1-2. (a) Aˬmaˬgeˬdoˬ aˬ jeˬ miˇ neh tsawˇ haˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ pyeuꞈ nga? (b) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

 Nawˇ tsawˇ haˬ deuˬ “Aˬmaˬgeˬdoˬ” heu naˇ, Nuˇkiꞈ˗liˬyaˬ guiˇ maˬ ngeuˇ naˇ, shoeˬ mˬ poˆ miˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ja gaˇ gaˬ haw maˬ loˇ? Heu naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ naˇ guiˬ lahˬ dawˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 1:3) Aˬmaˬgeˬdoˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga?

² Jaˇliꞈ˗ahˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ uˆ lahˇ˗ahˇ jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ yaw haiˬ yaw doeˇ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗awˇ, yaw muiˬ deuˬ˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ maˬ bi laˆ cawˆ ni jiˇ haw teˬ haw piˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Pah mehˬ˗eu 11:18) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ bi gʼoˆ shaw maˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu 4 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Aˬmaˬgeˬdoˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (2) Aˬmaˬgeˬdoˬ˗euˬ jeˬ hu aˬ jeˬ jeˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? (3) Aˬ dui Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh dzeuˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (4) Aˬmaˬgeˬdoˬ peh laˇ luꞈ˗eu nehˬ˗ehˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ nya˗eu nga?

3. (a) “Aˬmaˬgeˬdoˬ” heu dawˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Pah mehˬ˗eu 16:14, 16-ahˇ haw ngeh, Aˬmaˬgeˬdoˬ maˇ diˇ jaˆ˗eu jawˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh siˬ nya˗eu nga?

³ Pah mehˬ˗eu 16:14, 16-ahˇ gui. “Aˬmaˬgeˬdoˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ ahˇ˗eu tehꞈ meh. Heu dawˬ naˇ, “Meˬgiˇdoˬ deh ga” lehˇ ehˇ˗eu Heˬbyehˇ dawˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 16:16) Meˬgiˇdoˬ naˇ, gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ meuˬ tiˬ meuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ pyeuꞈ meh. (Yawˇshuˆ 17:11) Aˬmaˬgeˬdoˬ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˇ diˇ jaˆ˗eu jawˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ heu, “miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jawˇ˗eu sahˬ paˬ deuˬ”, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu gʼaˇ duˬ uiˬ laˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 16:14) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, “Aˬmaˬgeˬdoˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jawˇ˗eu sahˬ paˬ deuˬ uiˬ laˇ˗awˇ taˆ lehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ guiˇ˗ahˇ jiˇ ehˇ  mawꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ heu maˇ diˇ jaˆ˗eu jawˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Tiꞈ, Meˬgiˇdoˬ deh ga maˇ diˇ maˬ jaˆ˗a. Nyiꞈ, Meˬgiˇdoˬ˗euˬ meuˬ tiˬ jawˬ “miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ sahˬ paˬ deuˬ” hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ uiˬ laˇ˗awˇ, guiˇ deuˆ˗eu keu ka deuˬ taˬ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jawˇ duˬ maˬ jaˆ˗a. Smˇ, heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui ja sawˇ lehˇ gʼeh˗eu loꞈ˗ehˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ “sahˬ paˬ” deuˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ gʼaˬ tiˬ gaˇ jawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh dahˬ beh˗eu miˇ neh meh.

4. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ saˬ saˬ˗eu guiˇ˗ahˇ Meˬgiˇdoˬ nehˬ˗ehˇ bi taꞈ˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ saˬ saˬ˗eu guiˇ˗ahˇ Meˬgiˇdoˬ nehˬ˗ehˇ bi taꞈ˗eu nga? Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ Meˬgiˇdoˬ meuˬ hawˇ˗eu teu meuˬ˗euˬ dawˬ peh jaˆ˗eu Yeˬzaˬleˬlaˇ deh kʼawꞈ naˇ, guiˇ gʼawˬ mya poˆ deuˆ˗euˬ jawˇ duˬ pyeuꞈ meh. Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ teu gaˇ guiˇ deuˆ gaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ caw ba laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ “Meˬgiˇdoˬ lawˇ gawˆ”˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu Baˬyehˇ˗ahˇ, Siˇseˬlaˇ aˬ yuiꞈ geuꞈ˗eu Kaˬnaˬ guiˇ maꞈ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Bawˇlawˇpeh ma pyeuꞈ˗eu Diˬboˇlaˬ hawˇ˗eu Baˬyehˇ, guiˇ heu poˆ˗ahˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ bi gʼaˬ leˇ nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ, ‘Mˬ kʼoeˇ taˆ cah luꞈ˗eu aˬ guiˇ deuˬ, Siˇseˬlaˇ˗ahˇ guiˇ deuˆ˗euˬ meh. Giˇshoˬ lawˇ baˬ iˇ jeuˬ bi oe˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaˆ pyawˇ yaˆ dzeh˗euˬ meh’ lehˇ caˇ˗eu meh.—Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 5:19-21.

5. Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ hawˇ˗eu Baˬyehˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ guiˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

⁵ Baˬyehˇ hawˇ˗eu Diˬboˇlaˬ dawˬ caˇ aˇ saˬ saˬ cehˆ˗ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ shiˇ luꞈ˗uˇ. Ehˇ kʼawꞈ, nawˬ˗euˬ cawˬ deuˬ˗aˬ, doˆ laˇ luꞈ˗eu nahˇ ma loꞈ˗ehˇ bya luꞈ˗uˇ” lehˇ caˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˇkʼaˬdaˇ˗eu 5:31) Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ jiˇ toˆ˗ehˇ bi laˆ cawˆ jiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ naˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ hawˇ˗eu Baˬyehˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ guiˇ beu gaˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ guiˇ deuˆ˗eu maˬ loˬ˗a, guiˇ deuˆ keu ka jiˇ maˬ ahˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ “gʼaˬ ahˇ laˇ”˗eu teu naˇ, “ciˬ cuˇ ni jawˇ˗awˇ” Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ guiˇ maꞈ˗ahˇ ‘gʼoe˗eu’ miˇ neh meh.—Iˇsaˬyaˇ 30:15; Pah mehˬ˗eu 19:11-15.

6. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ neh laˆ cawˆ nya˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ˗eu nga? Miˬyehˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ zmˬ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ miˇ luˆ hawˇ˗eu uˬ yehˇ uˬ siˬ neh maˬ ehˇ, tsoꞈ neh maˬ ehˇ, laˆ cawˆ nya˗eu meh. (Yawˇbaˆ 38:22, 23; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:19-22) Miˬyehˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw kaˬ jiˇ bi sehꞈ nya˗eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:17, 22, 23) Kʼoeˇ naˇ, yaw haiˬ deuˬ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh jiˇ laˆ cawˆ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 37:36) Aˬ geu jeˬ neh maˬ kaˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ bi laˆ cawˆ jiˇ˗awˇ, muiˬ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 3:25, 26.

7-8. (a) 1 Teˇsaˬloˇni 5:1-6-ahˇ haw ngeh, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ aˬ yui deuˬ, aˬ jeˬ tsaꞈ gaˬ˗eu nga? (b) Dawˬ teu aˬ jeˬ miˇ neh guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁷ “Miˇ kʼahˬ saˇ˗awˇ guˆ kʼaˇ maˬ za˗a” lehˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah oe˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:1-6-ahˇ gui.) 1 Teˇsaˬloˇni 5:2, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ”˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 7:14) Aˬ dui guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ pyeuꞈ laˇ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ dahˬ beh laˇ naˇ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ tsaꞈ gaˬ laˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh.

⁸ Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ aˬ yui deuˬ “Miˇ kʼahˬ saˇ˗awˇ guˆ kʼaˇ maˬ za˗a” lehˇ tsaꞈ gaˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu nga? Zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ jiˇ gm leˇ meh laˬ? Maˬ siˬ, aˬ dui maˬ ehˇ nya˗a. Aˬ dui siˬ nya˗eu jeˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu dawˬ teu naˇ nehꞈ deuˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ pyeuꞈ laˇ haw˗euˬ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu  shaˬ zahˬ pyeuꞈ laˇ luꞈ kʼawꞈ, guˆ kʼaˇ maˬ paˇ za˗a lehˇ bi noeˬ˗eu miˇ neh, guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ “luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ kʼoeˇ taˆ keuˆ le tehꞈ˗a. Zaˬ ciˬ deˇ le˗euˬ aˬ ma tiˬ gʼaˬ uˬ maˆ naˇ doˆ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ja pyuˬ ni ga keuˆ le˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ dzeuˇ˗i nya˗aˇ.” Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ tawˇ neh, aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ teu aˬ geu ngeh maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ duˬ˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ heu pyeuꞈ laˇ ngeh zahˬ leˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ dah laˇ taˬ˗euˬ meh.

9. Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ laˆ cawˆ jiˇ ngaˇ laˬ?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ Noˇaˬ saˇ ka˗ahˇ laˆ cawˆ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ laˆ cawˆ jiˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ yamˬ lehˇ biˇ paˆ˗awˇ neh laˆ cawˆ˗eu meh. Dahˬ beh yamˬ˗ahˇ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ zahˇ kʼawꞈ deuˬ pyeuꞈ˗eu Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ jeˬ hu laˆ cawˆ˗awˇ, nyiˬ yamˬ aˬ yawꞈ yamˬ˗ahˇ naˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ dzeˇ luꞈ˗eu Saˬdaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu guiˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui heu nyiˬ yamˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni haw ma.

10. Pah mehˬ˗eu 17:1, 6; 18:24-ahˇ haw ngeh, Miˬyehˇ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh laˆ cawˆ˗eu nga?

¹⁰ ‘Meh maˬ laˇ kʼoeˇ gʼaˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ.’ (Pah mehˬ˗eu 17:1, 6; 18:24-ahˇ gui.) Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ bi baw ni jahˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ mehˬ˗eu meh. Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ ni tsawˇ haˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, meh maˬ laˇ˗ahˇ duˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ behˬ dzaˬ kʼaˆ dzaˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ sehꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 19:2) Miˬyehˇ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ cawˆ˗eu nga?

11. “Neˇ tseuˆ ni gʼeh˗eu jeˬ zaˬ yaw haiˬ” heu naˇ, aˬ jeˬ nga? Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi laˆ cawˆ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ “huiˬ˗eu meh maˬ laˇ”˗ahˇ “neˇ tseuˆ ni gʼeh˗eu jeˬ zaˬ yaw haiˬ tiˬ mawˇ”˗euˬ “uˬ coeˇ tseˇ coeˇ” neh laˆ cawˆ˗eu meh. Jeˬ zaˬ yaw haiˬ heu mawˇ naˇ, Miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu aˇ maꞈ (United Nations)˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ, uˬ coeˇ tseˇ coeˇ naˇ, teu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ neh nah paˇ  paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, sahˬ paˬ sahˬ ma teu deuˬ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ deuˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “meh maˬ laˇ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ muiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ yuˇ geuꞈ jiˇ˗awˇ, neˇ myawˆ ni byehˇ dzeh yaꞈ tehꞈ˗a.” Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ jiˇ pah mehˬ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 17:3, 16) Heu poˆ laˆ cawˆ˗eu jeˬ heu naˇ, tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ kawˇ dui dui˗awˇ, zahˇ kʼawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu deuˬ myaꞈ leˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ “Sahˬ ma geuꞈ˗awˇ ngaˇ nuiˇ luꞈ ma. Miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ. Shaˬ zahˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ” lehˇ ehˇ gaˇ neh toˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh.—Pah mehˬ˗eu 18:7, 8.

12. Yeˬhawˇbaˬ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ neh aˬ jeˬ maˬ bi jahˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ neh maˬ bi laˆ cawˆ˗a. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ya zmˬ˗euˬ gaˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗awˇ, Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh doˆ le lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 15:16, 17; Pah mehˬ˗eu 18:4) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ teu gaˇ neh doˆ laˇ ni jiˇ leh jeh˗awˇ caw ba˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ meuˬ heu meuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ‘aˬ yawꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ maˬ caw pi.’ Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ jah˗eu jeˬ lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ˗a siˬ.

13. (a) Gawˇgaˆ aˬ geu deuˬ nga? (b) Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:2, 8, 9-ahˇ haw ngeh, Gawˇgaˆ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹³ Gawˇgaˆ deuˆ laˇ˗eu jeˬ. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:2, 8, 9-ahˇ gui.) Zahˇ kʼawꞈ deuˬ dawˬ tawˆ luˆ bi laˆ cawˆ jiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ muˇ tehꞈ˗ehˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ˗euˬ aˇ bawˇ tiˬ bawˇ loꞈ˗ehˇ dzeˇ yaꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ nui ma pehˇ dui dui˗awˇ, “maˬ shawˇ˗eu” laˆ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh laˇ˗eu dawˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Teu naˇ, tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ bi deuˆ˗eu gʼaˇ duˬ, nehꞈ deuˬ neh pyehˬ kʼawˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 16:13, 14) Tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca teu deuˬ˗ahˇ ‘Maˬgawˇgaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu Gawˇgaˆ’ lehˇ kuˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ˗eu lehˇ laꞈ keuˆ iˇ ngeh, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ dahˬ beh laˇ˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu 16:16.

