1. Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “Ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ gaˇ duˇ ni, naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ya gaˬ meh” lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ˗awˇ, “Naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu jeˬ ahˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ˗a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ yaꞈ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 13:34, 35.

2. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

² Yeˬsuˇ ngaˇ nawˬ maꞈ˗ahˇ gaˬ gaˇ duˇ ni naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ naˇ, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah kʼawꞈ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ gaˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?

³ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ziꞈ dah ni gaˬ˗eu yaw shaˬ meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, aˬ dui Ka li˗ahˇ leh jeh˗awˇ ya dzaw geuꞈ˗eu meh. Heu kawˆ˗ahˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni maˬ ehˇ, myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni maˬ ehˇ, daˬ yah ha ni maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ haw ma. Heu kawˆ dzaw luꞈ ngeh, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, leh jeh˗awˇ mˇ doˆ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?’ lehˇ naˇ haˬ.

4. Maꞈtehˬ 5:23, 24-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ dui nehˬ˗ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ˗eu mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh laˆ tsaˬ laˆ dzoeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁴ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ˗eu mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ laˆ dzoeˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui meh lehˇ mehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:23, 24-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ ya bi muiˬ˗eu meh lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni leh jeh naˇ,  Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu maˬ taˬ leˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu maˬ leh jeh naˇ, Miˬyehˇ aˬ dui uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.—1 Yoˇhaˬ 4:20.

5. Maˇ˗kuiˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

⁵ Tiˬ poˆ na aˬ dui˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni mˇ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ Maˇ˗kuiˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. b Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˆ ngehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ mehˬ shi ja bu˗eu meh. Maˇ˗kuiˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˇ nui ma pehˇ dui dui laˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ yaˬ keuˇ ni dehˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu gaˇ neh naˇ, Maˇ˗kuiˬ jiˇ nui ma cawˆ˗eu miˇ neh, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ tahˬ shaˇ kʼoꞈ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ iˬ baˇ maˬ pyehˬ nehˬ˗a. Dahˬ beh ngeh, Maˇ˗kuiˬ ‘Ngaˇ aˬ jeˬ miˇ leh jeh sehꞈ˗eu, aˬ yawꞈ jiˇ maˬ leh jeh gaˇ’ lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ maˬ baˬ ni leh jeh daˆ leꞈ lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Maˇ˗kuiˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ jahˇ˗euˬ nga?

6. (a) Maˇ˗kuiˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗euˬ nga? (b) Aˬ yawꞈ Gawˇlawˇsehˇ 3:13, 14-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ nga?

⁶ Maˇ˗kuiˬ yaw muiˬ˗ehˇ paˇ shaˇ noeˬ haw ngeh˗aˬ, yawˬ ha yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ taˬ aw gaˇ hawˇ˗eu, tiˬ poˆ na aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ de lehˇ noeˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, laˆ paˇ˗eu loˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:8, 9, 12) Maˇ˗kuiˬ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ jawˇ gaˇ paˇ iˇ˗awˇ, taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ lehˬ iˇ miˬ˗aˇ lehˇ tahˬ shaˇ iˇ˗euˬ uˬ taꞈ, ngaˬ˗ahˇ nui ma cawˆ dui dui nya, nawˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ kʼoꞈ mawꞈ miˇ˗a lehˇ sahˬ boꞈ jiˇ boꞈ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ ya leˇ˗eu laꞈ sawˬ tiˬ jeˬ na jiˇ zeuˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ nui ma pehˇ˗eu maˬ taˬ leˇ˗eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ jiˇ maˬ pyehˬ nehˬ˗a. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ, Maˇ˗kuiˬ Yeˬsuˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ iˬ baˇ pyehˬ lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13, 14-ahˇ gui.) Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh laˆ muiˬ kʼoꞈ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jawˇ paw maˬ muiˬ daˆ laˇ naˇ, Ka li zaˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ni maˬ ehˇ,  tsaˬ leˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 18:21, 22; Gaˬlaˬtiˆ 6:9.

7. (a) Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ˗eu nga? (b) Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga?

⁷ Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ gaˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:31-33) Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ laˇ mawꞈ ni gʼeh naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nmˇ? Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ kʼawꞈ, Laˇlaˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Saˇ suˬ ni jawˇ gaˇ neh mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ laˇ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ gʼawˬ mya poˆ jahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga, ngaˬ˗ahˇ uˬ duˬ kawꞈ˗eu lehˇ miˇ˗a, bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ˗eu jiˇ laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Laˇlaˬ dahˬ beh ngeh, ‘Ngaˇ tiˬ jeˬ maˬ mˇ bahˬ˗aˬ˗eˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ jiˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ paˬ lehˇ haw ngaˇ’ lehˇ noeˬ˗eu meh.

8. Laˇlaˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁸ Laˇlaˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ ngehˬ cawˬ iˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ ja cawˬ ngeh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoˆ shaw laˇ˗awˇ byaˇ tawꞈ˗awˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗euˬ meh. Teu ngeh yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Laˇlaˬ ehˇ˗eu “Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ aˬ yawꞈ yaw oeˇ loꞈ˗ehˇ paˇ pyeuꞈ kʼoꞈ iˇ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ nui ma cawˆ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.” Dahˬ beh ngeh, Laˇlaˬ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ maˬ beˬ paˇ naˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ nya luꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ, Laˇlaˬ jahˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ nui gaˬ bi mawˇ˗awˇ, ‘gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ’ nehˬ˗eu heu ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:32–5:2) Laˇlaˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, ‘dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ daˬ coeˇ˗awˇ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ jah coeˇ˗eu uˬ taꞈ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ coeˇ˗awˇ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ oˇ coeˇ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 13:5, 7) Laˇlaˬ nui ma paˇ saˇ laˇ˗awˇ, maˬ paˇ kʼahˬ lahˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˇ nah naˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ jiˇ maˬ gaˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ, nui gaˬ bi mawˇ daˆ leꞈ naˇ, “gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu Miˬyehˇ naw maꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ”˗eu yaw duˬ baw meh.—2 Gawˇliˬtu 13:11.

9. Gʼaˬkʼehˇ 10:34, 35-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ ya tseˇ˗eu nga?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a. (Gʼaˬkʼehˇ 10:34, 35-ahˇ gui.) Aˬ dui jiˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ haˇ yawˬ ha gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ yawˬ ha dawˬ peh jawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗awˬ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ yaw kaˬ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ jaˆ ni jiˇ leh jeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Loˇmaˆ 12:9, 10; Yaˬkoˆ 2:8, 9.

10-11. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ byoˆ˗euˬ nga?

¹⁰ Aˬ myah luꞈ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu heu naˇ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui Luˇta lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ guˬ ngeh, miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu baˬ da neh aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ laˇ˗euˬ nga? Luˇta “Ngaˬ˗ahˇ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ taꞈ˗eu aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ bye nya. Ngaˬ˗ahˇ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ muiˬ˗a lehˇ noeˬ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Luˇta maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ˗eu nga?

¹¹ Luˇta˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ya noeˬ nga lehˇ siˬ leˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Kʼoꞈ lah˗euˬ paˇdmˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ mˇ˗eu shaˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gui˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ haw˗eu leh jeh ngeh, teu kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ deuˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah˗ahˇ aˬ yawꞈ teu naˆ maˬ tseˇ ya leh jeh nga siˬ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ miˇ kʼahˬ teu kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ leh jeh˗eu ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ngehˬ cawˬ iˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗euˬ ma” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Luˇta “Aˇ nah naˇ ngaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu maˬ paˇ ahˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

12. Saˬlaˇ aˬ jeˬ ya laˆ paˇ˗eu nga?

¹² Tiˬ gʼaˬ na maˬ siˬ laˇ ni myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ tseˇ˗eu meh. Saˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Saˬlaˇ cawˬ cawˬ˗eu tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca maˬ biˇ paˆ˗eu uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ yaw naˆ yaw ba, pyuˇ jaˆ˗eu maˬ jaˆ˗eu, aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ za taˬ˗euˬ gaˇ heu deuˬ˗ahˇ maˬ haw˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ, “Maˇ diˇ naˇ ngaˬ˗ahˇ yawˬ ha myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ tseˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Saˬlaˇ pehˬ˗euˬ tsawˇ haˬ naˇ, dzaw goˇ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ dzaw goˇ taˬ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗eu meh. Saˬlaˇ cawˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ “Ngaˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ taˬ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ naˇ, maˬ dzaw goˇ taˬ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ maˬ cawˬ mawꞈ nya” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ haw ngeh, Saˬlaˇ beˬ paˇ˗eu loˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

13. Aˬ dui nui noeˬ beˬ paˇ˗euˬ Saˬlaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ Saˬlaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ sawˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Saˬlaˇ “Aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ, nawˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu uˬ taꞈ, dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu kʼawꞈ yaw nya, Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ jiˇ gʼawˬ mya ni siˬ nya nga lehˇ ja ceuˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ aˬ dui yaw kʼaˆ˗ehˇ siˬ nya naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ deuˬ pyeuꞈ˗eu taˬ aw˗eu jeˬ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu jeˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, heu deuˬ jiˇ ngehˬ˗ehˇ ya bi ahˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Saˬlaˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ caw ngeh, aˬ yawꞈ “Aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu heu ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ paˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu teu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ haw˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui  heu kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui dzaw goˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ ma lehˇ maˬ ya noeˬ nga. Aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ziꞈ dah ni “Ka li˗ahˇ jah˗eu tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ gaˬ” naˇ, aˬ dui myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a.—1 Beˬtuˆluˆ 2:17.

14. Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui daˬ yah yaw muiˬ˗ehˇ ha naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ daˬ yah ha˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ gui.) Miˬyehˇ daˬ yah ha˗eu jeˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:27; 2:14-17) Teu miˇ neh, Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ “daˬ yah˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:13) Aˬ dui daˬ yah˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, cawˬ cawˬ taꞈ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, maˇ diˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ kaˬ muˇ, iˇ cuꞈ, hawˬ lawˬ muˇ neh tehꞈ˗ehˇ ha nya˗eu maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ aˇ yamˬ hawˇ˗eu noeˬ keuˆ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ biꞈ nya˗euˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:8-10) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ na baˬ da neh daˬ yah ha˗eu yaw shaˬ meh.

15-16. (a) Tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ miˇ neh daˬ yah ha˗eu nyi naˬ˗eu nga? (b) Ehˇdeꞈ˗ahˇ da yah ha nya laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬnga?

¹⁵ Aˬ dui tiˬ jeˬ na baˬ da neh daˬ yah maˬ ha ni nyi naˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ˗eu Ehˇdeꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ ngeh, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ suˬ saˬ mawꞈ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ daˬ yah ha nya paˬ lehˇ noeˬ˗eu meh.

¹⁶ Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ daˬ yah ha˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ na leh jeh˗awˇ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ laˇ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu˗ahˇ nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ nyiˬ jaw byah ni bi yaꞈ laˇ nya meh laˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Teu ngeh ngaˬ˗ahˇ Zaˬleˇpaˇ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Sahˬpaˬ 17:12-16) Ehˇdeꞈ teu nyiˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ bi yaꞈ laˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ ngaˇ loˇ? Aˬ yawꞈ “Nyiˬ jaw lehˇ ehˇ gaˇ  neh nyiˬ siˬ jawˇ byah˗awˇ, nga maꞈ yaw kaˬ gʼoeˇ dui dui laˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ gʼawˬ mya gʼaˬ paˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ iˇ kahˇ bi laˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ na ya biꞈ˗eu heu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, ngaˬ˗ahˇ jiˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni biꞈ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 13:1, 2.

17. Luˇkaꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ bi noeˬ doˆ leˇ˗euˬ nga?

¹⁷ Aˬ myah myah naˇ aˬ dui daˬ yah ha meh. Ehˇ kʼawꞈ, daˬ yah teu naˆ maˬ tseˇ ha nya mehˇ siˬ laˬ? Daˬ yah ha gaˇ ya leˇ˗eu Luˇkaꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ miˬ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ da aˬ ma, yuiꞈ nyiˇ, gʼoeˇ˗eu cawˬ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ˗eu gʼaˬ heu deuˬ˗ahˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ ha˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Luˇkaꞈ “Nga nyaꞈ nga nyaꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ha luꞈ nya lehˇ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu siˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Luˇkaꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ miˬ zaˬ daˬ yah teu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ˗ehˇ ha nya˗eu nga?

18. Luˇkaꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ daˬ yah aˬ joˆ˗ehˇ ha laˇ˗euˬ nga?

¹⁸ Luˇkaꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬsuˇ neh “Naw maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ naw maꞈ gaˬ naˇ, naw maꞈ aˬ jeˬ aˇ poeˬ paˇ baw ta” lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ daˬ yah ha˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:45-47) Aˬ yawꞈ nyaꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ nga lehˇ siˬ leˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ kuˇ haw˗euˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Luˇkaꞈ “Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ kuˇ ngeh, yawˬ gʼaˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, gʼaˬ jiˇ za laˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ jiˇ ni gʼoeˇ dzehˬ laˇ nya. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ nya siˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh.

19. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nmˇ? Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ deˬ?

¹⁹ Aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ziꞈ dah ni gaˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni maˬ ehˇ, myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni maˬ ehˇ, daˬ yah ha ni maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu paw noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ya gaˬ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.—Yoˇhaˬ 13:17, 35.