1, 2. (a) Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Miˬyehˇ haw-eu jeˬ-ahˇ Eˇliˇpaˬ hawˇ-eu Biˇlaˬdaˇ aˬ jeˬ ehˇ-eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ehˇ-eu nga?

 Dzeuˇ laꞈ-euˬ yaw myaˬ k’oꞈ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu Yawˇbaˆ jawˇ gaˇ tsawˇ haˬ smˇ g’aˬ laˇ-euˬ meh. Tiˬ gaˬ naˇ Teˬmaˬ tsawˇ haˬ Eˇliˇpaˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ “Miˬyehˇ mehˬ shi gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu tsawˇ haˬ jawˇ meh loˇ? Tsawˇ gahˇ ahˇ dui dui-eu tsawˇ haˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ mehˬ shi gaˇ dahˇ tsoeˬ tehꞈ-a loˇ? Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ gaˇ Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ tehꞈ-a loˇ? Nawˇ yaw muiˬ yaw jaˬ jeˬ mˇ-eu aˬ yawꞈ g’aˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ tehꞈ-a loˇ?” lehˇ naˇ haˬ-eu meh. (Yawˇbaˆ 22:1-3) Eˇliˇpaˬ dawˬ k’oꞈ heu naˇ maˬ ngeuˇ-a lehˇ siˬ nya-eu meh. Shuˇaˬ tsawˇ haˬ Biˇlaˬdaˇ g’aˬ k’awꞈ tsawˇhaˬ zaˬ Miˬyehˇ mehˬ shi tsaˬ-eu dawˇ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ maˬ pyeuꞈ nya lehˇ paˇ ehˇ-eu meh.—Yawˇbaˆ 25:4-ahˇ gui.

² Eˇliˇpaˬ hawˇ-eu Biˇlaˬdaˇ Yawˇbaˆ-ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu heu naˇ tiˬ jeˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nga lehˇ noeˬ leˇ ni jahˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ-aˬ Miˬyehˇ mehˬ shi aˇ lu ciˇ teuˆ hawˇ-eu buˬ joe naˆ-i k’awꞈ maˬ poeˬ-a lehˇ bi jah mawꞈ-eu meh. (Yawˇbaˆ 4: 19; 25:6) Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ-ehˇ ngehˬ-eu teu naˇ taˬ aw-eu miˇ neh nga laˬ? (Yawˇbaˆ 22:29) Yeˬhawˇbaˬ huiˬ dzehˬ-eu g’aˬ pyeuꞈ-awˇ aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ ngeh nyiˇ dui dui-eu heu naˇ tsaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui gawˬ jawˬ uˬ duˬ maˬ ngeuˇ naˇ saˇ pawˇ-ahˇ neh haw ka leꞈ ngeh aˬ dui-aˬ shiꞈ ma maˬ naꞈ nga lehˇ noeˬ laˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ ngeh toˆ-ehˇ noeˬ ngaˇ laˬ? Maˬ noeˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇpaˬ Biˇlaˬdaˇ Zoˇpaˬ aˬ ha smˇ g’aˬ-ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ nga lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ Yawˇbaˆ-ahˇ naˇ ngaˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu “ngaˬ-euˬ zaˬ k’aˆ” lehˇ kuˇ nehˬ-euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:7, 8) Teu miˇ neh maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ k’awꞈ “Miˬyehˇ mehˬ shi gaˇ dahˇ tsoeˬ” meh lehˇ aˬ dui jah nya meh.

3. Eˇliˇhuˆ aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ leh jeh-awˇ mˇ gaˇ aˬ joˆ-ehˇ ehˇ-eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?

³ Aˬ li zaˬ guˬ pyeuꞈ-eu Eˇliˇhuˆ lehˇ kuˇ-eu g’aˬ Yawˇbaˆ maꞈ ja gaˇ naˇ haˬ luꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ja g’aˬ ngeh Eˇliˇhuˆ Yawˇbaˆ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ “Nawˇ tsaˬ dui dawˇ dui dui-eu miˇ neh Miˬyehˇ-ahˇ mˇ tse nehˬ nya te loˇ?” lehˇ naˇ haˬ nehˬ-euˬ meh. (Yawˇbaˆ 35:7) Eˇliˇhuˆ aˬ dui Miˬyehˇ mˇ-eu heu gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-a lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga la? Maˬ ngeuˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇhuˆ-ahˇ k’oeˇ smˇ g’aˬ-ahˇ ehˇ nehˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ ehˇ nehˬ-aˬ. Eˇliˇhuˆ ehˇ mawꞈ-eu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ loˬ-a aˬ yawꞈ yawˬ jeˬ na luꞈ jaˆ kuꞈ jiˇ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ smˇ muiˬ muiˬ dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ g’aˬ k’aˆ dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ maˬ jahˇ nehˬ nya-a. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui laꞈ k’oeˇ-euˬ muiˬ-eu jeˬ hawˇ-eu nya-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe-awˇ aˬ dui teu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga lehˇ aˬ yawꞈ haw luꞈ-eu meh.

4. Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ-eu nga?

⁴ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu deuˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ mˇ nehˬ nga lehˇ haw-eu meh. Aˬ dui Dawˬdaˬ 19:17-ahˇ “Iˇ shaˬ zaˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu tsawˇ haˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ dziˇ dzoˆ paˇ nehˬ gaˇ duˇ-awˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ dziˇ dzoˆ tsoeˬ nehˬ tehꞈ-a” lehˇ ya gui-euˬ ma. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ k’aˇ gaˬ neh ngeh Yeˬhawˇbaˬ mawˇ luꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ boeˬ boeˬ luˆ luˆ-ahˇ Beh-euˬ g’aˬ pyeuꞈ k’awꞈ aˬ yawꞈ aˬ dui neh mˇ-euˬ jeˬ heu-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ paˇ nehˬ-euˬ lehˇ sawˇ-awˇ aˬ yawꞈ muiˬ-eu laꞈ sawˬ g’awˬ mya jeˬ neh aˬ dui-ahˇ tsoeˬ k’oꞈ nehˬ-eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ ni gaˇ kawˆ heu-ahˇ kamˬ-eu meh.—Luˇkaꞈ 14:13, 14-ahˇ gui.

5. Aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ naˇ haˬ jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?

⁵ Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬyaˇ-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ dah zaˇ bi geuꞈ-awˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ maˬ duˇ-eu gaˇ bi mˇ-eu lehˇ kuˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 6:8-10) Iˇsaˬyaˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ “Ngaˇ iˇ ma. Ngaˬ-ahˇ pyehˬ g’eh-awˬ” lehˇ ehˇ k’oꞈ nehˬ-euˬ meh. Nymˇ iˬ nah k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni saˇ jaˇ ziꞈ-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ gaˇ bi mˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ g’awˬ mya heˇ g’aˬ Iˇsaˬyaˇ loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui ma ahˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ yaw myaˬ tsahˇ yaw myaˬ jeˬ lehˇ mˇ-awˇ yaw shaˬ k’awꞈ nui ma keuˆ laꞈ k’oeˇ ha geuꞈ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ tiˬ deuˬ na yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ ehˇ-eu meh. ‘Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ ya mˇ-eu laꞈ k’aˬ cehˇ miˇ-a ehˇ k’awꞈ ngaˇ aˬ jeˬ mˇ-awˇ aˬ jeˬ jahˇ-eu heu aˇ yehˇ huiˬ ngaˇ laˬ? Ngaˇ maˬ jawˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ pyeuꞈ nya meh.’ Nawˇ jiˇ toˆ-ehˇ noeˬ haw maˬ loˇ? Dawˬ k’oꞈ heu-ahˇ za-eu g’aˇ duˬ gaˇ hu-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ Diˬboˇlaˬ  hawˇ-eu Baˬyehˇ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma.

Miˬyehˇ guˆ-eu jeˬ-ahˇ k’aˬ-eu jeˬ bi pyeuꞈ laˇ

6. Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ yaw awˬ-ehˇ g’aˬ leˇ nya gaˇ duˇ-eu nga?

⁶ Baˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ guiˇ deuˆ zaˬ pyeuꞈ-awˇ Diˬboˇlaˬ naˇ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu zaˬ miˬ zaˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ Kaˬnaˬ sahˬ paˬ Yaˬbiˬ neh 20 k’oꞈ “k’ehˬ nehˬ k’aˆ nehˬ” gaˇ ya daˬ-eu meh. Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ deuˬ doeˇ dui dui-eu miˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ kahˇ neh maˬ doˆ iˇ peuˬ-a. Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ deuˬ yehˬ k’oꞈ tsoꞈ-eu smˇ laˆ lawˬ 900 laˇ jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-aˬ guiˇ deuˆ-eu maˬ ehˇ yawˬ ha-ahˇ laˆ piˇ-eu maˬ ehˇ guiˇ deuˆ-eu keu ka maˬ jaˆ kuꞈ-a.—Yaˇk’aˬdaˇ-eu 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.)

