1-2. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

 Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ zaˬ guˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ “Jaˇliꞈ dawˬ kawˬ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ neh bi noeˬ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ boꞈ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗awˇ . . . gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:16) Teu laꞈ kʼoeˇ, Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ jiˇ keuˬ˗eu meh. Nawˬ tawˇ neh Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? Tiˬ gʼaˬ na nymˬ˗mˇ iˬ nah maˬ paˇ zmˬ nya˗euˬ zahˇ dawˬ sahˬ boꞈ lehˇ haw˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ naˇ toˆ˗ehˇ maˬ haw˗a.

² Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ dzeuˇ laꞈ˗euˬ 3,500 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ boꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “mehˬ˗eu tsoˆ˗eu” gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ bo saˆ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 15:4) Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui sahˬ boꞈ heu dmˬ˗ahˇ nui ma ahˇ paˬ˗ehˇ, dzaw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui sahˬ boꞈ heu dmˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu 4 jeˬ˗ahˇ haw ma.

3. Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ˗euˬ Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh ya jahˇ˗eu nga?

³ Dzaw geuꞈ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mˇ˗eu meh. Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ˗euˬ Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ uiˬ laˇ˗awˇ, piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ naˇ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ lawˇ˗eu meh. Lawˇ˗eu jeˬ teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ bi pyehˬ˗eu loˬ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ piˇ ma deuˬ tsawˇ jeuˬ tiˬ jeuˬ jeuˬ lah˗euˬ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lawˇ˗eu jeˬ zaˬ kʼoeˇ mawˇ˗euˬ shiˬ yuˇ˗awˇ, Muiˬ dui Shawˇ dui dui˗eu Jawˇ duˬ˗ahˇ maˬ ahˇ leˇ mi naˆ˗ehˇ, teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ ya jahˇ˗eu meh.

4. Uˬduˬtahˬ˗eu 16:12, 13-ahˇ haw ngeh, piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ, Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ, Muiˬ˗eu shawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ ahˇ dahˬ beh leˇ ngeh poˆ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

 ⁴ Uˬduˬtahˬ˗eu 16:12, 13-ahˇ gui. Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Teu ngeh nah˗ahˇ piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ sehˬ gʼawˆ˗ahˇ ahˇ leˇ˗awˇ, Muiˬ˗eu shawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ 3 poˆ ahˇ leˇ˗eu meh. Dahˬ beh poˆ˗ahˇ ahˇ leˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ tiˬ pyawˬ˗ahˇ yaw saw jeˬ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ jeˬ yuˇ˗awˇ, dzaˇ˗iˬ tiˬ pyawˬ˗ahˇ naˇ yaw saw jeˬ puiˆ˗eu gʼaˇ duˬ, miˬ jiˆ tiˬ byah ni pehˆ ahˇ taˬ˗euˬ shuiˇ gʼawˆ yuˇ˗awˇ le˗eu meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ˗euˬ lawˆ kaˬ taw taˬ˗euˬ saˬ paˇ mehˬ shi le keuˆ ngeh naˬ leˇ˗awˇ, Muiˬ˗eu shawˇ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ cah ahˇ leꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi yawꞈ gaˇ duˇ˗eu Dawˬ ma saˇ jaˇ Bahˬ keuˆ mehˬ shi yawꞈ leˇ˗awˇ, yaw saw jeˬ kʼoeˇ miˬ dzaˬ miˬ jiˆ kʼoeˇ taˆ aˬ za za˗ehˇ dawˆ puiˆ˗awˇ, yaw saw uˬ kʼoeˬ kʼoeˇ kuˆ lawˆ˗ahˇ bi iˇ byah˗eu meh. b Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ doˆ iˇ˗awˇ, iˬ baˇ sha dzeh˗eu lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ zaˬ kʼoeˇ˗euˬ shiˬ yuˇ˗awˇ tiˬ poˆ paˇ ahˇ laˇ˗eu meh. Nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, jeˬ zaˬ˗euˬ shiˬ kʼoeˇ maˬ lawˇ mi naˆ˗ehˇ yaw saw jeˬ jeˬ hu dawˆ puiˆ˗eu heu meh.

5. Aˬ dui Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ yaw saw jeˬ zmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁵ Aˬ dui Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ yaw saw jeˬ zmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ, yaw saw jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 141:2; Pah mehˬ˗eu 5:8) Iˬ baˇ sha dzeh˗eu zahˇ jahˇ˗eu Aˇ nah˗ahˇ piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ yaw saw jeˬ yuˇ˗awˇ, yaw zeu baw dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi yawꞈ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh jiˇ yaw zeu baw dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shaˇ˗eu meh. Miˬyehˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ˗ahˇ beh˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh bi jiˆ laˇ˗awˇ, ngehˬ cawˬ nya˗eu uˬ taꞈ, zaˬ hawˇ˗eu aˬ da loꞈ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. (Yaˬkoˆ 4:8) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ cawˬ lehˇ jiˇ paˇ sawˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 25:14) Teu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ laˆ cawˆ mawꞈ gaˇ keuˆ ni zaw laˇ dui dui miˇ˗a.