14. Gawˇgaˆ˗ahˇ aˬ jeˬ siˬ leˇ˗eu nga?

¹⁴ Gawˇgaˆ “tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ baoˬ” pyeuꞈ˗eu yawˬ ha˗euˬ guiˇ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 32:8) Aˬ dui naˇ, aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu ma. Teu naˇ tsawˇ jeuˬ deuˬ haw ngeh,  dawˇ ga˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ, baoˬ jaˆ˗awˇ Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ “jeˬ zaˬ yaw haiˬ” hawˇ˗eu ‘uˬ coeˇ tseˇ coeˇ’˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh maˬ ka kʼoꞈ nya˗a. (Pah mehˬ˗eu 17:16) Teu miˇ neh, Gawˇgaˆ aˬ dui˗ahˇ jiˇ yaw awˬ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya ma lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ “miˇ kʼahˬ nyiˬ tsehˆ˗ehˇ baw gʼeh leꞈ˗eu jaˬ lehˇ lehˇ ma loꞈ˗ehˇ” deuˆ laˇ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:16) Ehˇ kʼawꞈ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha lahˇ ju˗ahˇ paꞈ leˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗awˇ, Iˬ ma laˆ shaˆ yaw neˇ˗ahˇ˗euˬ Paˬlawˇ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ luꞈ law hawˇ nyaˬ lehˇ siˬ leˇ˗eu meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 14:1-4; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Yeˬsuˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Ka li hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ guiˇ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ˗awˇ, Gawˇgaˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 19:11, 14, 15) Kʼoeˇ naˇ, tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ muˇ juˇ juˇ˗awˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ pyeuꞈ laˇ ni jahˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu daˬ ma gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Saˬdaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ yaw li maˬ baw˗eu duˬ kʼahˬ˗ahˇ biˬ ahˇ˗awˇ, tiˬ heˇ kʼoꞈ dawˆ taˬ˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu 20:1-3.

16. (a) Aˬ dui ‘Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu’ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? (b) Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu teu naˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ guiˬ lahˬ za˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui Saˇ kiˇ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu geuꞈ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, geuꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh ya buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui ‘Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya’˗awˇ, ‘Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu’ lehˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 1:7-9, YS97) ‘Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya’˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ ya leˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ siˬ nya gaˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ gaˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ maˬ ehˇ, ehˇ mawꞈ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:3-5; 5:3) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu lehˇ mˇ mawˇ ngeh, ‘Miˬyehˇ jiˇ aˬ dui˗ahˇ siˬ nya’˗eu meh. Teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 8:3) Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ˗eu meh.

17. ‘Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu’ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁷ “Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” heu naˇ, Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ  ehˇ mawꞈ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ cawˬ gaˇ hawˇ˗eu dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ gaˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw gaˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ tsaꞈ gaˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:33; 24:14) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, naˇ haˬ geuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Ka li˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ mˇ luꞈ ngeh gʼaˬ biꞈ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 25:31-40.

18. Miˬyehˇ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ, ‘yawˇ nui deuˬ’˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba poeˬ aˇ joˆ˗ehˇ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu nga?

¹⁸ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼehˇ˗ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, ‘yawˇ nui deuˬ’˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba poeˬ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:16) Aˬ joˆ˗ehˇ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu nga? Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ 144,000 gʼaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ maˬ beh laˇ mi naˆ˗ehˇ, ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ mˬ taˆ ya gʼoꞈ daˆ leˇ jiˇ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ shiˇ nya˗eu dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu uˬ taꞈ, mˬ taˆ˗euˬ guiˇ maꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ deuˬ pyeuꞈ˗awˇ, Gawˇgaˆ˗ahˇ laˆ cawˆ˗awˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu “tsawˇ haˬ aˇ maꞈ”˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 2:26, 27; 7:9, 10) Teu ngeh tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh ya caw ba˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

19-20. Aˬ dui shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, Aˬmaˬgeˬdoˬ peh laˇ luꞈ˗eu nehˬ˗ehˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu nga?

¹⁹ Shaˬ˗eu zahˬ˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka heu˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui oˇ kamˬ nya˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya meh. (Yaˬkoˆ 1:2-4) Aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ myah luꞈ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. (Luˇkaꞈ 21:36) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni Jaˇliꞈ jiˇ yawˬ nah na luꞈ ya gui˗awˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗euˬ saˇ ka nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 77:12) Heu deuˬ jahˇ˗awˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah bi ziꞈ laˇ˗awˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi jah ziꞈ laˇ˗eu meh.

²⁰ Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ dui Huiˬ dui dui˗eu Baˬbuˇloˬ bi laˆ cawˆ gaˇ hawˇ˗eu Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ jiˇ leˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ naˆ ni nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga. Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw zeu baw gaˇ aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:23) Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ Zaˬmaˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni kamˬ coeˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 24:13.