1-2. A.D. 33, Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ aˬ jeˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

 A.D. 33, Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah, jawˇ nah ngeh nah uˬ shawˬ paw, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jaˆ˗eu nymˇ tiˬ nymˇ laꞈ taˆ tiˆ˗ahˇ zaˬ lahˇ 120 gʼaˬ uiˬ laˇ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 1:13-15; 2:1) Teu˗euˬ jeˬ hu myaˆ nah˗ahˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ tawˬ, muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ za meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 1:4, 5) Teu ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

² Teu ngeh “ja pyuˬ ni, jaˬ lehˇ lehˇ ma baw˗eu loꞈ˗ehˇ mˬ kʼoeˇ taˆ teˇ saˇ mahˇ doˆ laˇ˗awˇ,” nymˇ nymˇ lah˗ehˇ teˇ saˇ kʼoeˇ byah˗iˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, “miˬ dzaˬ miˬ lmˇ˗ahˇ duˇ˗eu mehˬ laˇ deuˬ” zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ kʼoeˇ taˆ naˬ le taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ byah laˇ’˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:2-4) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ heu deuˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 1:8) Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ b dahˬ beh˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ mˬ taˆ ya uˆ lahˇ leˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ za dahˬ beh˗euˬ deuˬ pyeuꞈ meh.

3. Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ uiˬ leˇ taˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yawˬ sahˇ za˗euˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui kʼaˬ tsmˬ˗eu nga?

³ Nawˇ jiˇ teu ngeh nah˗ahˇ nymˇ teu nymˇ˗euˬ laꞈ taˆ tiˆ˗ahˇ uiˬ leˇ taˬ˗euˬ zaˬ lahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ law nmˇ, teu gaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Nawˬ˗euˬ uˬ duˬ kʼoeˇ taˆ miˬ dzaˬ miˬ lmˇ˗ahˇ duˇ˗eu mehˬ laˇ naˬ luꞈ gaˇ hawˇ˗eu, saˇ suˬ˗i jawˇ gaˇ gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ dawˬ ngehˬ nya laˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:5-12) Nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ˗euˬ lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ heu loꞈ˗ehˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ hawˇ˗eu, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ tiˬ yamˬ˗ahˇ  muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ nga laˬ? Maˬ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

4. Dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ yawꞈ tiˬ yamˬ˗ahˇ bi tseˇ doˆ˗euˬ nga laˬ?

⁴ Aˬ dui tiˬ deuˬ na aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ bi tseˇ doˆ˗euˬ nga lehˇ haw ma. A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ Ka li zaˬ 120 gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ bi tseˇ doˆ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Teu ngeh nah laꞈ kʼoeˇ 3,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni Yeˬsuˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh bi tseˇ doˆ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:37, 38, 41) Teu gaˇ neh gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ ngeh, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh bi tseˇ doˆ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ gʼeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ bi tseˇ doˆ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 8:14-17) Ehˇ kʼawꞈ, Gawˬneˬliˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ sawˇ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ yawˬ deuˬ yawˬ˗ahˇ maˬ duˇ ni iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ bi tseˇ doˆ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 10:44-48.

5. 2 Gawˇliˬtu 1:21, 22-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

⁵ Nymˬ˗mˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ nga lehˇ haw ma. Aˇ dahˬ beh ngeh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ tseˇ˗euˬ lehˇ ha geuꞈ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ ‘Miˬyehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ngaˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ nga?’ lehˇ noeˬ nya meh. Yawˬ deuˬ yawˬ toˆ˗ehˇ shaˬ nya lehˇ maˬ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, ‘Naw maꞈ Ka li˗ahˇ jah˗awˇ, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ bi oe˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ tsehˆ˗eu gʼaˇ duˬ naw maꞈ˗ahˇ jmˬ diˬ taˬ˗euˬ meh. c Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ˗aˬ, Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ diˇ za˗eu gaˇ kawˆ saˇ kiˇ pyeuꞈ’ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 1:13, 14) Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ teu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh maˇ diˇ tseˇ˗euˬ lehˇ nui kʼaˬ bi tsmˬ˗eu gʼaˇ duˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu neh muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ hu paw aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ngeuˇ˗eu, mˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ  byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ gʼeh meh lehˇ “kamˬ tsehˆ taˬ˗euˬ [saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ]” jeˬ pyeuꞈ meh.—2 Gawˇliˬtu 1:21, 22-ahˇ gui.

6. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ mˬ taˆ ya le˗eu yaw duˬ baw˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁶ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ bi tseˇ doˆ naˇ, mˬ taˆ ya le˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ mˬ taˆ ya le˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ “Aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ Ka li zaˬ deuˬ˗oˇ, Miˬyehˇ neh naw maꞈ˗ahˇ kuˇ˗awˇ tseˇ doˆ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ taˬ nya ni, yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ leh jeh˗awˬ. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ mˇ naˇ, jah˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗aˇ” lehˇ ehˇ˗eu saˇ tiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (2 Beˬtuˆluˆ 1:10) Teu miˇ neh, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ bi kuˇ˗euˬ maˬ ehˇ, mˬ taˆ le˗eu lehˇ bi tseˇ˗euˬ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ laꞈ sawˬ za˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 3:12-14; Heˬbyehˇ 3:1; Pah mehˬ˗eu 2:10.

7. Tseˇ doˆ taˬ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ mˬ taˆ ya le˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

⁷ Tseˇ doˆ taˬ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ mˬ taˆ ya le˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu dawˬ kʼoꞈ Pawˇluˆ neh “Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ kuˇ doˆ taˬ˗euˬ” Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗euˬ dawˬ heu laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ‘Miˬyehˇ neh naw maꞈ˗ahˇ biꞈ˗euˬ yaw sahˇ˗aˬ, naw maꞈ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ maˬ bi geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, naw maꞈ guˆ˗iˇ ni maˬ jahˇ˗a. Naw maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ laˇ ni jahˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ “Aˬda˗oˇ, ngaˬ Da˗oˇ” lehˇ aˬ dui kuˇ˗eu ma. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ, Miˬyehˇ yaw sahˇ hawˇ˗eu aˬ dui˗euˬ saꞈ laˇ [‘nui ma’, YS97] tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ saˇ kiˇ kamˬ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 1:7; 8:15, 16) Teu miˇ neh, Miˬyehˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ ya le meh lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ leˇ ni jahˇ nehˬ˗euˬ meh.—1 Teˇsaˬloˇni 2:12.

8. 1 Yoˇhaˬ 2:20, 27 tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ bi tseˇ doˆ˗euˬ lehˇ aˬ cawˬ neh bi ehˇ tsehˆ˗eu maˬ loˬ˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga?

⁸ Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ mˬ taˆ ya le˗eu maˬ siˬ lehˇ maˬ bi noeˬ ni maˬ ehˇ, nui kʼaˬ tsmˬ ni maˬ ehˇ, jahˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 2:20, 27-ahˇ gui.) Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ jiˇ, mehˇ nmˇ nui deuˬ loꞈ˗ehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu loˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ cawˬ neh bi ehˇ tsehˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ baoˬ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ baoˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ bi tseˇ doˆ˗euˬ lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ leˇ ni jahˇ nehˬ˗euˬ meh.

9. Eˇpeˇsu 1:18-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu nga?

⁹ Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ myaˬ˗eu tiˬ paˆ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ neh bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ gʼoˆ shaw˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ bi tseˇ doˆ˗euˬ miˇ neh, toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu teu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ngeuˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ˗eu lehˇ beh˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:28; Ja ceuˬ 37:29) Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ mˬ taˆ bi le˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ tseˇ doˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ beˬ paˇ jiˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ ya dehꞈ leˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh.—Eˇpeˇsu 1:18-ahˇ gui.

10. ‘Nyiˬ poˆ tiˬ poˆ dehꞈ paˇ˗eu’ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (Ehˇ lahˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁰ Ka li zaˬ deuˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ doˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ ‘nyiˬ poˆ tiˬ poˆ dehꞈ paˇ˗eu’ meh. d Yeˬsuˇ maˬ bi tseˇ doˆ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ‘nyiˬ poˆ tiˬ poˆ dehꞈ paˇ˗eu’ maˬ ngeuˬ naˇ, ‘Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ le˗eu’ heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni ehˇ nehˬ˗eu heu  naˇ maˬ pyeuꞈ leˇ nya lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 3:3-8.

11. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ paˇ˗iˇ˗euˬ nga?

¹¹ Ka li zaˬ˗euˬ nui noeˬ bi tseˇ doˆ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ paˇ˗iˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ tseˇ doˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya jawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ gaˇ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ Baˬlaˬdiˇsuˆ bi pyeuꞈ laˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dzoeˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ bi tseˇ doˆ ngeh tiˬ jawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ pyeuꞈ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ ya jawˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ paˇ˗iˇ˗euˬ teu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ dehꞈ nahˇ gaˇ keuˆ ni shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗eu uˬ taꞈ, saˇ suˬ˗i jawˇ gaˇ neh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ nymˇ gawˬ gawˬ laˇ˗euˬ miˇ neh jiˇ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nehˬ˗euˬ meh.

12. 1 Beˬtuˆluˆ 1:3, 4-ahˇ haw ngeh, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Bi tseˇ doˆ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na muiˬ dui dui˗eu jeˬ heu˗ahˇ za˗eu maˬ geuˇ leˇ nya lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tseˇ mehˬ laˬ leˇ heu lehˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ hu paw mˬ taˆ ya le˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh jiˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 1:3, 4-ahˇ gui.

13. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹³ Teu miˇ neh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ shiˇ mawꞈ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tsawˇ haˬ˗euˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ yaˇ cmˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗awˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Miˇ tsaˬ heu kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu yaˇ cmˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui kʼaˆ behˆ kah˗eu miˇ neh mahˇ luꞈ ma. Ehˇ kʼawꞈ, miˇ tsaˬ shiˬ shaˬ jiˇ gʼawˇ mawˇ heu˗ahˇ lehˆ dzeh mawꞈ˗eu miˇ neh mahˇ˗eu maˬ ngeuˇ. Buꞈ˗iˇ cehˇ˗iˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ buꞈ maˬ cehˇ˗iˇ nya˗eu jeˬ neh bi myoꞈ ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, mˬ taˆ˗euˬ nymˇ dm daˆ mawꞈ˗eu miˇ neh mahˇ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 5:4) Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ nymˇ gawˬ gawˬ laˇ˗awˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ shiˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, yawˬ nah na luꞈ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ kʼawꞈ, mehˬ hu paw˗euˬ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ jaˆ luꞈ meh.—1 Gawˇliˬtu 15:53; 2 Beˬtuˆluˆ 1:4; 1 Yoˇhaˬ 3:2, 3; Pah mehˬ˗eu 20:6.

14. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi tseˇ˗euˬ lehˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ neh maˬ ehˇ nya nga?

¹⁴ Nawˇ jiˇ ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh nawˬ˗ahˇ tseˇ doˆ˗eu maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu paˬ. Toˆ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ dui dui miˇ˗a laˬ? Nawˇ tsaꞈ gaˬ ngeh maˬ ehˇ nya gaˇ keuˆ ni leh jeh mawꞈ miˇ˗a loˇ? Nawˇ Jaˇliꞈ dzaw gaˇ hawˇ˗eu “naꞈ dui dui gaˇ zaꞈ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ”˗ahˇ dzaw gaˇ ya leˇ miˇ˗a laˬ? (1 Gawˇliˬtu 2:10) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ dui dui luꞈ nya lehˇ siˬ laˇ miˇ˗a laˬ? Nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni ya caw ba nehˬ˗a lehˇ noeˬ miˇ˗a loˇ? Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ poˆ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ mawˇ taˬ˗euˬ jeˬ jaˆ ma loˇ? Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu yawˬ kawˆ na luꞈ nawˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ngeuˇ naˇ, nawˇ mˬ taˆ ya le meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ toˆ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ heu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ geu gaˇ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ kaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, nawˇ yawˬ ha˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ  neh tseˇ˗euˬ maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ ngeh neh, teu naˇ nawˇ maˬ bi tseˇ˗euˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ neh tseˇ˗euˬ deuˬ˗aˬ, aˬ yawꞈ siˬ duˬ˗eu miˇ neh, tseˇ˗euˬ maˬ siˬ miˇ˗a laˇ maˬ noeˬ˗a.

15. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, mˬ taˆ ya le˗eu maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

¹⁵ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ nui jah ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ gahˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ za˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:13) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ teu Daˬbiˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ tiˬ tsehˆ na˗ahˇ boꞈ ni jiˇ sheuˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 12:36) Ehˇ kʼawꞈ Beˬtuˆluˆ “Daˬbiˇ mˬ˗ahˇ daˆ leˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:34, YS97) Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu Yoˇhaˬ jiˇ ‘muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ byah ni ahˇ’˗eu meh. (Luˇkaꞈ 1:13-16) Yeˬsuˇ Yoˇhaˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Yoˇhaˬ mˬ taˆ Miˇkʼahˬ˗ahˇ maˬ ya laˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:10, 11) Teu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ˗awˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ bi mˇ˗euˬ kʼawꞈ, mˬ taˆ bi le˗eu gʼaˇ duˬ biꞈ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ ya uˆ lahˇ leˇ˗eu deuˬ naˆ˗i saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗eu miˇ neh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 5:28, 29; Gʼaˬkʼehˇ 24:15.

16. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ myaˬ tiˬ paˆ, aˬ jeˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu nga?

¹⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ myaˬ˗eu tiˬ paˆ, mˬ taˆ le˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Aˬbyaˬhaˬ, Saˬlaˇ, Daˬbiˇ, Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu Yoˇhaˬ, hawˇ˗eu Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ zaˬ yo aˬ li, zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ ya dehꞈ gʼeh gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 11:10.

17. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ haw˗eu nga?

¹⁷ Nymˬ˗mˇ iˬ nah tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ luꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ tiˬ jeˬ na noeˬ laˇ nya˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 12:17) Yaw jeˬ ma jeˬ, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya haw˗eu nga? Nawˇ nawˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ dzaˬ˗awˇ dawˇ naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ myaˬ laˇ luꞈ naˇ tawˇ neh, nawˇ kʼahˬ lahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ haw ma.