1, 2. (a) “Aˇ myah keuˆ ni?” lehˇ aˬ dui-ahˇ bi naˇ haˬ-eu aˬ jeˬ nga? (b) Gaˇ hu saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-euˬ yaw jeˬ ma jeˬ nymˇ iˬ nah aˬ dui-ahˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga?

 “Aˇ myah keuˆ ni?” Dawˬ heu dawˬ naˇ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Iˇsaˬyaˇ hawˇ-eu Haˬbaˬkuˆ neh naˇ haˬ-euˬ dawˬ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 6:11; Haˬbaˬkuˆ 1:2) Sahˬ paˬ Daˬbiˇ k’awꞈ ni Ja ceuˬ sahˬ boꞈ yaw huiˬ 13 boꞈ ngeh heu loꞈ-ehˇ oeˬ poˆ naˇ haˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 13:1, 2) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ tiˬ jawˬ nui jah maˬ ahˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ yawꞈ laˇ taˬ ngeh “Aˇ myah keuˆ ni?” lehˇ naˇ haˬ nehˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 17:17) Nymˇ iˬ nah aˬ dui k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ nya-eu meh.

² “Aˇ myah keuˆ ni?” lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh naˇ haˬ-eu nga? Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ aˬ dui ya tahˬ puˬ-eu miˇ neh maˬ ehˇ naˇ-eu gawˇ-eu miˇ neh maˬ ehˇ aˇ k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ miˇ neh maˬ ehˇ pyeuꞈ nya meh. K’oeˇ naˇ aˬ dui “shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ laꞈ k’oeˇ”  dehꞈ luꞈ-eu miˇ neh noeˬ shaˬ-eu jeˬ jaˆ-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Aˬ dui-euˬ gaˇ dzeˇ jawˇ-eu deuˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ baˬ da neh k’awꞈ aˬ dui-ahˇ g’aˬ doeˇ doeˇ laˇ-awˇ g’aˬ baˬ laˇ nya-eu meh. Aˬ jeˬ-euˬ baˬ da neh naˇ haˬ k’awꞈ gaˇ hu-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ deuˬ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ yaw doeˇ jeˬ maˬ ehˇ nehˬ-a lehˇ aˬ dui ya siˬ nya-euˬ heu naˇ g’aˬ ahˇ laˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.

3. Shaˬ-eu aˇ tiˆ-ahˇ ya puˬ ngeh aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?

³ Aˬ dui shaˬ dui dui-eu aˇ tiˆ-ahˇ jawˇ luꞈ ngeh oˇ oˬ nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ da maˬ duˇ-eu Yeˬsuˇ-euˬ aˬ nyiˇ Yaˬkoˆ ehˇ-eu “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ zaꞈ le ngeh keuˆ ni oˇ oˇ-ehˇ jawˇ-awˬ.” (Yaˬkoˆ 5:7) Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ ya oˇ meh. Ehˇ k’awꞈ oˇ oˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya-eu nga?

4, 5. (a) Oˇ oˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ oˇ oˬ nya-eu nga? (b) Yaˬkoˆ oˇ oˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ja sawˇ taˬ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)

⁴ Oˇ oˬ-eu jeˬ heu naˇ Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu baoˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-eu meh lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ maˬ caw ba nehˬ law nmˇ-aˬ maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ shaˬ dui dui-eu aˇ tiˆ-ahˇ oˇ oˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ shaˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Oˇ oˬ-eu jeˬ heu naˇ Miˬyehˇ neh biꞈ-eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ-awˇ aˬ dui seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu mˇ mawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui oˇ oˬ-eu nui ma maˬ ahˇ naˇ aˬ cawˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ gaˬ nya-a. (1 Gawˇliˬtu 13:4; Gaˬlaˬtiˆ 5:22) Oˇ oˬ-eu jeˬ aˬ jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu nga? Seu dzeuꞈ heu naˇ shaˬ dui dui-eu aˇ tiˆ keuˆ le taˬ-euˬ k’awꞈ yaw muiˬ paw shaˇ noeˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 1:11; Yaˬkoˆ 1:3, 4) Oˇ oˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ dui k’oeˇ taˆ aˬ jeˬ keuˆ le k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ shaˬ zahˬ pyeuꞈ laˇ ngeh kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ dui ya oˇ oˬ-awˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ ya ha geuꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. Heu naˇ Yaˬkoˆ 5:7, 8-ahˇ neh ya siˬ-euˬ aˇ yehˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Gui.)

