1. Myaˆ naˆ˗eu jeˬ Yoˇsehˆ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

 Yaˬkoˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu kʼawꞈ, 17 kʼoꞈ kʼawˆ˗eu Yoˇsehˆ˗ahˇ naˇ gaˬ dzehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yoˇsehˆ˗ahˇ myaˆ naˆ˗awˇ, myaˆ naˆ˗eu jeˬ teu baˬ da neh Yoˇsehˆ˗ahˇ bye laˇ˗euˬ meh. Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ toˆ˗ehˇ noeˬ paˬ˗ehˇ tiˬ jeˬ maˬ jahˇ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ahˬ dzaˬ˗awˇ, bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ neh bi kawꞈ sehꞈ˗aˬ lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ leˇ˗euˬ meh. Aˬ doˆ deuˬ˗euˬ myaˆ naˆ˗eu jeˬ baˬ da neh, nymˇ jiˇ pyaˆ laˇ shaˆ laˇ˗awˇ, aˬ da˗euˬ nui ma˗ahˇ jiˇ laˆ paˆ laˆ shaˆ jiˇ nehˬ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 37:3, 4, 27-34.

2. Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21-ahˇ haw ngeh, myaˆ naˆ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

² Myaˆ naˆ˗eu jeˬ b heu naˇ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ maˬ ya uˇ leˇ˗eu “shiˬ shaˬ jiˇ nui kʼahˇ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ” laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21-ahˇ gui.) Myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ muiˇ˗eu, dawꞈ˗eu ceh˗eu, maˬ jah coeˇ˗eu, nui ma pehˇ˗eu, maˬ muiˬ˗eu yaw doeˇ heu deuˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

³ Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ mˇ˗eu nmˇ ngeuˇ kʼawꞈ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, nui ma laꞈ gʼoꞈ baw˗eu miˇ neh, tiˬ poˆ na myaˆ naˆ laˇ nya˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 17:9) Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ baˬ da neh myaˆ bi naˆ laˇ˗eu nga lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ  saˇ tiˇ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

4. Piˇliˇtiˆ tsawˇ haˬ deuˬ, aˬ jeˬ miˇ neh Iˇtsaˆ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu nga?

⁴ Aˬ cawˬ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ mawˇ ngeh. Iˇtsaˆ smˇ muiˬ muiˬ dui dui˗eu miˇ neh, Piˇliˇtiˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 26:12-14) Aˬ yawꞈ maꞈ Iˇtsaˆ˗euˬ jeˬ zaˬ iˇ cuꞈ bi dawˇ˗eu law duˬ deuˬ˗ahˇ duˬ tsoeˬ jiˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 26:15, 16, 27) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ ni teu gaˇ duˇ ni yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ pyuˇ shuiˇ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ jaˆ˗eu jeˬ teu˗ahˇ geuꞈ mawꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi smˇ mawꞈ˗eu meh.

5. Zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh myaˆ naˆ˗eu nga?

⁵ Aˬ suˇ gʼaˬ kʼawꞈ ya leˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh. Yuˇdaˆ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ ya leˇ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 7:28, 29) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ dah zaˇ pyeuꞈ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ kʼawꞈ, Yuˇdaˆ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ja bu˗eu meh. (Maˬkuˆ 15:10; Yoˇhaˬ 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na nui ma yaw muiˬ miˇ neh, mehˇ nmˇ deuˬ ya leˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ myaˆ naˆ ngeh to˗aˬ, leh jeh˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 11:1; 3 Yoˇhaˬ 11.

6. Daˬyawˇdaˬlaˇ myaˆ naˆ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ doˆ laꞈ˗euˬ nga?

⁶ Aˬ cawˬ huiˬ˗eu gaˇ za gaˇ ya mawˇ ngeh. Dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ Daˬyawˇdaˬlaˇ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ka li zaˬ aˇ muˇ kʼoeˇ taˆ aˬ yuiꞈ geuꞈ mawꞈ˗eu” miˇ neh, gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ja bu ja doeˇ˗eu meh. (3 Yoˇhaˬ 9, 10) Aˬ dui Daˬyawˇdaˬlaˇ loꞈ˗ehˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ jahˇ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na aˬ dui za mawꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ za gaˇ ya mawˇ ngeh, myaˆ naˆ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui gaˇ teu˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ mˇ nya ma lehˇ noeˬ laˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ myaˆ naˆ laˇ˗eu meh.

