Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 12

Aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ ngehˬ˗eu tsaˬ nga?

Aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ ngehˬ˗eu tsaˬ nga?

“Kʼaˇ pyeuꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ, yawˬ yamˬ yawˬ law baw luꞈ˗eu meh. . . . Ciˬ cuˇ jawˇ yamˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ, dawˬ ja ja˗eu yamˬ baw˗eu meh.”—Dawˬtsoˆ 3:1, 7.

Dawˬ caˇ 124 Aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ

Kawˆ shawˆ a

1. Dawˬtsoˆ 3:1, 7 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

 Tiˬ gʼaˬ na dawˬ ngehˬ dui dui gaˇ ya leˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ, ciˬ cuˇ ni jawˇ mawꞈ˗eu meh. Heu kawˆ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ daˬ ma hmˬ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, ciˬ cuˇ jawˇ yamˬ baw˗eu loꞈ˗ehˇ, dawˬ ja ja˗eu yamˬ baw˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 3:1, 7-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na, aˬ dui mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ bi ngehˬ mawꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ naˇ, teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ bi ngehˬ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

2. Aˬ dui aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ˗eu lehˇ zahˇ jahˇ doˆ geuˇ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga?

2 Ngehˬ nya˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 4:10, 11; Pah mehˬ˗eu 4:11) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laꞈ sawˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Heu kawˆ˗ahˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ geu ngeh ngehˬ˗awˇ, aˬ geu ngeh ciˬ cuˇ ni jawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu, yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw˗awˇ, aˬ dui neh aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ nehˬ˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ geu ngeh ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ jeˬ hu haw ma.

Aˬ geu ngeh ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

3. Loˇmaˆ 10:14-ahˇ haw ngeh aˬ dui aˬ geu ngeh ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

3 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ ngehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ dah taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:14; Loˇmaˆ 10:14-ahˇ gui.) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Maˇ diˇ naˇ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ oe˗euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ mehˬ le˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ ni meh. (Yoˇhaˬ 18:37) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ˗eu teu jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ ngeh, “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ ja mehˬ nehˬ”˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui jah˗ahˇ jiˇ leh jeh˗awˇ ya gʼoˆ shaw nehˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:15) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui ngehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngehˬ ni mehˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ nya˗eu meh.

4. Dawˬdaˬ 9:9-ahˇ haw ngeh aˬ dui ngehˬ˗eu dawˬ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

4 Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh gaˇ ya mawˇ ngeh, nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jawˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ maˬ bi shaꞈ dawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ geu ngehˬ yamˬ˗ahˇ ngehˬ paˬ nga lehˇ ya haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ya dawˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ daˬ ga ni maˬ ngehˬ˗a. (Dawˬdaˬ 9:9-ahˇ gui.) Loˬ ngeh ngehˬ peuˬ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Aˬ dui maˬ duˇ leˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ nyiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ, aˬ da tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ˗awˇ, dzaˇ˗iˇ tiˬ kawˆ naˇ sahˬ paˬ ya geuꞈ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗iˇ˗eu zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ meh.

5. Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˆ, ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ geu ngeh nga?

5 Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ nmˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu sehˬ gʼawˆ˗ahˇ piˇ ma geuꞈ˗awˇ huiˬ˗eu aˇ yaˬ za taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ yawˬ ha˗euˬ aˇ yaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw teˬ˗eu uˬ taꞈ, shaꞈ maˬ baw ni dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 2:12-17, 22) Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ shiˇ geuˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Eˇliˆ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ˗ahˇ aˬ za za˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ mehˬ˗awˇ sehˬ gʼawˆ˗ahˇ bi mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 21:18-21) Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˆ˗ahˇ “Ngaˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh taˬ huiˬ te” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˆ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ luꞈ˗ahˇ bi shiˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 2:29, 34.