⁵ Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ ya dawˬ-eu nga? Kuiˇ laꞈ Yaˬkoˆ aˬ dui-ahˇ yaˇ mˇ zaˬ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ taˬ-euˬ meh. Yaˇ mˇ zaˬ aˇ naˆ ni leh jeh leh jeh-ehˇ cehˇ ka k’awꞈ uˬ jeˬ jaˬ lehˇ-ahˇ maˬ nyehꞈ cuꞈ nya-eu uˬ taꞈ cehˇ bawˬ yaw kawˇ-ehˇ huiˬ laˇ ni k’awꞈ maˬ jahˇ nya-a. “Aˇ poeˬ k’aˆ dui dui-eu cehˇ” za-eu g’aˇ duˬ ya loꞈ-eu tehꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ loꞈ luꞈ ngeh aˬ dui maˬ nyehꞈ tehˬ nya-eu jeˬ g’awˬ mya ni jaˆ-eu meh. (Maˬkuˆ 13:32, 33; G’aˬk’ehˇ 1:7) Aˬ dui k’awꞈ yaˇ mˇ zaˬ deuˬ loꞈ-ehˇ ya dawˬ-eu meh.

6. Aˬ dui Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Miˇkaˬ laꞈ k’oeˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

⁶ Nymˇ iˬ nah aˬ dui loꞈ-ehˇ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Miˇkaˬ jiˇ ni shaˬ-eu aˇ yamˬ laꞈ k’oeˇ ya dawˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ sahˬ paˬ Aˬhaˆ uˆ lahˇ-eu saˇ ka-ahˇ dehꞈ-euˬ meh. Aˬhaˆ doeˇ dui dui-eu sahˬ paˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh miˇ k’ahˬ-ahˇ myawꞈ dzaˬ shuiˇ dzaˬ-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu meh. Yawˬ jeˬ na luꞈ doeˇ dui dui-eu miˇ neh “yaw haiˬ jeˬ mˇ-eu nya dui dui” meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (Miˇkaˬ 7:1-3-ahˇ gui.) Teu ngeh Miˇkaˬ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya-awˇ aˬ jeˬ maˬ jahˇ nya-eu lehˇ siˬ nya meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ehˇ k’awꞈ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ ngaˇ loꞈ luꞈ ma. Ngaˬ-ahˇ ka k’oꞈ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Miˬyehˇ-ahˇ ngaˇ ziꞈ dah ni dawˬ luꞈ  ma. Ngaˬ-euˬ Miˬyehˇ ngaˬ-ahˇ ngehˬ g’eh laꞈ tehꞈ-a.” (Miˇkaˬ 7:7) Aˬ dui k’awꞈ Miˬkaˬ loꞈ-ehˇ “loꞈ”-eu nui ma ya ahˇ-eu meh.

7. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ya dawˬ-eu nga?

⁷ Aˬ dui k’awꞈ Miˇkaˬ loꞈ-ehˇ jah-eu jeˬ ahˇ naˇ nui ma keuˆ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ loꞈ tehꞈ-a. Aˬ dui-euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ-awˇ yaˇ k’aˬ bi daˇ-eu lehˇ dawˬ luꞈ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ maˬ duˇ-a. Aˬ yawꞈ naˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu aˇ nah teu nah-ahˇ maˬ bi keuˆ laˇ mawꞈ k’awꞈ bi ka tiˇ taˬ-awˇ loꞈ luꞈ-eu meh. Aˬ dui nehˬ-ehˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ duˇ leˇ-a. Aˬ dui naˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-eu ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh aˬ yawꞈ neh mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ-eu jeˬ bi ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ dawˬ k’oeˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh keuˆ ni “laˬ k’aˬ tiˬ cehˇ” oˇ oˬ-eu ma. (Gawˇlawˇsehˇ 1:11, 12) Aˬ dui dawˬ luꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ yaw kawˇ ma-ehˇ maˬ oe nga lehˇ maˬ ya toˇ-a. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh naˇ aˬ yawꞈ nui k’ahˇ maˬ shiˇ-eu yaw duˬ baw meh.—Gawˇlawˇsehˇ 3:12.

