Mˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗ahˇ haw˗eu deuˬ, mˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗ahˇ bi siˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu tsahˇ˗ahˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh, jeˬ nahˬ maˬ ga iˇ mi naˆ˗ehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗awˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.

Teu gaˇ duˇ ni, nymˬ˗mˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, kʼaˇ baw laˇ haw˗euˬ mˬ jeˬ jaˬ lehˇ naˆ maˬ tseˇ kʼaˆ dui dui˗eu “jaˬ lehˇ lehˇ ma” baw laˇ luꞈ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga? Miˬyehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni biꞈ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga? Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw ma.

Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ diˇ daˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ leuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ “jaˬ lehˇ lehˇ ma” baw gaˇ ya daˬ meh lehˇ saˇ tiˇ gʼawˬ mya poˆ biꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 10:25; Yeˬlaˬmiˇ 30:23) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ yawˬ poˆ na luꞈ ehˇ nehˬ˗awˇ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni jiˇ biꞈ˗eu meh. (2 Sahˬpaˬ 17:12-15; Neˬhaˬmiˇ 9:29, 30) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ neh yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu dawˬ bi tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ taˆ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu lehˇ jiˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Aˬmoˆ 3:7.

Miˬyehˇ neh zmˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ naˇ, Noˇaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ ziˇ˗ahˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ le meh lehˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:9-13, 17) Noˇaˬ aˬ yawꞈ maꞈ buˬ iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaꞈ˗eu miˇ neh, Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ˗eu gʼaˬ” lehˇ kuˇ˗eu meh.—2 Beˬtuˆluˆ 2:5.

Iˇ cuꞈ maˬ dahˬ pymˬ le ngeh, Noˇaˬ leh jeh˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ teu kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ maˬ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, jah jiˇ maˬ jah˗a. Teu miˇ neh, “iˇ cuꞈ huiˬ le˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehˬ dzaˬ” laˇ ngeh shiˇ jiˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:39; Heˬbyehˇ 11:7) Teu miˇ neh, Miˬyehˇ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ saˇ tiˇ maˬ biꞈ nga lehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ toˇ laˇ nya˗a.

Tiˬ poˆ na, Miˬyehˇ “jaˬ lehˇ lehˇ ma” pyeuꞈ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu jeˬ keuˆ le˗eu lehˇ aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ saˇ tiˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ caw nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni biꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu Tseˇ jeˬ bi keuˆ le ngeh meh. Aˬ yawꞈ uˬ yehˇ aˇ siˬ neh laˆ cawˆ˗eu, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ shiꞈ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ, maˬ bi keuˆ le mi naˆ˗ehˇ Moˇseˬ hawˇ˗eu Aˬloˬ neh, Paˬlawˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ bi biꞈ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ uˬ yehˇ aˇ siˬ nyaˆ taꞈ nah˗ahˇ keuˆ le˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ cehˆ dzehˇ nya˗awˇ buˬ iˇ nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni jaˆ ngaˇ loˇ? Jaˇliꞈ ehˇ˗eu, ‘Sahˬ paˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ paˆ na deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ hawˇ˗eu jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ, nymˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, kuˆ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, bi uˇ leˇ jiˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ paˆ na deuˬ˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ leˇ gaˇ maˬ duˇ ni, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ hawˇ˗eu jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ, laꞈ nyiˇ paw bi jawˇ˗euˬ meh.’ (Doˆ˗iˇ˗eu 9:18-21) Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni biꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ mˇ caw˗euˬ deuˬ, maˬ mˇ caw˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ya daˬ˗aˬ.

Teu gaˇ duˇ ni Luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu tseˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ keuˆ le ngeh jiˇ, Paˬlawˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗euˬ tiˬ kʼehˬ tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ laiꞈ˗awˇ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗aˬ. (Doˆ˗iˇ˗eu 4:22, 23) Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ yo aˬ yuiꞈ gʼaˬ bi shiˇ˗euˬ meh. Heu naˇ noeˬ shaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 11:4-10; 12:29) Aˬ yawꞈ maꞈ saˇ tiˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ caw˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni jaˆ ngaˇ laˬ? Jaˆ meh. Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ ni Luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ tseˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ keuˆ le luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ ya buˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu lehˇ kawˇ ma˗ehˇ saˇ tiˇ biꞈ iˇ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 12:21-28) Moˇseˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˇ myaˆ gʼaˬ naˇ haˬ geuꞈ˗euˬ nga? 3 lam gʼaˬ,  maˬ ngeuˇ naˇ heu taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ hawˇ˗eu Iˇjiˇtuˆ tsawˇ haˬ uˬ taꞈ, “nui deuˬ tsawˇ jeuˬ gʼawˬ mya ni” ahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Miˬyehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya buˬ iˇ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh ya doˆ le˗euˬ meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 12:38.

Yaw jeˬ ma jeˬ heu deuˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ yawˬ poˆ na luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni biꞈ ngaˇ˗a lehˇ aˬ dui ya mawˇ˗euˬ ma. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:4) Miˬyehˇ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ bi luˬ maˬ bi seˇ˗iˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, dawˬ tawˆ luꞈ iˬ baˇ bi noeˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ” meh lehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9) Miˬyehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu aˇ nah maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ poˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi mˇ caw mawꞈ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18; Loˇmaˆ 2:4.

Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ teu gaˇ duˇ ni, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ miˇ kʼahˬ doe ni tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu “huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ” yaw kaˬ˗ahˇ bi laˆ cawˆ˗eu meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ yaꞈ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:21, MS) Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu teu˗euˬ jeˬ hu, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ ya mawˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni bi siˬ˗eu, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ doe ni maˇ diˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ kawˆ ma gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 24:3-12; Luˇkaꞈ 21:10-13.

Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ uˆ lahˇ uˬ moˆ jawˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ luꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw jiˇ miˇ shuiꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni bi za mawꞈ˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:13) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ bi jah˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu dawˬ kawˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ, Yeˬsuˇ neh ‘miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni mehˬ doe tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ˗eu “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ neh ‘laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ’ heu, 240 miˇ kʼahˬ dzehˬ ni˗ahˇ bi tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ bi mˇ caw mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu “jaˬ lehˇ lehˇ ma”˗ahˇ neh bi buˬ bi law iˇ mawꞈ˗eu meh.—Zeˬpaˬniˇ 1:14, 15, MS; 2:2, 3.

Nymˬ˗mˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu aˇ yamˬ loꞈ ni biꞈ ngaˇ loˇ? lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ myahˬ luꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ laꞈ˗euˬ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˇ yamˬ jaˆ ngeh, saˇ taˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw ngaˇ loˇ? lehˇ meh. Miˬyehˇ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ neh buˬ iˇ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ caw ba luꞈ˗uˇ.