Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

1919 kʼoꞈ˗ahˇ mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ, Oˬ˗haiˇ˗oˬ gahˬ kaˬ Siˇdeuˇ Paw˗tiˬ meuˬ˗ahˇ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ

1919​—Dzeuˇ laꞈ˗euˬ tiˬ yaˇ kʼoꞈ˗ahˇ

1919​—Dzeuˇ laꞈ˗euˬ tiˬ yaˇ kʼoꞈ˗ahˇ

1919 kʼoꞈ˗ahˇ, 4 kʼoꞈ byah ni mˇ˗euˬ Huiˬ dui dui˗eu guiˇ (aˇ nah naˇ Miˇ tsaˬ Guiˇ dahˬ beh poˆ lehˇ kuˇ) jiˇ˗euˬ meh. Tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ 1918 kʼoꞈ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ guiˇ mˇ˗eu naˬ leˇ˗awˇ, 1919 kʼoꞈ Tiˬ siˬ ba la 18 nah˗ahˇ, Laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ˗eu Pehˇliˬ˗suiꞈ mehˬ bawˬ jahˇ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Mehˬ bawˬ heu poˆ˗ahˇ neh naˇ, Jeˬmaˬniˬ hawˇ˗eu yaw myaˬ miˇ kʼahˬ gm leˇ taˬ˗euˬ aˇ maꞈ guiˇ mˇ˗eu maˇ diˇ naˬ maˇ maˇ˗eu lehˇ dzaˬ tsaˬ˗awˇ, Baˬsaiˇ saˇ jaˇ dawˬ jahˇ doˆ˗awˇ, 1919 kʼoꞈ, Koꞈ siˬ ba la 28 nah˗ahˇ laꞈ ma dehˬ˗euˬ meh.

Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Baˬsaiˇ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ neh Miˇ kʼahˬ deuˬ gm leˇ˗euˬ aˇ maꞈ (League of Nations) jiˇ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Teu naˇ, “tsawˇ jeuˬ deuˬ aˬ laꞈ tsaꞈ tehˬ˗awˇ, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni hawˇ˗eu tsawˇ jeuˬ yaw kaˬ guˆ˗eu gaˆ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh.” Ka li zaˬ gʼawˬ mya muˇ teu˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ maꞈ tiˬ maꞈ ehˇ˗eu, “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu aˇ baˇ pyeuꞈ nga” lehˇ ja ceuˬ˗eu uˬ taꞈ, Miˇ kʼahˬ deuˬ gm leˇ˗euˬ aˇ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ paˇ biꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ do dah deuˬ Laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ˗eu Pehˇliˬ˗suiꞈ mehˬ bawˬ teu˗ahˇ bi le˗euˬ meh. Do dah laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ, mehˬ bawˬ heu naˇ, “miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ pyeuꞈ laˇ haw˗euˬ saˇ ka yaw shuiꞈ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

Saˇ ka yaw shuiꞈ maˇ diˇ dahˬ beh laˇ mehˬ. Ehˇ kʼawꞈ teu poˆ˗euˬ Laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ˗eu mehˬ bawˬ nehˬ˗ehˇ jeˬ maˬ taꞈ leˇ˗a. 1919 kʼoꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ bi tsaꞈ gaˬ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗euˬ saˇ ka yaw shuiꞈ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ deuˬ huiˬ dui dui˗eu poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh.

Shaˬ dui dui˗eu noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ

Joˇsehꞈ Laˇdeuˇpawˬ

1919 kʼoꞈ, Tiˬ siˬ ba la 4 nah jawˇ nah dzeuˇ koꞈ nah˗ahˇ, Gʼawˇ˗ciˬtaoˬbeuˇ Baiˇbeuˬ ehˬ Tehˬ Aˇ muˇ˗euˬ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ˗ahˇ tseˇ˗eu gawˬmiˬtiꞈ tseˇ˗euˬ meh. Teu ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu Joˇsehꞈ Laˇdeuˇpawˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ 7 gʼaˬ, Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ Jawˇjeˬ˗yaˬ gahˬ kaˬ Ehˬlehˇtaꞈ meuˬ˗ahˇ˗euˬ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu meh. Ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ naˇ, tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ gawˬmiˬtiꞈ paˇ tseˇ paˬ nga laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ laꞈ nyiˇ paw˗euˬ deuˬ bi geuꞈ dah laˇ paˬ nga laˬ lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu heu meh.