7. Myaˆ naˆ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga?

⁷ Myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, doꞈ kʼaˆ˗eu yaˇ moꞈ˗ahˇ duˇ˗awˇ, myaˆ naˆ˗eu siˬ yoeˬ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ dehꞈ doˆ laˇ naˇ gʼawˇ dzeh˗eu yaw shaˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, mehˇ juiˇ juiˇ˗eu jeˬ, jahˇ gʼeh˗eu jeˬ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ, hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu nui ma nui deuˬ jiˇ, myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ huiˬ laˇ ni gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yaˇ moꞈ aˇ yehˆ huiˬ laˇ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, myaˆ naˆ˗eu jeˬ jiˇ ni gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, hawˇ˗eu muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nui deuˬ˗ahˇ maˬ bi huiˬ laˇ ni laˆ tsoeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui myaˆ naˆ˗eu siˬ yoeˬ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ dehꞈ doˆ laˇ gaˇ ya mawˇ naˇ, taˆ lehˇ ya gʼawˇ dzeh˗eu meh. Aˬ dui myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ ceh ceh nya˗eu nga?

8. Myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ bi gʼaˬ leˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ aˬ geu jeˬ nga?

⁸ Aˬ dui taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw loꞈ baw˗eu jeˬ ahˇ naˇ, myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu nyiˬ jeˬ neh byah jiˇ taˬ˗euˬ naˇ, myaˆ maˬ paˇ naˆ meh. Taˬ aw˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ bi shaˇ noeˬ ni caw ba nehˬ˗awˇ, taˬ aw˗eu tsawˇ haˬ naˇ yawˬ ha aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ za˗eu geuˇ nya lehˇ maˬ noeˬ˗a. (Gaˬlaˬtiˆ 6:3, 4) Yaw loꞈ baw˗eu tsawˇ haˬ yawˬ ha jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ sheu cehˆ˗a. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:7, 8) Taˬ aw˗awˇ yaw loꞈ baw˗eu tsawˇ haˬ aˬ cawˬ yaw muiˬ jeˬ za gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ caw cehˇ˗eu meh.

9. Gaˬlaˬtiˆ 5:16 hawˇ˗eu Piˇliˇpiˆ 2:3, 4-ahˇ haw ngeh, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni caw ba nehˬ˗eu nga?

⁹ Aˬ dui myaˆ maˬ naˆ ni taˬ aw˗awˇ yaw loꞈ baw˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh ya bi caw ba˗eu  meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:16; Piˇliˇpiˆ 2:3, 4-ahˇ gui.) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ goˬ haw ni caw ba nehˬ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ yuˇ dzeh nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma ahˇ laˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 26:2; 51:10) Nymˬ˗mˇ aˬ dui myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗euˬ, Moˇseˬ hawˇ˗eu Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

10. Moˇseˬ˗ahˇ myaˆ bi naˆ laˇ nya paˬ˗ehˇ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹⁰ Moˇseˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ cawˬ huiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ za gaˇ maˬ laˆ tsoeˬ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ poˆ Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ biꞈ taˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ tiˬ paˆ deuˬ yuˇ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ dawˬ peh yawꞈ luꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ, Moˇseˬ sehˬ gʼawˆ˗ahˇ maˬ jawˇ˗eu aˬ yuiꞈ aˬ tsu nyiˬ gʼaˬ jiˇ ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗awˇ, Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh lehˇ ya gaˬ˗euˬ meh. Yawˇshuˆ Moˇseˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ laˆ naˬ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Moˇseˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nui ma ahˇ˗eu teu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ myaˆ maˬ naˆ˗eu uˬ taꞈ, taˬ aw˗awˇ teu nyiˬ gʼaˬ jiˇ huiˬ˗eu gaˇ za˗euˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 11:24-29) Aˬ dui Moˇseˬ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

11. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Moˇseˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹¹ Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, nawˇ gaˬ dui dui˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ lehˇ bi shaˇ haw maˬ loˇ? Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ sheuˬ gʼeh gaˇ ya leˇ dui dui˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ nawˬ˗euˬ dah zaˇ mˇ dah laˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya sheuˬ gʼeh˗eu lehˇ ya mehˬ nehˬ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Nawˇ Moˇseˬ loꞈ˗ehˇ taˬ aw naˇ, yawˬ ha aˇ yeˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ huiˬ miˇ˗a lehˇ maˬ noeˬ˗a, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya caw ba nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

12. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw loꞈ baw˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ luꞈ˗eu nga?

¹² Aˬ dui aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ na aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ja uˇ˗eu gʼaˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ geuꞈ laꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ kʼoꞈ 80 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ heu˗ahˇ naˬ˗euˬ meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, 70 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh, gaˇ yawˬ jeˬ yawˬ biꞈ nehˬ laꞈ gaˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, maˬ myahˇ laˇ˗euˬ heu myaˆ kʼoꞈ˗ahˇ miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Beˬdeˬlaˇ nymˇ jiˇ gʼawˬ mya gʼaˬ tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ gaˇ yaw shuiꞈ za˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dah zaˇ aˬ cawˬ mˇ laˇ gaˇ nui ma maˬ pehˇ˗eu uˬ taꞈ, nui kʼahˇ maˬ shiˇ ni jiˇ maˬ gʼeh˗a.