7, 8. (a) Yeˬhawˇbaˬ neh Baˬyehˇ-ahˇ biꞈ beh beh-eu dawˬ aˬ jeˬ nga? (b) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ deuˆ g’aˬ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)

⁷ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ haw ngeh teˬ dui dui gaˇ duˇ-awˇ yaw awˬ-ehˇ g’aˬ leˇ nya gaˇ duˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ Diˬboˇlaˬ-ahˇ zmˬ-awˇ Baˬyehˇ-ahˇ “Naˬtaˬliˇ tsawˇ jeuˬ hawˇ-eu Zeˬbuˬluˬ tsawˇ jeuˬ laꞈ k’oeˇ tsawˇ haˬ tiˬ muiˇ g’aˬ sheuˬ-awˇ Taˬbawˬ gawˬ jawˬ-ahˇ le-awˬ. Giˇshoˬ lawˇ baˬ-ahˇ nawˬ-ahˇ guiˇ bi deuˆ le-eu g’aˇ duˬ sahˬ paˬ Yaˬbiˬ-euˬ guiˇ maꞈ k’oeˇ taˆ aˬ yuiꞈ geuꞈ-awˇ uˆ lahˇ-eu Siˇseˬlaˇ-ahˇ ngaˇ sheuˬ leꞈ ma. Aˬ yawꞈ-aˬ mahˬ laˆ lawˬ deuˬ hawˇ-eu yehˇ deuˬ jawˇ k’awꞈ ngaˇ nawˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ bi g’aˬ leˇ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Yaˇk’aˬdaˇ-eu 4:4-7.

⁸ Nui ma keuˆ-eu tsawˇ haˬ 10000 g’aˬ kuˇ doˆ-awˇ Taˬbawˬ gawˬ jawˬ-ahˇ uiˬ laˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ Baˬyehˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ guiˇ maꞈ deuˬ Taˬnehˇ lehˇ kuˇ-eu jawˇ duˬ-ahˇ gui deuˆ iˇ-euˬ meh. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 4:14-16-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ caw ba ngaˇ loˇ? Caw ba meh. Tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ uˬ yehˇ yehˇ maˬ yehˇ le-awˇ gui coˇ ni g’eh-eu guiˇ deuˆ duꞈ yaw pyehˆ yaw lehˆ-ehˇ pyeuꞈ iˇ-euˬ meh. Heu naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ yehꞈ dzehˬ-eu meh. Baˬyehˇ Siˇseˬlaˇ-euˬ guiˇ maꞈ deuˬ-ahˇ 15 laˇ k’aˬ-eu (24 kiˬloˬmiˬteuˬ) Haˬloˇshehˆ jawˇ duˬ-ahˇ keuˆ ni teh keuˆ iˇ-euˬ meh. Gaˇ pehˇ-ahˇ Siˇseˬlaˇ-euˬ laˆ lawˬ lah yaˬ-ahˇ ga pahˬ-euˬ miˇ neh tsawˬ ka-awˇ Geˬdeˬshaˆ meuˬ dawˬ peh jaˆ-eu Zaˬnaˬneˬ jawˇ duˬ-ahˇ cehˆ g’eh-euˬ meh. Teu gaˇ Siˇseˬlaˇ Yeˬlaˇ-euˬ sehˬ g’awˆ-ahˇ cehˆ naˬ iˇ-awˇ g’aˬ doeˇ doeˇ-eu miˇ neh yuꞈ k’aˆ taˬ-euˬ meh. Teu ngeh Yeˬlaˇ k’aˬ duˬ ni Siˇseˬlaˇ-ahˇ sehꞈ-euˬ meh. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 4:17-21) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ neh muiˇ-eu deuˬ-ahˇ bi g’aˬ leˇ-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.)

9. Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:20, 21-ahˇ Siˇseˬlaˇ-ahˇ guiˇ deuˆ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?

