1. Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ aˇ muˇ beh gaˇ aˬ suˇ suˇ caw ba˗euˬ nga?

 Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ, Siˬlaˆ, Luˇkaꞈ, Tiˆmoˇseˬ, heu deuˬ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ laˇ ngeh, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu gʼawˬ mya gʼaˬ jawˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Leh jeh dui dui˗eu mehˇ nmˇ heu 4 gʼaˬ aˇ muˇ beh iˇ˗awˇ, teu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ deuˬ daˬ yah ha˗eu nui ma ahˇ˗eu mehˇ nmˇ Lu diˇ pehˬ kahˇ bawˬ dzaˬ dahˬ beh laˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 16:40.

2. Aˇ nah naˇ aˇ muˇ teu muˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga?

² Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ, aˇ muˇ yaw shuiꞈ heu muˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Saˬdaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ bye˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ, Pawˇluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ bi laˆ tsoeˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ bi nyehꞈ˗awˇ, bi diˬ˗euˬ uˬ taꞈ tawˬ˗ahˇ bi dawˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ tawˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ ngeh, mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ paˇ biꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ, Siˬlaˆ, Tiˆmoˇseˬ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ neh doˆ iˇ˗awˇ, Luˇkaꞈ naˇ teu gaˇ jawˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ deuˬ tawˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:12) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

3. Piˇliˇpiˆ 1:9-11 laꞈ kʼoeˇ, Pawˇluˆ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu nga?

³ Teu gaˇ neh tseˇ kʼoꞈ naˇ, Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ aˇ muˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. Nawˇ sahˬ boꞈ teu taꞈ˗ahˇ gui naˇ, Pawˇluˆ mehˇ nmˇ heu deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga ehˇ ya siˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu heu˗aˬ, Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ nui ma˗ahˇ neh doˆ le˗euˬ  gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ neh gaˬ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 1:8) Pawˇluˆ mehˇ nmˇ teu deuˬ˗ahˇ ngaˇ naw maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ ma lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ geuꞈ nya ni maˬ ehˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ ni maˬ ehˇ, iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni maˬ ehˇ, aˬ myah luꞈ maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ byah laˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ lehˇ shaˇ˗eu meh. Nawˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ neh nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu lehˇ nui ma tsaˬ˗eu paˬ. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Pawˇluˆ neh Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ gui kaˇ˗euˇ. (Piˇliˇpiˆ 1:9-11-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Pawˇluˆ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ iˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

4. (a) 1 Yoˇhaˬ 4:9, 10-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (b) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ bi kamˇ shiˇ le˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ huiˬ dui dui˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 4:9, 10-ahˇ gui.) Miˬyehˇ˗euˬ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:8) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˇ naˆ ni gaˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ, Yeˬsuˇ Paˬliˬsehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ “Nawˬ˗euˬ nui ma dawˬ tawˆ luꞈ, nawˬ˗euˬ saꞈ laˇ dawˬ tawˆ luꞈ, nawˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ dawˬ tawˆ luꞈ, nawˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:36, 37) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ mawꞈ˗awˇ, tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah bi gaˬ dzehˬ laˇ mawꞈ˗eu ma. Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ naw maꞈ ‘gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ tiˬ jawˇ saˇ˗iˬ tiˬ jawˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

5. Aˬ dui nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ nya˗eu nga?

⁵ Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ “Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ maˬ kʼaˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:8) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ duˬ mawˇ duˬ nya laˇ˗awˇ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ geuꞈ nya laˇ” ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 1:9) Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ paˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:16.

6. 1 Yoˇhaˬ 4:11, 20, 21-ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗euˬ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ nya˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu heu, aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:11, 20, 21-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ dzaw geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ jiˇ dzaw geuꞈ˗eu miˇ neh, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ shaˬ˗a lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ jiˇ noeˬ laˇ nya meh. Piˇliˇpiˆ aˇ muˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

7. Aˬ dui Pawˇluˆ neh Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

⁷ Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ naˇ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ “tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ” leh jeh dui dui˗awˇ gaˇ mˇ˗eu mehˇ nmˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ cawˬ maˬ paˇ cawˬ gaˇ keuˆ ni ja dzaˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Pawˇluˆ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ jawˇ˗eu Piˇliˇpiˆ aˇ muˇ˗ahˇ boꞈ gʼeh˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ, Pawˇluˆ Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ “nui ma tiˬ gaˇ taꞈ˗awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:2, 3)  Pawˇluˆ aˇ muˇ laˆ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ jiˇ mehˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh nga lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ ‘Kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ˗ehˇ gʼeh’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:14) Maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu naˇ, mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ bi gʼoeˇ bi gaˬ dzehˬ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

8. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga? Aˬ dui teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga?