6. Aˬ dui piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ maˬ lawˇ maˬ shehˇ mi naˆ˗ehˇ, yaw saw jeˬ jeˬ hu puiˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁶ Kʼoeˇ uˬ taꞈ, piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ maˬ lawˇ maˬ shehˇ mi naˆ˗ehˇ, yaw saw jeˬ jeˬ hu ya puiˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ taˬ ngehˇ. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, lawˇ ngeh shehˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ bi baw˗eu gʼaˇ duˬ meh. Aˬ dui heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼawˇ mawˇ maˬ lawˇ mi naˆ˗ehˇ, ya mˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ dehꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawˬ˗euˬ lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu heu naˇ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ jiˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

7. Yeˬsuˇ˗euˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ, aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ dui dui˗eu nga?

⁷ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ dehꞈ kʼoeˇ keuˆ ni, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ ehˇ kʼaˇ maˬ za ni mˇ caw˗euˬ meh. Yeˬsuˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda uˆ lahˇ˗eu jeˬ heu naˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ cawˆ nya˗a. Lawˬ haw˗eu jeˬ maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ maˬ ehˇ, keuˆ le luꞈ˗eu naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, maˬ laˆ cawˆ nya˗a. (Piˇliˇpiˆ 2:8) Yeˬsuˇ kʼaˆ dui dui˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh, “teˇ saˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ guˇ guˇ˗ehˇ myaˆ biˇ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ” guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 5:7) Yeˬsuˇ toˆ˗ehˇ shaˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ  shi Yeˬsuˇ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ heu naˇ, saw dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ dui dui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ heu naˇ, kʼaˇ tsaˬ˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ jiˇ bi siˬ˗euˬ meh.

8. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁸ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu leh jeh˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ mˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh doˆ le˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ heu saw kʼeuꞈ ni gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ dui jah˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ, mˬ taˆ jawˇ˗eu Aˬda˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—Dawˬdaˬ 27:11.

9. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh lawˇ˗eu nga?

⁹ Dzaw geuꞈ nya˗eu nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu miˇ neh ma. Gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu, cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. c Aˬ dui Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ “guiˬ lahˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu” gʼaˇ duˬ, cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ lawˇ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 7:11-13, 16-18) Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, maˬ jahˇ maˬ gʼeh nya˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗ehˇ, mˇ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ lawˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ  Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ lawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Lawˇ jeˬ˗ahˇ lawˇ˗eu gʼaˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu piˇ ma deuˬ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ zaˬ teu˗ahˇ dzaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, jeˬ zaˬ teu˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ ya dzaˬ˗eu shaˬ jiˇ deuˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya biꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ jeˇ ya biꞈ nga lehˇ haw kaˇ˗euˇ.

10. Uˬduˬtahˬ˗eu 3:6, 12, 14-16-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗eu cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ, Yeˬsuˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga?

¹⁰ Dzaw geuꞈ nya˗eu smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi jeˬ zaˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, shaˬ tsuˇ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ jeˬ zaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi poeˬ˗eu jeˬ, yaw jeˬ ma jeˬ gʼawˬ siˬ lawˬ muˇ paˇ jaˆ˗a siˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 3:6, 12, 14-16-ahˇ gui.) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ jeˬ zaˬ˗euˬ shaˬ tsuˇ hawˇ˗eu poeˬ˗eu shaˬ jiˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ lawˇ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ lawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni, Yeˬsuˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 14:31) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ ya mˇ caw gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. (Ja ceuˬ 40:8) Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ naˆ ni nui kʼahˇ shiˇ paˬ nga.

11. Aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni gaˬ˗eu miˇ neh ma. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya lam gʼaˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ jeˬ miˇ neh mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ haw˗awˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya ni pyeuꞈ luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ taˬ ngehˇ. Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ui cuiˆ na maˬ ngeuˇ naˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ kʼaˇ mˇ nya gaˇ keuˆ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu, nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ mawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nawˬ neh biꞈ˗euˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

12. Yeˬhawˇbaˬ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹² Cawˬ cawˬ taꞈ˗eu lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Jeˬ zaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ muiˬ˗eu shaˬ jiˇ deuˬ˗ahˇ puiˆ ngeh, uˬ kʼoeˬ le daˆ leꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:23) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu miˇ neh uiˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ cuiˆ tehꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu maˬ ehˇ, gʼawˬ mya ni mˇ nya˗eu maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ nawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ poeˬ dui dui˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ loꞈ˗ehˇ sawˇ˗awˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 6:20; Heˬbyehˇ 6:10.

