1. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ naꞈ˗iˬ bi tseˇ˗euˬ nga?

 Yeˬhawˇhaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ˗eu lehˇ yawˬ ha naꞈ˗iˬ bi tseˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni mehˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, mˇ byah nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:173) Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ mˇ caw naˇ ngehˬ˗ehˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 5:14.

2. Aˬ dui noeˬ tsehˆ dzeuˇ ngeh, shaˬ˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ tahˬ puˬ nya˗eu nga?

² Aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ paˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ tiˬ dmˬ dmˬ lah ni gui jiˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, yaw myaˬ jaw maˬ gui mi naˆ˗ehˇ naˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ dawꞈ leˇ ni nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, yaw myaˬ siˬ byah laˇ ngeh keuˆ ni maˬ biꞈ˗iˇ ni jawˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ naˇ, beu gaˇ kʼawꞈ duˇ leˇ˗eu tiˬ jeˬ jaˆ meh. Teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ tsehˆ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ya mˇ byah˗euˬ heu meh. Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ ni teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw ma.

3. Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

³ A.D. 55 heu kaˬ˗ahˇ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Teu ngeh, Yeˬluˇsaˬlehˬ hawˇ˗eu Yuˇdaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ iˇ shaˬ shaˬ dui dui˗eu miˇ neh, nui gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ laˆ uiˬ˗euˬ meh. Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nui ma muiˬ˗awˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu miˇ neh teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ ya caw ba˗eu gaˇ kawˆ naˇ  haˬ ngeh, Pawˇluˆ jiˇ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗awˇ, Tiˇtuˆ˗ahˇ tseˇ˗awˇ pyuˇ damˬ bi laˆ uiˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 16:1; 2 Gawˇliˬtu 8:6) Kʼoeˇ gaˇ neh nyiˬ siˬ smˇ siˬ naˇ, Pawˇluˆ Gawˇliˬtu˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ ngaˬ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ biꞈ caw gʼeh˗eu pyuˇ damˬ maˬ laˆ uiˬ dah nya˗aˬ.—2 Gawˇliˬtu 9:4, 5.

4. 2 Gawˇliˬtu 8:7, 10, 11-ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ nga?

⁴ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗awˇ, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ neh dawꞈ leˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah lehˇ jiˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 8:7, 10, 11-ahˇ gui.) Gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nga lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.

5. Aˬ dui naˇ haˬ taˬ˗euˬ aˬ jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu nga?

⁵ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ dui jiˇ ni noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ tiˬ jeˬ paˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆ 9:11; Loˇmaˆ 7:18) Teu miˇ neh, aˬ dui maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ maˬ ehˇ, noeˬ tsehˆ dzeuˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw poˆ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui neh noeˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ byah nya˗eu nga?

6. Aˬ dui aˬ geu ngeh ya noeˬ tsehˆ paˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui maˬ paˇ noeˬ tsehˆ paˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu meh. (Maꞈtehˬ 16:24; 19:6) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui noeˬ tsehˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu miˇ neh meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga lehˇ haw ma.

7. Aˬ dui aˬ jeˬ ya shaˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

⁷ Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ Yaˬkoˆ˗ahˇ ‘Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ na zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ teˬ luꞈ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu tsaˬ meh. Miˬyehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu meh’ lehˇ bi boꞈ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:5) Aˬ dui gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ, “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ teˬ luꞈ”˗eu lehˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui noeˬ tsehˆ˗eu lehˇ gʼeh ngeh maˬ ehˇ, noeˬ tsehˆ dzeuˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ paˇ haw poˆ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ laꞈ meh.

