1. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ iˇ kahˇ maˬ tsoˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

 Iˇ kahˇ tsoˆ˗eu lehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu iˇ kahˇ tsoˆ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, myawˬ deuˬ zeuˇ˗awˇ, taˆ lehˇ tsoˆ nya ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ tsoˆ nya˗a. Aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ ya jahˇ˗eu meh. Teu naˇ, pyuˇ aˇ myaˆ ni jiˇ leˇ˗eu lehˇ ya sawˇ˗eu heu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ iˇ kahˇ tsoˆ gʼaˬ nya˗eu pyuˇ loꞈ leˇ ngaˇ laˬ lehˇ ya siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ aˇ myaˆ ni jiˇ leˇ˗eu lehˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ jeˬ hu sawˇ taˬ naˇ, iˇ kahˇ yaw muiˬ˗ehˇ tsoˆ gʼaˬ nya˗eu meh.

2. Luˇkaꞈ 14:28-30-ahˇ haw ngeh, nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu heu naˇ, nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ miˇ˗a laˬ? Ngeuˇ naˇ, nawˇ jiˇ iˇ kahˇ tsoˆ mawꞈ˗eu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬsuˇ neh Luˇkaꞈ 14:28-30-ahˇ ngehˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Gui.) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ ja sawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu deuˬ naˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘pyuˇ jiˇ leˇ˗eu jeˬ’˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Teu naˇ, shaˬ zahˬ hawˇ˗eu yawˬ ha nui kʼahˇ ya byehˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 9:23-26; 12:51-53) Teu miˇ neh nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu deuˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya tahˬ puˬ nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

3. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ Ka li˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu heu naˇ, nawˬ neh ya smˇ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ ngeh aˇ poeˬ kʼoꞈ ngaˇ laˬ? Aˇ poeˬ kʼoꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Iˇ cuꞈ shawˇ naˇ, nymˬ˗mˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ, za˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu dah laˇ miˇ˗a laˬ?” lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

4. (a) A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Maꞈtehˬ 16:24-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ‘yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ byehˇ dzeh˗eu’ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

⁴ A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu ya a nehˬ˗eu meh. A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ tiˬ ziˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ ngeh, ‘yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ byehˇ dzeh˗euˬ’ meh. (Maꞈtehˬ 16:24-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Heu naˇ muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 14:8) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh taꞈ naˇ ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ ma lehˇ ehˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˬ˗euˬ a nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ kamˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, maˇ maˇ ni saˇ jaˇ dzaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ kamˬ lehˇ maˬ ka tiˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui kamˬ shaw˗euˬ naˇ, aˬ dui neh kamˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw gaˇ aˬ yawꞈ noeˬ tmˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 116:12, 14.

5. A nehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

⁵ A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ ngaˇ laˬ? A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ nya˗eu nawˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi ya jahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ myah myah naˇ, tiˬ nah mehˬ bawˬ hawˇ˗eu smˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu meh. b Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ dzeuˇ˗euˬ lehˇ bi siˬ˗awˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma dawˬ tawˆ luꞈ, saꞈ laˇ dawˬ tawˆ luꞈ, nui noeˬ nui duˇ dawˬ tawˆ luꞈ, gʼaˬ dawˬ tawˆ luꞈ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu uˬ taꞈ, nawˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.—Maˬkuˆ 12:30.

6-7. 1 Beˬtuˆluˆ 3:21-22-ahˇ haw ngeh, aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ nyiˬ kawˆ jaˆ˗eu nga?

⁶ Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu maˇ diˇ loˬ ngaˇ laˬ? 1 Beˬtuˆluˆ 3:18-22-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Gui.) Saˇ baoˬ Noˇaˬ˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ bi mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ heu jiˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ dzeuˇ˗euˬ lehˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu maˇ diˇ loˬ ngaˇ laˬ? Loˬ meh. Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ miˇ neh loˬ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu kawˆ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, “naw maꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ za nya”˗eu meh lehˇ Beˬtuˆluˆ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah le˗euˬ lehˇ jah˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ daˆ leˇ˗awˇ, nymˬ˗mˇ “Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maˇ paw yawꞈ luꞈ˗eu” lehˇ jiˇ jah˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ nya˗eu meh.