6. Aˬ dui Eˇliˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

6 Aˬ dui Eˇliˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ cawˬ deuˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ bahˬ˗euˬ lehˇ ya siˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ leˇ ni kʼaˬ duˬ ni ya ehˇ nehˬ peuˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ neh kʼehˇ taˬ˗euˬ deuˬ neh bi caw ba ngaˇ laˬ lehˇ ya haw˗eu meh. (Yaˬkoˆ 5:14) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Eˇliˆ loꞈ˗ehˇ cawˬ deuˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ yaw zeu maˬ taˬ. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ saˇ tiˇ ya biꞈ peuˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ aˬ dui neh leh jeh poeˬ kʼoꞈ meh. Aˬ dui Eˇliˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Aˬbiˇgeˬlaˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ nga lehˇ haw ma.

Abigail set a good example in choosing the right time to speak (Aˇ deuˆ 7-8-ahˇ haw) d

7. Aˬbiˇgeˬlaˆ Daˬbiˇ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ngehˬ cawˬ˗iˇ˗euˬ nga?

7 Aˬbiˇgeˬlaˆ naˇ, miˇ tsaˬ jaˆ˗awˇ smˇ muiˬ muiˬ dui dui˗eu Naˬbaˬlaˇ˗euˬ nymˇ dahˬ pyeuꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ sahˬ paˬ Sawˇluˆ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh cehˆ luꞈ ngeh, Naˬbaˬlaˇ˗euˬ yawˇ bo zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ jawˇ˗awˇ, yawˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ tahˇ joe˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh haw piˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Naˬbaˬlaˇ teu˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Daˬbiˇ Naˬbaˬlaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ ui cuiˆ naˆ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗iˇ ngeh, Naˬbaˬlaˇ nui ma pehˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehˬ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 25:5-8, 10-12, 14) Teu miˇ neh, Daˬbiˇ Naˬbaˬlaˇ˗euˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ jawˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 25:13, 22) Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ teu aˬ jeˬ baˬ da neh maˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Aˬbiˇgeˬlaˆ aˬ yawꞈ ngehˬ˗eu yamˬ tsaˬ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nui ma pehˇ dui dui luꞈ˗awˇ, hawˬ mehꞈ˗eu uˬ taꞈ guiˇ deuˆ˗eu keu ka tuˆ tehˬ luꞈ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ 400 gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, Daˬbiˇ nehˬ˗ehˇ kʼaˬ duˬ ni ngehˬ cawˬ˗iˇ˗euˬ meh.

8. Aˬ dui Aˬbiˇgeˬlaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ je dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

8 Aˬbiˇgeˬlaˆ Daˬbiˇ˗ahˇ mawˇ˗iˇ ngeh, yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni ngehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ ni ngehˬ˗euˬ meh. Aˬbiˇgeˬlaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Daˬbiˇ˗ahˇ tahˬ shaˇ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Daˬbiˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh jiˇ bi caw ba˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 25:24, 26, 28, 33, 34) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Aˬbiˇgeˬlaˆ loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ na huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ gaˇ keuˆ nya˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu ya mawˇ naˇ, ya ehˇ nehˬ peuˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 141:5) Aˬ dui yaw zeu baw kʼawꞈ, nui kʼaˬ jiˇ ya ahˇ˗eu meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Dawˬdaˬ 27:17.

9-10. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu nga?

9 Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na cah bahˬ luꞈ naˇ, saˇ tiˇ biꞈ˗eu heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:1) Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha maˬ byah kuꞈ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, tiˬ poˆ na yawˬ ha jiˇ nui noeˬ nui duˇ loˬ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ teu baˬ da neh cah bahˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ maˬ biꞈ ni maˬ gʼeh˗a. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:2; Tiˇtuˆ 1:9) Nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu ngehˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ nui ma mahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya zmˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 13:24) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh haw piˇ nehˬ˗eu heu neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu heu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 20:28.

10 Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ geu ngeh ngehˬ paˇ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Tiˬ poˆ na˗aˬ, maˬ ngehˬ˗eu teu jiˇ ni yaw muiˬ meh. Aˬ dui aˬ geu ngeh maˬ ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

Aˬ geu ngeh ciˬ cuˇ ni jawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

11. Yaˬkoˆ aˬ jeˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga? Yaw jeˬ ma jeˬ heu aˬ jeˬ miˇ neh tsaˬ leˇ˗eu nga?