8. Aˬ dui maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁸ Yaw muiˬ˗ehˇ poˆ tseˇ. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gui˗eu uˬ taꞈ, noeˬ dahˇ doe˗eu deuˬ˗ahˇ ya ja cawˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:18) Teu deuˬ naˇ, aˬ dui gaˇ mˇ paˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh maˬ ehˇ, jawˇ duˬ pawˇ iˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ ngehˬ gʼeh nya˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ geu jeˬ dzaw paˬ nga lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ ehˇ, jeˬ hu ya jahˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

9. Aˬ dui nui ma yaw dawˇ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁹ Aˬ jeˬ baˬ da neh jahˇ de lehˇ shaˇ noeˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh mˇ˗eu nga lehˇ haw˗eu meh. (Dawˬdaˬ 16:2) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ baˬ da neh noeˬ tsehˆ˗eu lehˇ yawˬ ha hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬˬ mehˬ shi yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya bi gʼeh˗eu meh. Aˬ dui nui ma maˬ dawˇ naˇ, aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu yaw shaˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ, naˬ liˬ aˇ laꞈ maˬ mˇ byah nya˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ cehˇ ni gʼeh˗eu meh. Dahˬ beh ngeh, aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui  kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ma lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ ma aˬ da, maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ na nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh nga laˬ?

10. Aˬ dui dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ahˇ˗eu loˬ nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ paꞈ yoˆ daˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, yaw myaˬ jaw maˬ gʼeh˗ehˇ paˇ dawˇ kʼoꞈ˗awˇ, ehˇ kʼawꞈ uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ daˇ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui ma heu˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ˗eu heu meh.—Gawˇlawˇsehˇ 1:10; 3:23.

11. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ ya laˆ duˬ taˬ˗eu nga?

¹¹ Aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ laˆ duˬ taˬ. Aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ ngehˬ˗ehˇ laˆ duˬ taˬ naˇ, ngehˬ˗ehˇ mˇ byah˗eu yaw awˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ Jaˇliꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ heu naˆ maˬ tseˇ gui ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, aˇ yamˬ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ biˇ taˬ naˇ, nawˬ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ byah nya˗a. b Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ heu naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ biꞈ˗iˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ kʼawꞈ, myahˇ laˇ ngeh keuˆ ni aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ ni jawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ byah nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. “Aˬ dui mehˇ nmˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ iˇ˗eu lehˇ ehˇ duˬ taˬ dzeuˇ maˬ loˇ? Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ geu ngeh gʼaˬ biꞈ iˇ˗eu lehˇ aˇ yamˬ laˆ baw taˬ dzeuˇ maˬ loˇ?”

12. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

¹² Kʼaˇ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ haw. Tiˬ gʼaˬ˗iˬ yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya˗eu aˇ yamˬ hawˇ˗eu pyuˇ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, gʼaˬ jiˇ maˬ ahˇ˗a. Teu miˇ neh, aˬ dui kʼaˇ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ ya haw˗awˇ, gaˇ kahˇ jiˇ ya dahˇ˗eu meh. Aˬ dui maˬ mˇ byah nya nga lehˇ ya mawˇ ngeh, tiˬ poˆ na ya noeˬ tsehˆ paˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆ 3:6) Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ noeˬ tsehˆ dzeuˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ paˇ haw poˆ˗awˇ, kʼaˇ loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ laˆ paˇ˗awˇ, noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ byah nya ma lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Nymˬ˗mˇ nawˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ byah nya ni caw ba nehˬ˗eu 5 jeˬ˗ahˇ haw ma.

13. Aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu gʼaˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹³ Mˇ nya ni guiˬ lahˬ shaˇ. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ ‘aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ nya ni’ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗awˇ, aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah nya ni jiˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:13) Aˬ dui loˬ˗eu gʼaˬ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ nehˬ laꞈ nga siˬ lehˇ noeˬ laˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ neh maˬ tsehˆ leˇ ni “Shaˇ˗awˬ. Shaˇ naˇ za tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ shaˇ daˆ leꞈ naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗eu meh.—Luˇkaꞈ 11:9, 13.