⁷ Nyiꞈ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, “Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi siˬ nya˗eu nui ma shawˇ laˇ˗eu” meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:21, YS97) Aˬ dui a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ dui dui˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ dahˬ beh laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi siˬ nya˗eu nui ma shawˇ nya˗eu meh.

8. Nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁸ Nawˇ aˬ jeˬ baˬ da neh iˇ cuꞈ shawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗eu meh. Nawˬ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ, nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ bi gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ya bi pyeuꞈ meh.

9. Maꞈtehˬ 28:19, 20-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Aˬda Miˬyehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ hawˇ˗eu, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ uˬ moˆ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

 ⁹ Nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, nawˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗iˇ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Maꞈtehˬ 28:19, 20-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu deuˬ, ‘Aˬda Miˬyehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ hawˇ˗eu, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ uˬ moˆ’ iˇ cuꞈ ya shawˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ ya jah˗eu meh. Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ naˇ, baoˬ tiˬ byah ni ahˇ˗awˇ nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui laˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:12) Aˬ dui gaˇ kawˆ teu tiˬ jeˬ na˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw ma.

10-11. Nawˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ˗awˇ jah deˬ?

¹⁰ Nawˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw dahˬ beh laˇ ngeh shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ “Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ”˗awˇ, aˬ yawꞈ “miˇ tsaˬ tiˬ siˬ siˬ lah ni˗ahˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ˗awˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu” uˬ taꞈ, “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ” pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 83:18, MS; Yeˬlaˬmiˇ 10:10) Aˬ yawꞈ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, “ka kʼoꞈ˗eu jeˬ doˆ le duˬ” jiˇ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 3:8; 36:9) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 17:3) Nawˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 43:10-12) Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ bi kuˇ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ ya ehˇ nehˬ gaˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 86:12.

¹¹ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗euˬ heu naˇ, aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga! Nawˇ aˇ poeˬ baw˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ jah ngeh, nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.

12-13. Nawˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ˗awˇ jah deˬ?

¹² Nawˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya? Yeˬhawˇbaˬ maˬ ngeuˇ taꞈ naˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ Yeˬsuˇ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ Ka kʼoꞈ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah le˗euˬ meh. Aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu lehˇ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ neh mˇ doˆ laꞈ naˇ, aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya laˇ˗eu uˬ taꞈ, dehꞈ˗eu jeˬ jiˇ za˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ Piˇ ma Yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗awˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba mawꞈ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:15; 7:24, 25) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬpaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ bi laˆ muiˬ bi laˆ shawˇ˗eu uˬ taꞈ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ bi laˆ cawˆ˗awˇ, Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ˗eu guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:9, 10; Pah mehˬ˗eu 11:15) Yeˬsuˇ aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ dui˗ahˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 4:34.

¹³ Nawˇ Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ laˇ˗eu meh. Gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗eu uˬ taꞈ, iˇ cuꞈ shawˇ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.

14-15. Nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ˗awˇ jah deˬ?

¹⁴ Nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya? Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ, miˬ yehˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Jaˇliꞈ boꞈ gaˇ bi sheuˬ  gʼeh˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni maˬ ehˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ iˇ nya ni maˬ ehˇ, bi caw ba˗eu meh. (Yoˇhaˬ 14:26; 2 Beˬtuˆluˆ 1:21) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ neh “huiˬ dui dui˗eu baoˬ” biꞈ nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7) Baoˬ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ ahˇ ni maˬ ehˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh ni maˬ ehˇ, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ oˇ coeˇ ni maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗awˇ, ‘yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ’ pyeuꞈ˗eu muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ mˇ doˆ laꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗awˇ, nui ma doeˇ coe ni aˬ yawꞈ˗ahˇ tahˬ shaˇ˗eu deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ meh.—Luˇkaꞈ 11:13.

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ gʼoeˬ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni gʼaˬ ahˇ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga! Nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ jah naˇ, nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.

16. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ dzeuˇ˗euˬ nga?