⁹ Yaˇk’aˬdaˇ-eu yaw huiˬ 4 laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ nyaˆ taꞈ gaˬ naˬ yaw huiˬ-ahˇ gui leˬ ngeh heu naˆ maˬ tseˇ ya siˬ meh. Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:20, 21-ahˇ “Mˬ k’oeˇ taˆ cah luꞈ-eu aˬ guiˇ deuˬ Siˇseˬlaˇ-ahˇ guiˇ deuˆ-euˬ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Heu naˇ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ Iˬsaˬleˬlaˆ deuˬ guiˇ deuˆ ngeh caw ba-euˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ maˬ ngeuˇ naˇ aˬ guiˇ ga gaˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Jaˇliꞈ-ahˇ maˬ ehˇ shaw taˬ-aˬ. Ehˇ k’awꞈ teu gaˇ teu ngeh yamˬ-ahˇ uˬ yehˇ yehˇ ma bi yehˇ-awˇ laˆ lawˬ 900 laˇ-ahˇ  maˬ luˆ maˬ laˆ nya ni bi shaˬ-euˬ gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ caw ba-eu ngaˇ lehˇ noeˬ-eu teu naˇ gaˇ k’ahˇ dahˇ gaˇ duˇ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleꞈlaˆ deuˬ neh deuˆ g’aˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ za geuˇ-eu gaˇ kawˆ smˬ kawˆ Yaˇk’aˬdaˇ-eu 4:14, 15-ahˇ ya gui-euˬ meh. Guiˇ heu poˆ deuˆ behˬ gaˇ nui ma keuˆ-awˇ iˇ-euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ 10000 g’aˬ laꞈ k’oeˇ ciˬ huiˬ jeˬ-ahˇ za geuˇ-eu g’aˬ maˬ jawˇ-a.

10, 11. “Meˬloˆ” meuˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh yaˬ k’ehˇ bi yaˬ-eu nga?

¹⁰ Nymˇ aˬ dui nui ma ahˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ ja sawˇ ma. Iˇsaˬleꞈlaˆ deuˬ guiˇ deuˆ g’aˬ ngeh Diˬboˇlaˬ hawˇ-eu Baˬyehˇ “Meˬloˆ meuˬ-ahˇ yaˬ k’ehˇ yaˬ-awˬ. Yaˬ k’ehˇ yaˬ-awˬ. Yaˬ k’ehˇ yaˬ-awˬ. K’oeˇ gaˇ jawˇ-eu deuˬ-ahˇ yaˬ k’ehˇ yaˬ-awˬ. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ caw ba le-a. Aˬ yawꞈ g’aˇ duˬ guiˇ maˬ deuˆ le-a” lehˇ caˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-euˬ meh.—Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:23.

¹¹ Meˬloˆ meuˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui maˬ siˬ duˬ-a. Ehˇ k’awꞈ Meˬloˆ meuˬ-ahˇ yaˬ k’ehˇ yaˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ-euˬ yaw saꞈ jiˇ maˬ ya mawˇ-a. Meˬloˆ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ Baˬyehˇ guiˇ deuˆ gaˇ maˬ caw ba-euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Kaˬnaˬ tsawˇ haˬ nehˬ-ehˇ guiˇ deuˆ iˇ-eu lehˇ nui ma keuˆ-eu tsawˇ haˬ 10000 g’aˬ-ahˇ kuˇ ngeh aˇ yawꞈ maꞈ k’awꞈ gaˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ Meˬloˆ meuˬ Siˇseˬlaˇ Baˬyehˇ-ahˇ cehˆ dzeuˇ ngeh sehˇ tsehˆ-euˬ meuˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. K’oeˇ naˇ Meˬloˆ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ Siˇseˬlaˇ-ahˇ nyehꞈ nya k’awꞈ maˬ nyehꞈ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ haiˬ-eu guiˇ deuˆ zaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ gaˇ ma-ahˇ sehˇ tsehˆ gaˇ haw luꞈ-eu aˇ baˇ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ jahˇ naˇ Miˬyehˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ g’aˇ duˬ jahˇ nya k’awꞈ maˬ jahˇ-a. Meˬloˆ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ k’aˬ duˬ niˇ jahˇ-eu Yeˬlaˇ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui gaˇ duˇ-eu meh.—Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:24-27.

12. Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:9, 10-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ-euˬ nui noeˬ aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ-eu nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?

