu yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ mehˬ˗eu heu neh, taˬ aw˗eu deuˬ˗ahˇ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ nya meh lehˇ bi mawˇ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 1:22; 2:23–3:5.
11. Yeˬsuˇ neh bi buˬ bi law˗iˇ˗euˬ nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
11 Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ iˬ baˇ˗euˬ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ gaˇ neh bi buˬ bi law˗iˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ neh ka kʼoꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ jah˗eu deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:12-18) Yeˬsuˇ “Zaˬmaˇ neh naw maꞈ˗ahˇ bi buˬ˗iˇ laꞈ naˇ, naw maꞈ aˬ diˇ buˬ˗iˇ˗euˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 8:36) Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ heu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ya buˬ˗iˇ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ya buˬ˗iˇ˗euˬ deuˬ zaˬ kʼaˆ tiˬ poˆ paˇ ya pyeuꞈ kʼoꞈ iˇ nya˗awˇ, tiˬ nah aˬ yawꞈ maꞈ ya shiˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ neh za˗euˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ gmˬ˗eu meh.
12. Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za dahˬ beh˗euˬ aˬ geu muˇ nga?
12 A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu nui deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ˗euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ zaˬ lehˇ sawˇ˗awˇ ha geuꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ naˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ ya gʼoꞈ dehꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ ya uˆ lahˇ leˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:2, 15-17) Heu deuˬ naˇ, Naˬzaˬlehˇ meuˬ Yuˇdaˆ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ, Yeˬsuˇ neh ngehˬ keuˆ˗euˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za dahˬ beh˗euˬ muˇ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ maˬ paˇ ya geuꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ baˬ da neh shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ˗euˬ lehˇ haw˗eu meh. Ka li zaˬ˗euˬ Juˬbiˬliˬ, A.D. 33-ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ tsiˇ lehꞈ ngeh dahˬ beh˗awˇ, Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh aˇ saˬ saˬ˗eu meh. Toˇ˗ehˇ naˇ, nymˬ˗mˇ neh dahˬ beh˗awˇ, Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh keuˆ ni, aˬ jeˬ jeˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?
Dzaˇ˗iˬ gʼawˬ mya lam gʼaˬ ya buˬ ya law˗iˇ
13-14. Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya buˬ ya law˗iˇ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ uˬ taꞈ, aˬ geu deuˬ paˇ jawˇ nga siˬ?
13 Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu yaw myaˬ lam gʼaˬ, ‘yawˇ nui deuˬ’ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ deuˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 10:16) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ bi uˆ lahˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya jawˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ ma loˇ?
14 Nymˬ˗mˇ aˬ dui jiˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ za˗eu gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ nya˗eu meh. Teu baˬ da neh Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ dui nui ma saˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi siˬ nya˗eu nui ma shawˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 1:7; Pah mehˬ˗eu 7:14, 15) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui jah bahˬ myahˇ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ˗euˬ baˬ da neh za˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ naw maꞈ siˬ nya laˇ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ naw maꞈ˗ahˇ bi buˬ˗iˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 8:32) Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ heu naˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.
15. Aˬ dui mehˬ hu paw aˬ jeˬ jeˇ guiˬ lahˬ za˗awˇ, aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ˗eu nga?
15 Aˬ dui mehˬ hu paw heu naˆ maˬ tseˇ ya buˬ ya law iˇ˗eu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬsuˇ zahˇ kʼawꞈ deuˬ hawˇ˗eu myawꞈ dzaˬ shuiˇ dzaˬ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. Teu ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu “maˬ gui jiˇ coeˇ ni myaˬ˗eu tsawˇ haˬ aˇ maꞈ”˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ˗awˇ, miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni biꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 7:9, 14) Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, Aˬdaˬ˗euˬ iˬ baˇ baˬ da neh kʼaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ ya law˗iˇ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 24:15.
16. Mehˬ hu paw tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu muiˬ dui dui˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu nga?
16 Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gʼawˇ mawˇ paw maˬ ehˇ, nui ma paw maˬ ehˇ, byah kuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ dui dui˗awˇ, teu ngeh laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ loꞈ˗ehˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ iˬ baˇ maˬ paˇ ahˇ meh.
Aˬ dui miˇ shuiꞈ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)
17. Iˇsaˬyaˇ 65:21-23 laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ehˇ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)
17 Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mehˬ hu paw˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ Iˇsaˬyaˇ 65:21-23-ahˇ ahˇ meh. (Gui.) Aˬ dui miˇ shuiꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ maˬ ya mˇ ni ya jawˇ˗eu nga loˇ? Maˬ, teu ngeh˗euˬ dehꞈ ziˇ saˇ suˬ ni tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ mˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh, aˬ dui teu ngeh yamˬ˗ahˇ “kʼaˇ beh taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ peuˬ˗iˇ cawˆ˗iˇ˗eu jeˬ˗euˬ baoˬ uˬ moˆ zaˬ kʼaˆ maˬ ya geuꞈ ni dzeuˇ˗iˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ huiˬ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu aˇ nah keuˆ le tehꞈ˗a” lehˇ jah˗eu ma.—Loˇmaˆ 8:21.
18. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh mehˬ hu paw laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ meh lehˇ ehˇ nya˗eu nga?
18 Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ paˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ tiˬ heˇ kʼoꞈ uˆ lahˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ toˆ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, miˇ shuiꞈ˗ahˇ aˬ dui uˬ duˬ tahˬ˗eu aˇ yamˬ baw meh lehˇ jah˗eu ma. Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu naˇ, nymˬ˗mˇ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ jiˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ meh lehˇ jah nya˗eu gaˇ ma dahˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu ngeh yawˬ gʼaˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu gaˇ jaˆ˗awˇ Miˬyehˇ gaˇ ya mˇ˗eu miˇ neh meh.
Dawˬ caˇ 142 Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tuˆ tehˬ deuˇ taˬ
a Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Ka li zaˬ deuˬ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗euˬ uˬ moˆ maˬ jawˇ kʼawꞈ, Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ heu naˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi noeˬ mawˇ˗awˇ, aˬ jeˬ jeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.
b Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Juˬbiˬliˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ, zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗euˬ deuˬ ya buˬ ya law˗iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ za kʼoꞈ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ paˇ ya jawˇ kʼoꞈ˗iˇ.