¹⁶ Nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui neh ya siˬ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘pyuˇ jiˇ leˇ˗eu jeˬ’˗ahˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. Teu naˇ, shaˬ zahˬ hawˇ˗eu yawˬ ha nui kʼahˇ tiˬ jeˬ na ya byehˇ gaˇ ehˇ mawꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ za˗eu guiˬ lahˬ nawˬ neh ya biꞈ˗euˬ jeˬ myaˆ maˬ tseˇ myaˬ˗eu meh. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, nawˬ˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi siˬ nya˗eu nui ma bi shawˇ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ baˬ da neh bi pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ, Yeˬsuˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya jah˗eu meh. Nymˬ˗mˇ shaˇ noeˬ haw ngeh, “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu dah laˇ miˇ˗a laˬ?” lehˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya?

17. Nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁷ Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu dah laˇ miˬ˗aˇ lehˇ noeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, gʼawˬ mya jeˬ mˇ dzeuˇ˗euˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. c Nawˇ aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗awˇ, nui jah jiˇ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 11:6) Nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jah˗eu uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ nya meh lehˇ jiˇ jah˗eu meh. Nawˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ, nawˬ neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, nawˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ dehꞈ laˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:19) Nawˇ yawˬ ha jah˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ mawꞈ˗awˇ, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Yeˬhawˇbaˬ nawˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ jahˇ gaˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 27:11.

18. Nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ?

¹⁸ Nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu tiˬ jeˬ na paˇ jaˆ˗a siˬ. Aˬ dui neh ya siˬ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ ya a nehˬ˗eu meh. Nawˇ tehꞈ˗ehˇ jawˇ ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ  lahˬ ya shaˇ˗awˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ ya dzaˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:2) Kʼoeˇ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ nya lehˇ aˇ muˇ˗ahˇ ja uˇ˗eu aˬ yuiꞈ gʼaˬ˗ahˇ ya ehˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ bi ngehˬ cawˬ laˇ˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ gaˇ kʼahˬ taˬ lahˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ gʼoˆ shaw˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ haw˗awˇ, nawˇ a nehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ dzaw dahˬ ya beh˗eu gaˇ kawˆ naˇ haˬ poˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ deˇ laˇ˗euˬ lehˇ ya mawˇ naˇ, nyaˆ taꞈ keuˆ le˗eu huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ nya meh lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu meh.

19-20. Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ naˇ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ? Teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁹ Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ naˇ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ? d A nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, kamˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˇ mˇ caw gaˇ noeˬ tmˬ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ naˇ, a nehˬ ngeh kamˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu meh. Nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

²⁰ Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ˗ehˇ ya jawˇ meh. Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu “Ka li˗ahˇ jah˗eu tsawˇ haˬ” laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:17) Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗euˬ nymˇ jiˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗awˇ, nawˇ aˬ myah luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ luꞈ˗uˇ. (Ja ceuˬ 1:1, 2) Nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ gui ngeh, nawˬ neh ya gui˗euˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, nawˬ neh gui˗euˬ jeˬ nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu meh. Tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ “guiˬ lahˬ shaˇ” luꞈ˗uˇ. (Maꞈtehˬ 26:41) Nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, “Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ . . . jeˬ huˬ poˆ˗awˬ.” (Maꞈtehˬ 6:33) Toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ ya taˬ˗eu meh. Nawˇ yawˬ jawˇ na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗iˇ naˇ, nawˬ˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:16.

21. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ˗eu nga?

²¹ A nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Nawˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya byehˇ˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ poeˬ kʼoꞈ ngaˇ loˇ? Kʼoꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ “tiˬ kʼehˬ tiˬ yamˬ laꞈ kʼoeˇ . . . ya daˬ luꞈ˗eu ehˇ nyaꞈ maˬ nyeuˆ˗eu shaˬ zahˬ” pyeuꞈ meh. (2 Gawˇliˬtu 4:17) Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nymˬ˗mˇ neh nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu dehꞈ ziˇ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ˗awˇ, mehˬ hu paw “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu dehꞈ˗eu jeˬ” bi za˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:19) Teu miˇ neh, ‘Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu dah laˇ miˬ˗aˇ laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ luꞈ˗uˇ.