Eˬbehˇdeuˬ Kaˇgʼoˬ

Tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, aˬ yuiꞈ tseˇ paˇ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ ya gaˬ˗eu meh. Teu ngeh aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ, mehˬ bawˬ˗ahˇ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ Eˬbehˇdeuˬ Kaˇgʼoˬ˗ahˇ tseˇ lehˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ teu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ Eˬbehˇdeuˬ “yehˇ ju” ni gʼeh˗awˇ “noeˬ dahˇ doe˗eu” uˬ taꞈ, “Sahˬ paˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu” tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ saˇ pawˇ maˬ ga˗eu miˇ neh, dzaˇ˗iˬ ba la koꞈ siˬ gʼeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ tseˇ˗eu lehˇ paˇ laˆ pyeuꞈ˗eu meh. Tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw haw˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nui ma tsaˬ˗eu meh. Teu ngeh˗euˬ mehˬ bawˬ uˬ duˬ zawˇ˗ehˇ kawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

Liˇceuˬ Baˇbeuˬ

Liˇceuˬ Baˇbeuˬ, teu ngeh pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzawˇ nehˬ ngeh ehˇ˗eu, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ laˆ tsaˬ laˆ dzoeˇ˗eu gʼaˇ duˬ tsawˬ tuˇ laˇ˗awˇ, “Ngaˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ maˬ ngeuˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ gaˇ kawˆ ngaˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya nya. Ehˇ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗aˬ ui cuiˆ na siˬ nya ma. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ mawꞈ meh. Ngaˇ ehˇ˗aˬ, mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ˗ahˇ aˬ yuiꞈ tseˇ kʼoꞈ˗eu taꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu maˬ paˇ jaˆ ngaˇ˗a lehˇ ngaˇ ehˇ peuˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 18:25.

Ehˇ˗uˬleˬsehˇdeuˬ Mehꞈmiˇlamˬ

Teu ngeh tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu Ehˇ˗uˬleˬsehˇdeuˬ Mehꞈmiˇlamˬ, yawˬ nah yawˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ kʼaˆ pyawˇ˗ahˇ kʼoˆ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ, “aˬ laꞈ cawˬ leꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, yaw tiˇ tiˇ lehˇ gʼeh˗eu sahˬ boꞈ tiˬ tsehˆ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh lehˇ aˇ nah hawˇ˗eu dzawˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ teu˗ahˇ ya mawˇ ngeh, mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ aˬ yuiꞈ tseˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, gawˬmiˬtiꞈ deuˬ aˬ yawꞈ yaw oeˇ kʼoeˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ Joˇsehꞈ Laˇdeuˇpawˬ, hawˇ˗eu Gʼoeˇliˬ˗amˬ Behˬ Ehˇbeuˬ pyeuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh mehˇ nmˇ Joˇsehꞈ Laˇdeuˇpawˬ aˬ yuiꞈ geuꞈ tawꞈ˗euˬ meh.

Tawˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ!

Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ deuˬ, tawˬ laꞈ kʼoeˇ uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ teu 8 gʼaˬ bi doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tsawˇ myahˇ oˆ uiˬ˗euˬ meh. Kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗euˬ Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ teu deuˬ, tsawˇ myahˇ 700,000 myahˇ dzehˬ ni oˆ za˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ ya biꞈ ha leˇ˗aˬ siˬ, mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ hawˇ˗eu dzaˇ˗iˬ mehˇ nmˇ 7 gʼaˬ, 1919 kʼoꞈ Smˇ siˬ ba la 26 nah˗ahˇ ya doˆ laˇ˗euˬ meh.

Mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ ha laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu, “Maˬ muiˬ˗eu yaw doeˇ heu poˆ˗ahˇ ya puˬ ya dzeuˇ˗iˇ˗euˬ heu naˇ, mehˬ hu paw heu naˆ maˬ tseˇ kʼaˆ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi lehˬ hmˬ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ leh jeh˗eu teu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ neh bi doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, naw maꞈ leh jeh˗eu teu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi za˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu naw maꞈ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ meh.”

Yaˇ kʼaˬ daˇ ngeh pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ sheuˬ gʼeh luꞈ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. 1919 kʼoꞈ, Ngaˬ siˬ ba la 14 nah˗ahˇ, yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu saˇ naˇ “Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ daˇ ngaˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, dzaˇ˗iˬ tiˬ poˆ paˇ daˇ poˆ˗euˬ meh. Yaw beh mehˇ nmˇ teu 8 gʼaˬ bahˬ dui dui nga lehˇ bi daˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ paˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ maˬ ehˇ, maˬ paˇ daˇ nehˬ˗euˬ maˬ ehˇ, aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ jaˆ yaꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ dzaˇ˗iˬ tiˬ poˆ paˇ daˇ poˆ˗euˬ heu naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ dzeˇ ni siˆ dzeh jiˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, doˆ laˇ gʼaˬ ngeh mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ Saˇ naˇ dawˬ peh hmˬ˗ahˇ ngehˬ piˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ gʼawˬ mya poˆ jahˇ˗euˬ meh.

Leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ

Mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ “Nga maꞈ saˇ suˬ˗i tiˬ jeˬ maˬ jahˇ ni, Sahˬ paˬ mˬ taˆ sheuˬ daˆ leꞈ gaˇ tehꞈ˗ehˇ dawˬ dawˬ˗ehˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Nga maꞈ Sahˬ paˬ nga maꞈ˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ, ya mˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

Teu ngeh saˇ naˇ dawˬ pehˬ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ neh yaw myaˬ kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jiˇ maˬ mˇ nya˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh, sahˬ boꞈ yaꞈ˗eu caˆ keu ka bi laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ miˇ neh meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ, nui ma nyiˇ laˇ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jiˇ shaw ngaˇ˗a laˬ lehˇ noeˬ˗eu meh.

Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gaˬ mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ jawˇ meh siˬ loˇ? Dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ kuˇ laꞈ˗awˇ, dawˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ “Tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ naˇ haˬ laˇ naˇ jiˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jiˇ˗euˬ ngaˇ˗a lehˇ” ehˇ˗eu meh.

Dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ˗ahˇ, Kehˇliˬpawˇniˬ˗yaˬ gahˬ kaˬ Lawˇ˗suiꞈ Eˇjeuˬ˗leꞈ˗suiꞈ meuˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ mehˬ˗eu “Shaˬ zahˬ puˬ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ taˬ

1919 kʼo, Ngaˬ siˬ ba la 4 nah˗ahˇ jawˇ nah keuˆ laˇ ngeh, naˇ dui dui luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ Kehˇliˬpawˇniˬ˗yaˬ gahˬ kaˬ, Lawˇ˗suiꞈ Eˇjeuˬ˗leꞈ˗suiꞈ meuˬ˗ahˇ, “Shaˬ zahˬ puˬ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ˗euˬ meh. Mehˬ gaˇ naˇ haˬ laˇ˗euˬ deuˬ 3,500 gʼaˬ byah˗awˇ, gʼawˬ mya yaˇ gʼaˬ maˬ deˇ leˇ˗eu miˇ neh gʼoꞈ iˇ˗euˬ meh. Yawˬ nah yawˬ˗ahˇ, dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ 1,500 gʼaˬ paˇ naˇ haˬ le˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ deuˬ guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ nga siˬ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh.

Teu gaˇ neh naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu jeˬ heu dahˬ beh laˇ˗euˬ meh.