11 Mehˬ boeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaˬkoˆ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ bi mawˇ maˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, heu nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na ngehˬ lehˬ tmˇ lehˬ˗eu maˬ baw naˇ, byah˗eu loꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ gʼaˬ leˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ dawˬ gʼoˆ bi gʼoˆ˗eu gʼaˇ duˬ, mahˬ˗ahˇ mahˬ kawꞈ dawˆ˗awˇ, aˬ dui kʼaˇ bi iˇ mawꞈ˗eu paw bi iˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 3:2, 3) Mahˬ kawꞈ heu naˇ, uˬ duˬ hawˇ˗eu kʼaˬ meh˗ahˇ dawˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, dawˬ gʼoˆ bi gʼoˆ˗eu gʼaˇ duˬ teu˗ahˇ ya gʼeu˗eu meh. Mahˬ dziˬ˗eu deuˬ mahˬ kawꞈ˗euˬ aˇ caˆ˗ahˇ maˬ nyehꞈ tehˬ ziꞈ naˇ, mahˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ ca laˇ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, mehˬ boeˬ˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ˗eu teu jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ bi shaˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ “mahˬ kawꞈ dawˆ”˗awˇ maˬ ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ haw ma.

12. Aˬ dui aˬ geu ngeh “mahˬ kawꞈ dawˆ”˗awˇ, aˬ geu ngeh maˬ ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

12 Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na zaꞈ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ siˬ nya ngeh, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ nawˇ ya mawˇ ngeh, naw maꞈ gaˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ mˇ luꞈ de lehˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Maˇ diˇ naˇ nawˇ kʼawꞈ yaw muiˬ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ heu yamˬ naˇ, aˬ dui “mahˬ kawꞈ dawˆ”˗awˇ ngehˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu aˇ yamˬ meh. Aˬ dui zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ maˬ juˬ ni naˇ haˬ tseˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ja nehˬ gaˇ noeˬ tmˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ gaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ bi laˆ naˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ maˬ laˆ shaˬ nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw˗awˇ, teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ bawˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ lawˬ muˇ maˬ ehˇ nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

13. Dawˬdaˬ 11:13-ahˇ haw ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

13 Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ja ni, Dawˬdaˬ 11:13-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. (Gui.) Heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Nymˇ dahˬ baw laˇ dzeuˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Aˬ myah mayh naˇ, nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ gʼoeˇ law gaˬ law˗ehˇ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ ya ja cawˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ “zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ ja doˆ” nehˬ˗eu maˬ za˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ cawˬ maˬ jah coeˇ ni pyeuꞈ iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ jiˇ cawˆ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ za taˬ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ nui ma taˬ˗eu tsawˇ haˬ “mehˬ laˇ laˇ dzehˬ tsoˆ˗eu tsawˇ haˬ” maˬ ya pyeuꞈ˗a. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:8, YS97) Heu naˇ, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ya ja kʼoeˬ, maˬ ya ja bu gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Miˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, miˬ zaˬ siˬ nya˗eu maˬ loˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ja nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˆ behˆ maˬ ciˬ pi nehˬ˗a.

14. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ muiˬ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ saˆ nya˗eu nga?

14 Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ tseˇ˗eu teu naˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ muiˬ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ saˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu deuˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu teu meh.—Loˇmaˆ 14:19.