8. Gaˇ hu-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

⁸ Aˬ dui-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ loꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ bi pyeuꞈ laˇ-eu g’aˇ duˬ oˇ oˬ-awˇ loꞈ-eu gaˇ hu ba saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ noeˬ keuˆ nya meh. (Loˇmaˆ 15:4) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ keuˆ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ aˇ myah keuˆ ni ya loꞈ-euˬ nga? lehˇ ya noeˬ taˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ  jeˬ miˇ neh nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-eu nga? K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-euˬ jeˬ ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-euˬ nga? lehˇ noeˬ taˬ-eu heu naˇ yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

9, 10. Aˬbyaˬhaˬ hawˇ-eu Saˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˇ myah keuˆ ni dawˬ-euˬ nga?

⁹ Aˬbyaˬhaˬ hawˇ-eu Saˬlaˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ haw kaˇ-euˇ. Aˬ yawꞈ pehˬ “jah-eu laꞈ k’oeˇ nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-eu” baˬ da neh “Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ” za-awˇ “Aˬbyaˬhaˬ nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ”-awˇ loꞈ keuˆ laꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-awˇ huiˬ-eu tsawˇ jeuˬ-euˬ aˬ da bi pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. (Heˬbyehˇ 6:12, 15) Aˬbyaˬhaˬ aˬ jeˬ miˇ neh ya oˇ-eu nga? Saˇ jaˇ dawˬ teu bi pyeuꞈ laˇ-eu g’aˇ duˬ aˇ yamˬ ya zmˬ-eu miˇ neh meh. B.C. 1943 k’oꞈ Niˬsaˬ ba la 14 ngeh nah-ahˇ Aˬbyaˬhaˬ pehˬ-euˬ nymˇ jiˇ Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ-ahˇ tsehˆ-awˇ Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ uˇ leˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ li Iˇtsaˆ dehꞈ le-eu g’aˇ duˬ 25 k’oꞈ ya dawˬ-awˇ oeˬ paˬ pyeuꞈ-eu Iˇsawˇ hawˇ-eu Yaˬkoˆ-ahˇ ya mawˇ-eu g’aˇ duˬ 60 k’oꞈ ya dawˬ-euˬ meh.—Heˬbyehˇ 11:9.

¹⁰ Aˬbyaˬhaˬ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ-eu miˇ k’ahˬ aˇ hui ni za-euˬ nga? Jaˇliꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “aˬ yawꞈ-ahˇ miˇ tsaˬ laꞈ zaˬ tiˬ daˬ hui ni k’awꞈ maˬ biꞈ-aˬ. Ehˇ k’awꞈ miˇ k’ahˬ k’oeˇ k’ahˬ aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ miˇ k’ahˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ-euˬ miˇ k’ahˬ bi pyeuꞈ laˇ ma lehˇ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ k’oeˇ loꞈ-ehˇ saˇ jaˇ dzaˬ ngeh Aˬbyaˬhaˬ zaˬ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ le-aˬ siˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 7:5) Aˬbyaˬhaˬ Uˇpaˬlaˇ lawˇ baˬ-ahˇ tsehˆ leˇ-euˬ 430 k’oꞈ byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ-euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ teu gaˇ jawˇ-eu tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 12:40-42; Gaˬlaˬtiˆ 3:17.

11. Aˬbyaˬhaˬ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ loꞈ-euˬ nga aˬ yawꞈ oˇ oˬ-euˬ baˬ da neh aˬ jeˬ za-euˬ nga?