13. Uˬduˬtahˬ˗eu 9:23, 24-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ piˇ ma ya geuꞈ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

¹³ Dzaw geuꞈ nya˗eu oeˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ meh. Aˬ dui B.C. 1512 kʼoꞈ˗ahˇ Siˇnaˆ gawˬ jawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ tsoˆ ngeh, pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. (Doˆ˗iˇ˗eu 40:17) Teu ngeh Moˇseˬ Aˬloˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li deuˬ˗ahˇ piˇ ma bi geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ piˇ ma deuˬ lawˇ beh shehˇ beh beh gaˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ uiˬ laˇ˗eu meh. (Uˬduˬtahˬ˗eu 9:1-5) Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu piˇ ma ya geuꞈ laˇ˗euˬ  deuˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laꞈ˗euˬ nga? Moˇseˬ hawˇ˗eu Aˬloˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ lawˇ duˬ kʼoeˇ taˆ lawˇ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ bi ga leˇ˗awˇ bi puiˆ dzaˬ jiˇ˗euˬ meh.—Uˬduˬtahˬ˗eu 9:23, 24-ahˇ gui.

14. Yeˬhawˇbaˬ piˇ ma bi geuꞈ laˇ˗euˬ Aˬloˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li deuˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ mˬ˗ahˇ neh miˬ dzaˬ bi ga le˗eu heu naˇ aˬ jeˬ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh piˇ ma bi geuꞈ˗euˬ Aˬloˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li deuˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ piˇ ma heu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ ya biꞈ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ piˇ ma heu naˇ, huiˬ dzehˬ˗eu piˇ ma deuˬ˗euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Ka li huiˬ dzehˬ˗eu Piˇ ma Yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ mˬ taˆ piˇ ma hawˇ˗eu sahˬ paˬ geuꞈ˗awˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu 144,000 gʼaˬ jiˇ paˇ jawˇ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 4:14; 8:3-5; 10:1.

15-16. Yeˬhawˇbaˬ “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

¹⁵ 1919 kʼoꞈ˗ahˇ Yeˬsuˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ aˇ muˇ muˇ zaˬ˗ahˇ “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ” bi geuꞈ˗euˬ meh. Zaˬ kʼaˆ heu muˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ “aˇ yamˬ tsaˬ tsaˬ ni bi dzaˬ bi dawˇ”˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45) Aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ ngaˇ loˇ?

¹⁶ Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ kʼaˆ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu leh jeh˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ caw ba naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ gaˇ teu˗ahˇ maˬ mˇ daˆ leꞈ nya˗a. Saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ, miˇ tsaˬ guiˇ nyiˬ poˆ luꞈ˗ahˇ neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗awˇ, maˬ tsehˆ leˇ ni bi kʼehˬ bi kʼaˆ˗euˬ uˬ taꞈ, miˇ kʼahˬ doe ni mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ˗eu shaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ jiˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ jiˇ ya daˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ  Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ nui jah paw˗euˬ dzaˇ maˬ tsehˆ leˇ ni biꞈ nehˬ nya˗euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui nui jah paw˗euˬ dzaˇ aˇ myaˆ ni jaˆ˗eu nga! Aˬ dui tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ 900 jeˬ˗euˬ dawˬ dzehˬ ni jaˆ˗awˇ, dawˬ tawˆ luꞈ yawˬ ngehꞈ˗ehˇ za˗eu meh. Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ luꞈ ngaˇ˗a lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ paˇ siˬ maˇ laˇ˗eu dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu pyeuꞈ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ “miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ heu doe ni” maˇ diˇ iˇ doe taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni taˬ gʼeh.

17. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ doˆ laꞈ nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a laˬ’ lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ hawˇ˗eu Aˬloˬ saˇ ka˗ahˇ aˬ yawꞈ neh tseˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nui ma tsaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, mˬ˗ahˇ neh miˬ dzaˬ bi ga le˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ zmˬ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ maˇ jawˆ ni bi siˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗euˬ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:18, 19) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nya˗eu nga? Aˬ dui bi siˬ nya˗eu jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ boꞈ doˆ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ hawˇ˗eu huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ mehˬ˗eu heu meh.—1 Gawˇliˬtu 15:58.

18. Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ deˬ?

¹⁸ Aˬ dui Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ iˇ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui neh lawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi ha geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ mˇ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, guiˬ lahˬ huiˬ mawꞈ˗eu miˇ neh bi pyeuꞈ luꞈ˗uˇ. Aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ˗eu miˇ neh, kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh luꞈ˗uˇ. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ gaˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.