Mehˬ hu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ dah laˇ

1919 kʼoꞈ, Yehꞈ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ, Loꞈ˗eu nymˇgoˇ (Gaˬ laˬ pyuˬ dawˬ) Gʼoeˬ siˬ ba la dahˬ beh laˇ dzaˬ˗ahˇ, Oˬ˗haiˇ˗oˬ gahˬ kaˬ Siˇdeuˇ Paw˗tiˬ meuˬ˗ahˇ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ jaˆ˗eu lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Miˬsoˇ˗liˬ˗ahˇ˗euˬ Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ zaˬ guˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh Kaˇleˬ˗suiꞈ Biˇdiˬ lehˇ kuˇ˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu, “Yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh kʼawꞈ iˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˬ bawˬ heu poˆ noeˬ taˬ˗euˬ naˆ˗i maˬ tseˇ 6,000 gʼaˬ dzehˬ ni laˇ˗euˬ meh. Teu naˆ maˬ tseˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, Iˇliˬ lah˗ahˇ 200 gʼaˬ dzehˬ ni iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ heu meh.

1919 kʼoꞈ, Tseˇ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ doˆ laˇ˗euˬ dahˬ beh dmˬ˗euˬ sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ

1919 kʼoꞈ, Gʼoeˬ siˬ ba la 5 nah heu naˇ, mehˬ bawˬ˗euˬ ngaˬ nah aˬ yawꞈ nah pyeuꞈ meh. Mehˇ nmˇ Laˇdeuˇpawˬ “Gaˇ mˇ cawˬ deuˬ jawˇ gaˇ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ luꞈ ngeh, Deuˬ Goˇdeuˇ Eꞈ a lehˇ ehˇ˗eu Maˬgaˬziˇ yaw shuiꞈ doˆ laˇ mehˬ lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Maˬgaˬziˇ heu dmˬ naˇ, “nymˬ˗mˇ iˬ nah pyeuꞈ luꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ gaˇ kawˆ teu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh.”

Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Maˬgaˬziˇ heu dmˬ neh kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ iˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ ya tsaꞈ gaˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗eu aˇ taꞈ tiˬ taꞈ˗ahˇ, “Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, Miˬyehˇ gaˇ ya mˇ˗eu heu naˇ poeˬ dui muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗awˇ, aˬ kawˬ˗aˬ heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ miˇ kʼahˬ gaˬ doe iˇ ni tsaꞈ gaˬ luꞈ˗uˇ” lehˇ ehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Heu poˆ tsaꞈ gaˬ gaˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni uiˬ laˇ˗awˇ, Tseˇ nyiꞈ siˬ ba la˗ahˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu leh jeh˗eu deuˬ, Maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ geuꞈ˗eu 50,000 gʼaˬ˗euˬ jaˇ laˇ za˗euˬ meh.

Niˬ˗yuˬ Yawˇ Buˇkiˬ˗liˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu Deuˬ Goˇdeuˇ Eꞈ Maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ tawˬ luꞈ˗eu lawˬ liˬ

1919 kʼoꞈ jiˇ taw dzaˬ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jeˬ aˬ yawꞈ yaw luiˆ luiˆ˗ehˇ jaˆ ni paˇ jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu gʼaˬ za˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ taꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ jiˇ ni yaw myaˬ dawˬ byah laˇ˗euˬ meh. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Maˬlaˬkiˇ 3:1-4 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ lawˬ haw˗eu jeˬ hawˇ˗eu “baw guiˇ˗awˇ laˆ shawˇ˗eu” jeˬ heu dawˬ tawˆ luꞈ keuˆ le jiˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ gaˇ neh doˆ laˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ “Saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ” deuˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ meh. b (Pah mehˬ˗eu 18:2, 4; Maꞈtehˬ 24:45) Nymˬ˗mˇ Jaˇliꞈ Dzaw zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ dah laˇ taˬ˗euˬ meh.

a 1937 kʼoꞈ˗ahˇ Kawˇsoˬleˇshiˬ lehˇ beˬ paˇ˗awˇ, 1946 kʼoꞈ˗ahˇ naˇ Noeˬlaˇ˗awˬ! lehˇ paˇ beˬ paˇ˗euˬ meh.

b 2013 kʼoꞈ, Shiꞈ siˬ ba la 15 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ myaˆ pyawˬ 10-12, 21-23 hawˇ˗eu, 2016 kʼoꞈ Smˇ siˬ ba la myaˆ pyawˬ 29-31-ahˇ haw.