13. Pawˇluˆ˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ˗ahˇ myaˆ bi naˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ nga?

¹³ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ ni taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw loꞈ baw˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ myaˆ naˆ˗eu jeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ maˬ bi huiˬ laˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ “gʼaˬ kʼehˇ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ ngaˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ teˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu ma. . . . gʼaˬ kʼehˇ lehˇ bi kuˇ˗eu kʼawꞈ maˬ geuˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:9, 10) Gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ Yeˬsuˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ gaˇ ya caw teh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ naˇ, Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ Ka li zaˬ ya pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ “Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ gʼaˇ duˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ” ya geuꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Pawˇluˆ muiˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ ahˇ˗a. (Loˇmaˆ 11:13; Gʼaˬkʼehˇ 1:21-26) Pawˇluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ peh ya jawˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ˗ahˇ myaˆ maˬ naˆ˗a, aˬ yawꞈ yawˬ ha ya geuꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh.

14. Aˬ dui taˬ aw˗awˇ yaw loꞈ baw˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui taˬ aw˗awˇ yaw loꞈ baw˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ dui jiˇ ni Pawˇluˆ˗ahˇ duˇ˗awˇ Miˬyehˇ neh aˬ yuiꞈ bi geuꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu  baw˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 21:20-26) Miˬyehˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ tseˇ˗awˇ, Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu tsawˇ haˬ” lehˇ sawˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:8, 11, MS) Aˬ dui Miˬyehˇ neh tseˇ˗euˬ mehˇ nmˇ heu deuˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ caw teh naˇ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu meh.

15. Aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui yaw kaˬ myaˆ naˆ˗eu jeˬ jaˆ naˇ, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ nya˗a. Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu myaˆ naˆ˗eu jeˬ ya gʼawˇ dzeh jiˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ jiˇ ni siˬ yoeˬ teu maˬ ya sehˬ˗a. Heu naˇ, ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw dehˬ caw toˆ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ tsoˆ taˬ’ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 14:19) Aˬ cawˬ deuˬ myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu nga?

16. Aˬ cawˬ deuˬ myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu aˬ dui neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ taꞈ˗eu meh. Miˇ tsaˬ heu aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼahˬ sehˇ bi jehˆ mawꞈ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:16) Ehˇ kʼawꞈ nui noeˬ heu naˇ, myaˆ bi naˆ laˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ maˬ bi ahˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ dui zeuˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ maˬ ya ngehˬ keuˆ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ tiˬ jeˬ na za ngeh jiˇ  ya taˬ aw˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ngehˬ keuˆ naˇ, myaˆ naˆ˗eu siˬ yoeˬ bi huiˬ loˆ laˇ˗eu miˇ tsaˬ lehˬ hmˬ nehˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma ahˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ muiˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yawˬ ha pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

17. Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ paˇ gʼeh˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁷ Aˬ dui myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya meh. Aˬ dui Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˇ doˆ deuˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ yaw doeˇ jawˇ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Yoˇsehˆ˗ahˇ mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ taˬ nya˗a. Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ehˇ nehˬ mi naˆ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ paˇ˗iˇ˗euˬ nga laˬ lehˇ lawˬ haw˗euˬ meh. Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ laˆ saˆ nehˬ lehˇ dawˬ biꞈ˗awˇ, aˬ nyiˇ nyiˇ saˬ pyeuꞈ˗eu Beˬyaˬmiˬ˗ahˇ naˇ, aˇ doˆ deuˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ kuˬ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 43:33, 34) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ Beˬyaˬmiˬ˗ahˇ myaˆ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ naˆ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Beˬyaˬmiˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˬ da Yaˬkoˆ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 44:30-34) Yoˇsehˆ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ myaˆ maˬ paˇ naˆ˗euˬ miˇ neh, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ tiˬ poˆ paˇ jaˆ laˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 45:4, 15) Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui jiˇ ni myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ bi jaˆ ni gʼeu dzeh jiˇ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ jaˆ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

18. Yaˬkoˆ 3:17, 18-ahˇ haw ngeh, aˬ dui tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni leh jeh naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ˗ahˇ bi gʼaˬ leˇ mawꞈ˗awˇ, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi biꞈ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui teu nyiˬ jeˬ luꞈ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui˗eu meh. Heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui neh ya dzaw˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui myaˆ naˆ laˇ nya ngaˇ˗a lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. (Yaˬkoˆ 4:5) Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ myaˆ bi naˆ laˇ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui taˬ aw˗eu jeˬ, yaw loꞈ baw˗eu jeˬ, guiˬ lahˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu jeˬ, heu deuˬ ahˇ naˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ maˬ paˇ ahˇ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ nui jeˬ bi huiˬ laˇ˗eu tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh.—Yaˬkoˆ 3:17, 18-ahˇ gui.