Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˇdiˬyaˬ tsawˇ haˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh gʼaˬ naˇ, Yoˇsehˆ˗euˬ aˬ da Yaˬkoˆ, aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ sheuˬ˗awˇ, Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ iˇ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ Niˬlaˇ lawˇ baˬ dawˬ peh, Goˬsheˬ miˇ tsaˬ lehˇ kuˇ gaˇ jawˇ iˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 47:1, 6) Teu gaˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ behˇ laˇ˗awˇ, myaˬ dui dui laˇ˗euˬ” gaˇ Iˇjiˇtuˆ tsawˇ haˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ guˆ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ bi geuꞈ˗eu lehˇ ka tiˇ˗eu meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 1:7-14.

Pyehˆ tseˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na gaˇ kawˆ heu aˬ poeˬ dawˬ oeˇ tehꞈ meh lehˇ ja bu˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Seˇmaiˬ a tsawˇ haˬ deuˬ gaˇ hu˗euˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ haw˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu saˇ kiˇ jaˆ˗eu meh.

Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ poˆ tseˇ˗eu deuˬ Iˇjiˇtuˆ laꞈ taˆ paw pyawˬ˗ahˇ pu tsoeˬ poˆ mawˇ˗euˬ meh. Dawˇteuꞈ Jaw˗ahˬ Biˇsamˬ, Iˇjiˇtuˆ laꞈ taˆ paw pyawˬ˗ahˇ Seˇmaiˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗euˬ pu 20 pu maˬ ngeuˇ naˇ teu myaˆ maˬ tseˇ jaˆ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu saˇ kiˇ jaˆ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Iˇjiˇtuˆ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu Je˗suiˬ Hawˇmeˇeuˬ jiˇ ni “B.C. 1800-ahˇ neh 1540 heu kaˬ˗ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ heu naˇ, Seˇmeˇtiꞈ dawˬ ngehˬ˗eu Eˇshaˬ nahˇ ma ga kʼehˬ paw˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ iˇ mawꞈ˗eu jawˇ duˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Aˇ yamˬ teu aˬ poeˬ aˬ bawˇ˗euˬ aˬ da yaw dzahˇ˗euˬ saˇ ka nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗awˇ, Aˇdahˬbeh˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ tsaˬ leˇ˗eu meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

Iˇjiˇtuˆ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ jiˇ saˇ kiˇ tiˬ jeˬ na ya mawˇ˗euˬ meh. B.C. 2000 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1600 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ˗euˬ Paˬpaiˇlaꞈ˗suiꞈ aˇ taꞈ˗ahˇ haw ngeh, Iˇjiˇtuˆ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu iˇ kahˇ tiˬ kahˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ ahˇ˗eu meh. Tsawˇ myahˇ teu deuˬ laꞈ kʼoeˇ Seˇmeˇtiꞈ tsawˇ myahˇ 40 myahˇ dzehˬ ni ahˇ˗awˇ, zaˬ kʼaˆ tiˬ deuˬ na, hawˬ mˇ dzaˇ saꞈ gʼeh˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ saˬ nmˇ saˬ paˇ zaꞈ˗eu uˬ taꞈ, myawˬ kʼaˆ mˇ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Hawˇmeˇeuˬ “[Iˇjiˇtuˆ laꞈ oˆ paw] Diˇbeˬ˗ahˇ jaˆ˗eu iˇ kahˇ heu kahˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ, Seˇmaiˬ tsawˇ haˬ 40 gʼaˬ dzehˬ ni jawˇ naˇ, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ doe ni hawˇ˗eu Niˬlaˇ lawˇ baˬ dawˬ peh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ Seˇmaiˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni jawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

Zaˬ kʼaˆ heu deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ tiˬ gʼaˬ na “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Daˬbiˇ Loˇ˗uˬ ehˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Paˬpaiˇlaꞈ˗suiꞈ tiˬ taꞈ na˗ahˇ Iˇsaˬkaˬ, Aˬsaˬ, Shiˇpaˬlahˬ, heu deuˬ nehˬ˗ehˇ duˇ˗eu tsawˇ myahˇ ahˇ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 1:3, 4, 15) “Heu naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ haw˗euˬ lehˇ bi siˬ˗eu saˇ kiˇ pyeuꞈ ngaˇ˗a” lehˇ Loˇ˗uˬ kawˆ shawˆ˗ehˇ ehˇ˗eu meh.

Dawˇteuꞈ Biˇsamˬ “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ geuꞈ˗awˇ doˆ˗iˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, jah coeˇ˗eu gaˇ hu˗euˬ saˇ kiˇ jaˆ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.