14. Dawˬdaˬ 21:5-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ heu, nawˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Bawˬ toˆ toˆ taˬ. (Dawˬdaˬ 21:5-ahˇ gui.) Aˬ dui neh dawꞈ leˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, bawˬ toˆ ya toˆ taˬ˗awˇ teu loꞈ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui aˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ dzeuˇ˗euˬ naˇ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ boꞈ doˆ laꞈ˗awˇ, huiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ biˇ paˆ˗awˇ mˇ nya˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui aˇ myaˆ ni mˇ dzeuˇ˗euˬ nga lehˇ mawˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ laˇ ngeh tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ pyuˇ laˆ uiˬ ngeh to˗aˬ, “tiˬ jaw laꞈ kʼoeˇ aˇ dahˬ beh˗eu nah”˗ahˇ neh laˆ uiˬ taˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 16:2) Huiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ biˇ paˆ˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ kah˗eu kʼaˆ behˆ pyeuꞈ nya lehˇ maˬ bi noeˬ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ jeˬ˗iˬ mˇ˗eu maˬ pyeuꞈ leˇ nya lehˇ jiˇ maˬ bi noeˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

15. Aˬ dui bawˬ toˆ toˆ gʼaˬ naˇ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui bawˬ toˆ yaw muiˬ˗ehˇ toˆ taˬ˗awˇ boꞈ doˆ laꞈ˗eu heu naˇ, teu˗ahˇ mˇ caw˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:40) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ aˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ bi mˇ˗awˇ aˬ geu ngeh mˇ luiˆ˗eu lehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh  noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ biˇ daˇ nehˬ˗awˇ bi boꞈ nya˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:26) Aˬ dui jiˇ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ ya mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ boꞈ doˆ laꞈ nya˗awˇ, aˬ geu jeˬ jeˬ hu mˇ˗awˇ aˬ geu jeˬ jeˬ nah mˇ˗eu lehˇ ya biˇ taˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah nya ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˇ yamˬ ui cuiˆ laꞈ kʼoeˇ gaˇ gʼawˬ mya jeˬ mˇ luiˆ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.

16. Aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Loˇmaˆ 12:11 gaˇ kawˆ heu˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹⁶ Leh jeh. Aˬ dui neh bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui neh dawꞈ leˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:11-ahˇ gui.) Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ muiˬ˗eu mehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, “leh jeh”˗awˇ “mˇ daˆ leꞈ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ bawˬ toˆ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ zmˬ iˇ nya˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:13, YS97, 16.

17. Eˇpeˇsu 5:15, 16 aˬ dui neh bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁷ Aˇ yamˬ yaw muiˬ˗ehˇ biˇ taˬ. (Eˇpeˇsu 5:15, 16-ahˇ gui.) Aˇ yamˬ laˆ duˬ taˬ˗awˇ, teu˗ahˇ mˇ caw. Yamˬ law tsaˬ laˇ gaˇ taˬ dawˬ, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˇ yamˬ teu tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ keuˆ le ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆ 11:4) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mˇ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ, aˇ yeˇ maˬ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ taˬ bi jiˇ. (Piˇliˇpiˆ 1:10) Gʼeh nya naˇ, nawˬ˗ahˇ laˆ bahˬ laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tseˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ ngaˇ ciˬ cuˇ ni jawˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, naˬ gaˬ piˬ tehˬ˗eu uˬ taꞈ, sahˬ boꞈ lawˬ muˇ sha ahˇ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jeˬ nah haw. c

18-19. Aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, mˇ byah nya ni aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Za˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ. Gaˇ ma doˆ iˇ˗eu loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui yawˬ ha neh noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ iˇ keuˆ mawꞈ naˇ, gaˇ ma yawˬ kahˇ yawˬ˗ahˇ paˇ ya cah paˇ˗euˬ kʼawꞈ ya cah daˆ leꞈ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui za˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ naˇ, aˬ dui neh bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ yamˬ˗ahˇ maˬ pyeuꞈ laˇ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui yaw awˇ laꞈ˗ehˇ nui ma maˬ jiˇ˗a.—Gaˬlaˬtiˆ 6:9.

¹⁹ Yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh dawꞈ leˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ hawˇ˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ nehˬ nya meh.