¹² Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:9, 10-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ guiˇ deuˆ iˇ-euˬ 10000 g’aˬ-euˬ nui noeˬ nui ma maˬ keuˇ-eu deuˬ-euˬ nui noeˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui gaˇ ya mawˇ-euˬ ma. Diˬboˇlaˬ hawˇ-eu Baˬyehˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ yehˇ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu nui ma keuˆ-awˇ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ guiˇ deuˆ-eu deuˬ”-ahˇ ja ceuˬ-eu meh. Heu deuˬ naˇ “pyuˇ deuˬ ni g’eh-eu mahˬ tahˬ laˆ dziˬ”-awˇ gaˇ teu-ahˇ mˇ-eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ shaˇ lehˆ ni “dziˬ g’a k’oeˇ taˆ nuiˇ”-awˇ “k’aˇ iˇ k’aˇ laˇ gaˇ kuiˇ zoˬ cah-eu deuˬ” lehˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ meh. Nui ma keuˆ-awˇ Baˬyehˇ nehˬ-ehˬ guiˇ deuꞈ iˇ-eu deuˬ naˇ k’aˬ lo jaˆ-eu Taˬbawˬ gawˬ jawˬ hawˇ-eu lah yaˬ jaˆ-eu Giˇshoˬ g’aˬ lawˬ-ahˇ guiˇ deuˆ iˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ saˇ lehˆ ni dehꞈ mawꞈ-eu deuˬ-ahˇ “Shaˇ noeˬ haw sheˇ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma keuˆ-awˇ maˬ mˇ baˬ da neh aˬ jeˇ jeˬ smˇ-eu nga lehˇ ya shaˇ noeˬ-awˇ ya noeˬ gahˇ-eu meh. Nymˇ iˬ nah aˬ dui k’awꞈ Miˬyehˇ gaˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ duiˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ ya pyehˆ tseˇ-eu meh.

13. Luˇbeˬ Daˬ Aˬshaˬ heu deuˬ-euˬ tsawˇ jeuˬ hawˇ-eu Zeˬbuˬluˬ Naˬtaˬliˇ tsawˇ jeuˬ-euˬ nui noeˬ aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ-eu nga?

¹³ Nui ma keuˆ-eu 10000 g’aˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ myaˆ neh Yeˬhawˇbaˬ Huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu Uˇ lahˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ muiˬ jeˬ-ahˇ ngehˬ  keuˆ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ neh za mawˇ-euˬ jeˬ aˬ cawˬ-ahˇ ja nehˬ nya meh. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:11) Ehˇ k’awꞈ Luˇbeˬ tsawˇ jeuˬ Daˬ tsawˇ jeuˬ Aˬshaˬ tsawˇ jeuˬ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ yawˬ haˬ smˇ muiˬ laˇ ni yawˇ maꞈ saˇ baoˬ saˇ baoˬ naˬ duˬ heu deuˬ-ahˇ kaꞈ g’a-eu meh. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:15-17) Yawˬ jeuˬ na luꞈ toˆ-ehˇ g’eh-eu maˬ ngeuˇ-a. Diˬboˇlaˬ hawˇ-eu Baˬyehˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ Zeˬbuˬluˬ tsawˇ jeuˬ hawˇ-eu Naˬtaˬliˇ tsawˇ jeuˬ deuˬ “shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni guiˇ deuˆ-euˬ meh.” (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:18) Noeˬ-eu jeˬ maˬ duˇ leˇ-eu heu deuˬ-ahˇ neh aˬ dui aˇ yehˇ huiˬ-eu jeˬ dzaw geuꞈ nya meh.

14. Nymˇ iˬ nah aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya-eu nga?

¹⁴ Nymˇ iˬ nah aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ guiˇ deuˆ iˇ-eu maˬ loˬ-a. Aˬ dui g’aˬ biꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ mawꞈ naˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ ya leh jeh-eu meh. Nymˇ k’oeˇ ngeh naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma keuˆ-awˇ mˇ-eu tsawˇ haˬ loˬ dui dui meh. Mehˇ nmˇ aˬ li aˬ buˇ zaˬ guˬ deuˬ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ yaw myaˬ jeˬ lehˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ luꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ-eu Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ-eu tiˬ nah mehˬ bawˬ hawˇ-eu smˬ nah mehˬ bawˬ-ahˇ caw ba gaˇ heu deuˬ-ahˇ mˇ-eu meh. Aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ tiˬ g’aˬ na naˇ gawˇ laˆ saˆ iˇ gaˇ haw nehˬ-awˇ tiˬ g’aˬ na smˬ nah mehˬ bawˬ lehˬ hmˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ aˬ dui neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ ngehˇ-a.—Heˬbyehˇ 6:10.

15. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ paw g’aˬ byehˆ maˬ byehˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga?