Aˬ dui neh ngehˬ˗euˬ dawˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

15. Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ cawˬ smˇ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

15 Yawˇbaˆ sahˬ boꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ˗awˇ, aˬ geu ngeh ya ngehˬ˗eu lehˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yawˇbaˆ doeˇ dui dui˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ miˇ tsa, zaˬ yo aˬ li oeˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ laˇ˗awˇ gʼaˬ hawˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ˗euˬ meh. Eˇliˇpaˬ, Biˇlaˬdaˇ, Zoˇpaˬ aˬ ha smˇ gʼaˬ, gʼawˬ myahˇ ni tsoˆ leˇ˗awˇ jawˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh ngehˬ doˆ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ kawˆ maˬ shaˇ noeˬ ni Yawˇbaˆ lehˬ meh lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh ngehˬ˗euˬ tiˬ jeˬ na ngeuˇ kʼawꞈ, myaˬ˗eu tiˬ paˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ gaˇ ja˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nga lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 32:1-3) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ nui ma pehˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ ha smˇ gʼaˬ˗ahˇ naw maꞈ dawˇ ga pyeuꞈ˗awˇ, Yawˇbaˆ neh naw maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ bi shaˇ nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Yawˇbaˆ 42:7-9.

16. Aˬ dui Eˇliˇpaˬ, Biˇlaˬdaˇ, Zoˇpaˬ, heu deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

16 Aˬ dui Eˇliˇpaˬ, Biˇlaˬdaˇ, Zoˇpaˬ, heu deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Tiꞈ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw lehˬ maˬ ya poˆ˗a. (Maꞈtehˬ 7:1-5) Aˬ dui maˬ ngehˬ mi naˆ˗ehˇ, aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:8) Nyiꞈ, aˬ dui ngehˬ ngeh dawˬ muiˬ ya tseˇ˗awˇ, kʼaˇ pyeuꞈ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ya ngehˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:25) Smˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ ngehˬ˗eu lehˇ haw˗eu meh.

17. Aˬ dui Eˇliˇhuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

17 Yawˇbaˆ jawˇ gaˇ iˇ˗euˬ zaˬ yo aˬ li oeˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ naˇ, Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ pyeuꞈ˗eu Eˇliˇhuˆ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ hawˇ˗eu zaˬ yo aˬ li kʼoeˇ smˇ gʼaˬ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗awˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nehˬ nya˗euˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ teu deuˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗euˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 33:1, 6, 17) Eˇliˇhuˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yawˇbaˆ 32:21, 22; 37:23, 24) Eˇliˇhuˆ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ ciˬ cuˇ ni jawˇ˗awˇ naˇ haˬ˗eu aˇ yamˬ ya bi jaˆ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:19) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma.

18. Aˬ dui Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu ngehˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw nya˗eu nga?

18 Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ˗awˇ, aˬ geu ngeh ya ngehˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu ngehˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ “Yamˬ law˗ahˇ ngehˬ tsaˬ˗eu dawˬ˗aˬ, pyuˇ kʼmˬ maˬ˗ahˇ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ shuiˇ˗euˬ aˇ siˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 25:11, YB18) Aˬ dui aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ maˬ ngehˬ mi naˆ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, pyuˇ kʼmˬ maˬ˗ahˇ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu shuiˇ˗euˬ aˇ siˬ˗ahˇ duˇ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ dawˬ cuiˆ kʼawꞈ, myaˬ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 23:15; Eˇpeˇsu 4:29) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ heu hmˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

Dawˬ caˇ 82 “Yaw shehꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ bi bya˗awˬ”

a Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ geu ngeh ngehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, aˬ geu ngeh ciˬ cuˇ ni jawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ ahˇ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ teu˗ahˇ siˬ nya˗awˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw ngeh, aˬ dui ngehˬ˗eu dawˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ leˇ˗eu meh.

b Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ maˇ diˇ zmˬ nya˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ luꞈ.

c Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Mehˇ nmˇ aˬ da tiˬ gʼaˬ yaw luiˆ yaw buˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ luꞈ.

d Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Mehˇ nmˇ miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ nehˬ.

e Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Aˬbiˇgeˬlaˆ Daˬbiˇ nehˬ˗ehˇ yamˬ law ngehˬ tsaˬ˗euˬ miˇ neh, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ.

f Aˇ baˇ˗euˬ gaˇ kawˆ: Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ, zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ yahˇ luꞈ.