⁸ Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ loꞈ˗ehˇ, tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ nah na luꞈ mˇ lehˬ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ gaˬ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ˗eu ngehˇ naˇ, aˬ dui dawˬ gʼoꞈ doˆ laˇ nya˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ neh dzeuˇ laꞈ ngeh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ paˇ noeˬ doˆ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, dawˬ gʼoꞈ paˇ doˆ dzehˬ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ gaˬ ni pyeuꞈ iˇ nya˗eu meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ ya puˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ teu gʼaˬ˗euˬ yaw lehˬ uˬ taꞈ, aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ jiˇ mawˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ luꞈ gaˬ meh lehˇ noeˬ naˇ yaw muiˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya haw˗eu meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh gaˬ˗eu leh jeh naˇ, mehˇ nmˇ yaw kaˬ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:1, 2.

9. Pawˇluˆ neh Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ “muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ jeˬ jeˇ ahˇ˗eu nga?

⁹ Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ Pawˇluˆ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ Piˇliˇpiˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ tseˇ geuꞈ” lehˇ bi ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ toˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 1:10) Pawˇluˆ neh ehˇ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ teu laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ bi muiˬ bi shawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ mˇ byah˗eu uˬ taꞈ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:9, 10; Yoˇhaˬ 13:35) Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ teu deuˬ aˬ myah luꞈ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

10. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ lehˇ bi sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁰ Kʼoeˇ naˇ, Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ “maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui ya byah kuꞈ meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ ahˇ ni maˬ pyeuꞈ nya˗a. Miˬyehˇ aˬ dui naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ ahˇ˗awˇ, muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ lehˇ sawˇ˗eu meh. Aˬ dui nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ sahˬ tiꞈ maˬ bi tiꞈ˗eu gʼaˇ duˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni leh jeh˗eu heu meh.

11. Aˬ dui aˬ cawˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni aˬ jeˬ miˇ neh ya yahˇ˗eu nga?

¹¹ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni dehꞈ lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui neh tseˇ˗euˬ byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ, mehˬ tsoeˬ, gaˇ, heu deuˬ aˬ cawˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za nya meh. Aˬ dui tseˇ˗euˬ jeˬ maˬ bahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ cawˬ nui ma maˬ saˇ naˇ, iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah bi byehˇ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ dui tiˬ gʼaˬ na˗euˬ jah˗eu nui ma byoˆ˗iˇ ni jahˇ nehˬ naˇ, kawˬ lahˇ˗ahˇ lo lehˬ lehˬ ma paꞈ tawꞈ˗awˇ, iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ bi baꞈ puꞈ sehꞈ˗eu zaˬ dzehˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 18:6.

12. Aˬ dui huˬ mehˬ mehˬ˗eu nyiˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ nga?

¹² Huˬ mehˬ mehˬ˗eu nyiˬ dzeˇ zaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ tiˇ dawˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ nga lehˇ haw ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ˗euˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ jawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ iˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ heu nyiˬ gʼaˬ naˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ neh huiˬ  laˇ˗awˇ, Ka li zaˬ deuˬ muiˬ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ kʼawꞈ maˬ ya haw iˇ˗a lehˇ jah˗eu meh. Mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ heu nyiˬ gʼaˬ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu nyiˬ dzeˇ zaˬ biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw iˇ˗aˬ lehˇ ya siˬ ngeh tsawˬ guˆ iˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh huˬ mehˬ mehˬ˗eu heu nyiˬ gʼaˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ heu nyiˬ gʼaˬ˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma maˬ huiˬ loˆ laˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni biˬdiˬoˬ˗ahˇ maˬ paˇ haw iˇ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 5:14) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu heu nyiˬ gʼaˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ heu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ kʼaˬ meh mehˬ boeˬ neh tehꞈ˗ehˇ gaˬ˗eu maˬ ngeuˇ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Loˇmaˆ 14:19-21; 1 Yoˇhaˬ 3:18.

13. Aˬ dui aˬ cawˬ iˬ baˇ mˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui aˬ cawˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ zaˬ˗awˇ, nui jah bi byehˇ ni jahˇ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ iˬ baˇ mˇ ni jahˇ˗eu heu meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ jiˇ baˬ dawˇ dzoˆ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ gʼawˬ myahˇ ni leh jeh dui dui˗awˇ daˇ˗euˬ miˇ neh, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ paˇ dawˇ kʼoꞈ ma lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ yaw kawˇ ma˗ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Tiˬ nah mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ hawˬ kuˇ dzaˬ ngeh, jiˇ baˬ ciˬ nehˬ˗awˇ ehˇ˗eu, “Nymˬ˗mˇ nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za shaw ngaˬ˗aˇ, yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ neh siˬ le˗euˬ aˇ siˬ tiˬ jeˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu heu meh. Ngaˇ ehˇ˗aˬ, nawˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ naˇ, ui cuiˆ na dawˇ nya meh.” Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ maˬ tsaˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya ma.

14. Mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Piˇliˇpiˆ 1:10-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Piˇliˇpiˆ 1:10-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ gʼawˬ mya paw zmˬ  nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Tiꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ dui neh ya dzaw˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Nyiꞈ, aˬ dui iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ iˇ nya˗eu nga lehˇ ya siˬ˗eu meh. Smˇ, aˬ dui˗ahˇ “gʼoeˇ nya gaˬ nya˗awˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nya ni” laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh gʼaˬ ngehˬ˗ehˇ za naˇ ngehˬ˗ehˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ naˇ, aˬ cawˬ iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za˗awˇ nui jah maˬ bi byehˇ˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu meh.

15. ‘Maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ byah laˇ’ lehˇ ehˇ˗eu heu, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹⁵ Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ ‘maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ byah laˇ’ ni guiˬ lahˬ shaˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 1:11) “Maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ” heu naˇ, mehˇ nmˇ teu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ,Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Piˇliˇpiˆ 2:15-ahˇ Pawˇluˆ yaw jeˬ ma jeˬ dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ neh paˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ‘naw maꞈ˗aˬ mˬ kʼoeˇ taˆ tsehˬ˗eu aˬ guiˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw shehꞈ bya nehˬ˗awˬ’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ tsaˬ meh. Yeˬsuˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ “miˇ tsaˬ dawˬ tawˆ luꞈ gʼaˇ duˬ yaw shehꞈ pyeuꞈ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:14-16) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗iˇ˗awˬ” lehˇ dawˬ biꞈ˗awˇ, “mˬ dzeˇ miˇdzeˇ keuˆ ni . . . saˇ kiˇ kamˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:18-20; Gʼaˬkʼehˇ 1:8) Aˬ dui aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gaˇ heu hmˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ naˇ, ‘maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ byah laˇ’ meh.

16. Piˇliˇpiˆ 1:12-14-ahˇ haw ngeh, aˬ dui shaˬ zahˬ aˇ naˆ ni ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, aˬ guiˇ loꞈ˗ehˇ yaw shehꞈ bya nehˬ nya˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹⁶ Aˬ dui aˬ jeˬ lehˇ pyeuꞈ luꞈ kʼawꞈ, aˬ guiˇ loꞈ˗ehˇ yaw shehꞈ bya nehˬ nya meh. Tiˬ poˆ na guiˬ lahˬ  dawˬ tsaꞈ gaˬ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu jeˬ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ gaˇ caw ba˗eu jeˬ paˇ pyeuꞈ iˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh ngeh, Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ shmˇ caˆ neh bi paꞈ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ haw˗eu deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼa laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗a siˬ. Pawˇluˆ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Teu baˬ da neh mehˇ nmˇ deuˬ, “guˆ˗eu nui ma tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ahˇ ni Miˬyehˇ dawˬ kawˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma kʼaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh.”—Piˇliˇpiˆ 1:12-14-ahˇ gui; 4:22.

17. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na, shaˬ˗eu aˇ tiˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ tsaꞈ ga daˆ leꞈ nya˗euˬ nga?

¹⁷ Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ tsaꞈ gaˬ nya˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ tsaꞈ gaˬ nya ni leh jeh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 10:16-20) Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ˗ahˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ, tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ yuiꞈ nyiˇ hawˇ˗eu nymˇ kaˬ taꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, dzaw cawˬ deuˬ hawˇ˗eu gaˇ mˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha siˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh 2 kʼoꞈ naˇ, gahˬ kaˬ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ muˇ deuˬ myaˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ tsaꞈ gaˬ nya˗eu miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu nmˇ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, aˬ dui mehˇ nmˇ teu deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ geu jeˬ lehˇ tsaꞈ gaˬ paˬ nga lehˇ ya haw˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, shaˬ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.—Piˇliˇpiˆ 2:13.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁸ Nymˬ˗mˇ aˬ dui yaw beh naˆ maˬ tseˇ, Pawˇluˆ neh Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗euˬ laꞈ kʼoeˇ Piˇliˇpiˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ, nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ caw luꞈ˗uˇ. Aˬ dui muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ geuꞈ˗awˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ ni maˬ ehˇ, iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za ni maˬ ehˇ, maˇ maˇ ni muiˬ˗eu jeˬ byah laˇ ni maˬ ehˇ, dehꞈ luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.