¹⁵ Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma keuˆ-eu jeˬ-ahˇ ya goˬ haw-eu meh. Yawˬ haˇ yawˬ ha heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ gaˇ mˇ ngeh aˬ cawˬ-ahˇ bi mˇ myaˬ dzehˬ nya laˬ? Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ naˆ maˬ tseˇ pyuˇ shuiˇ  mawˬ gahˬ poˆ-eu paw nui ma ahˇ dzehˬ nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ Ngaˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ nui k’aˬ ahˇ-eu Diˬboˇlaˬ Baˬyehˇ Yeˬlaˇ hawˇ-eu nui ma keuˆ-eu 10000 g’aˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ ngaˬ-euˬ pyuˇ shuiˇ mawˬ gahˬ zmˬ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ luꞈ nya laˬ? Ngaˇ pyuˇ g’awˬ mya poˆ-awˇ dehꞈ ziˇ bi muiˬ daˆ laˇ-eu g’aˇ duˬ yawˬ gaˇ yawˬ-ahˇ jawˇ pawˇ iˇ-eu lehˇ noeˬ luꞈ nya laˬ? Toˆ-ehˇ naˇ gaˇ kawˆ heu ngaˬ-euˬ nymˇ jiˇ hawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ deuˬ leˇ nga lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ nya laˬ?’ * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.)

16. Yeˬhawˇbaˬ jaˆ kuˬ jiˇ k’awꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ biꞈ nya-eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ nya-eu heu neh aˬ dui-ahˇ yaw zeu taˬ-eu meh. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ-euˬ saˇ ka-ahˇ neh Saˬdaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ paw bi jawˇ mawꞈ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ bi muiˇ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ ngeh aˬ suˇ g’aˬ paw pyaw-eu lehˇ Saˬdaˬ-ahˇ siˬ leˇ-eu meh. Aˬ dui-euˬ nui jah hawˇ-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ mawꞈ ni laꞈ noeˬ neh-eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 23:15, 16) Miˬyehˇ aˬ dui neh saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ g’aˬ biꞈ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu heu neh Saˬdaˬ-euˬ ja bu dawˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nya meh. (Dawˬdaˬ 27:11) Aˬ dui neh biꞈ nehˬ nya-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu meh.

17. Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:31-ahˇ mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?

¹⁷ G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ-eu yawˬ g’aˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ uˆ-ahˇ-eu jeˬ-ahˇ tseˇ-eu meh. Aˬ dui aˇ yamˬ teu-ahˇ dawˬ luꞈ ma. Aˬ dui Diˬboˇlaˬ hawˇ-eu Baˬyehˇ neh ‘Yeˬhawˇbaˬ oˇ nawˬ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ k’oeˇ loꞈ-ehˇ shiˇ luꞈ-uˇ. Ehˇ k’awꞈ nawˬ-euˬ cawˬ deuˬ-aˬ doˆ laˇ luꞈ-eu nahˇ ma loꞈ-ehˇ bya luꞈ-uˇ’ lehˇ caˇ-euˬ loꞈ-ehˇ noeˬ-eu ma. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:31) Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ-euˬ haiˬ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ laˆ cawˆ ngeh maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-eu meh. Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ dahˬ beh ngeh muiˇ-eu deuˬ-ahˇ laˆ cawˆ-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ caw ba-eu nui ma keuˆ-eu deuˬ maˬ loˬ-a. Aˬ dui “loꞈ tawˬ”-awˇ Yeˬhawˇbaˬ “g’aˬ leˇ” gaˇ ya mawˇ tehꞈ-a. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:17) Nymˇ aˇ yehˇ huiˬ-eu aˇ yamˬ heu laꞈ k’oeˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ g’aˬ biꞈ-eu aˇ yamˬ za-euˬ ma.

18. Nawˇ nui ma keuˆ laꞈ k’oeˇ gaˇ mˇ-eu heu aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?

¹⁸ Diˬboˇlaˬ hawˇ-eu Baˬyehˇ guiˇ deuˆ gaˇ g’aˬ leˇ ngeh tsawˇ haˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu dawˬ neh caˇ dahˬ beh-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ ‘Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-awˬ . . . Nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ deuˆ-euˬ’ deuˬ lehˇ caˇ-eu meh. (Yaˇk’aˬdaˇ-eu 5:1, 2) Teu gaˇ duˬ ni aˬ dui tsaꞈ gaˬ-eu tsawˇ haˬ k’aˇ loˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ iˇ naˇ aˬ dui aˬ cawˬ ‘Yeˬhawˬbaˬ-ahˇ ja ceuˬ’ laˇ nya ni g’aˬ biꞈ-eu meh.