¹¹ Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ jaˆ meh lehˇ jah-eu miˇ neh nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jah ziꞈ-eu meh. (Heˬbyehˇ 11:8-12-ahˇ gui.) Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ dehꞈ luꞈ ngeh saˇ jaˇ dawˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ pyeuꞈ laˇ jiˇ gaˇ maˬ ya mawˇ-euˬ k’awꞈ loꞈ-eu paw laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ pehˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ-ahˇ g’oꞈ dehꞈ laˇ ngeh yamˬ-ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ pehˬ-euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ g’awˬ mya gaˇ boꞈ taˬ-euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh laꞈ k’aˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga? * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) K’oeˇ naˇ paˇ shaˇ noeˬ haw siˬ sheˇ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ-eu Meˬsiˇya-euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ k’awꞈ aˇ naˆ ni aˇ yehˇ huiˬ-eu gaˇ-ahˇ ya mˇ-eu nga lehˇ ya siˬ ngeh laꞈ k’aˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga lehˇ! Aˬbyaˬhaˬ-ahˇ loꞈ poeˬ k’oꞈ miˇ-a lehˇ noeˬ leˇ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ aˬ dui jah nya meh.

12, 13. Yoˇsehˆ aˬ jeˬ miˇ neh ya oˇ oˬ-eu nga aˬ yawꞈ nui noeˬ yaw muiˬ paw aˬ jeˬ jeˇ ahˇ-eu nga?

¹² Aˬbyaˬhaˬ-euˬ oeˬ lehˬ pyeuꞈ-eu Yoˇsehˆ k’awꞈ ni nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ 17 k’oꞈ k’awˆ ngeh aˇ doˆ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ ahˬ dzaˬ-awˇ zaˬ k’aˆ bi geuꞈ iˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh tiˬ k’ehˬ naˇ aˬ yawꞈ baw leˬ-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ dawꞈ ngaˬ lehˇ bi ehˇ-awˇ tawˬ-ahˇ paˇ bi nyehꞈ ahˇ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 39:11-20; Ja ceuˬ 105:17, 18) Yoˇsehˆ Miˬyehˇ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ k’awꞈ ni guiˬ lahˬ za-eu naˆ maˬ tseˇ k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ gaˇ  duˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ teu gaˇ neh 13 k’oꞈ dzeuˇ iˇ ngeh yawˬ jeˬ na luꞈ paˇ laˇ jiˇ-euˬ meh. Yoˇsehˆ tawˬ-ahˇ neh doˆ laˇ ngeh Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ uˆ lahˆ-eu baoˬ huiˬ-eu naˬ ba nyiꞈ g’aˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—Aˇdahˬbeh-eu 41:14, 37-43; G’aˬk’ehˇ 7:9, 10.

¹³ Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ teu Yoˇsehˆ-ahˇ nui ma laˆ cawˆ nya ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ byehˇ dzeh nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ ngaˇ laˬ? Maˬ noeˬ-aˬ Yoˇsehˆ oˇ oˬ-awˇ loꞈ-eu meh. Aˬ jeˬ nga aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba nehˬ-eu? Teu naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jah-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ haw luꞈ meh lehˇ si nya ngaˇ lehˇ aˬ dui aˬ yawꞈ neh aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ deuˬ-ahˇ “Taˬ guˆ. Miˬyehˇ-euˬ dah zaˇ ngaˇ maˬ mˇ dah nya-a. Naw maꞈ ngaˬ-ahˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ nehˬ laꞈ-euˬ k’awꞈ Miˬyehˇ neh yaw muiˬ jeˬ paˇ bi pyeuꞈ doˆ laˇ-euˬ meh. Iˬ nah dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ-eu myaˬ dui dui-eu tsawˇ haˬ heu deuˬ maˬ ya shiˇ jiˇ ni k’oeˇ loꞈ-ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 50:19, 20) Yoˇsehˆ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ guiˬ lahˬ-aˬ loꞈ-eu geuˇ meh lehˇ aˬ yawꞈ siˬ nya-eu meh.

14, 15. (a) Daˬbiˇ-euˬ loꞈ-eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ ya leˇ paˬ-ehˇ g’eh nga? (b) Daˬbiˇ-ahˇ loꞈ tawˬ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ k’awꞈ ni maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ahˇ yaw myaˬ poˆ ya daˬ haw-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ-ahˇ yaw nyiˇ ngeh neh Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ sahˬ paˬ bi geuꞈ g’aˇ duˬ tseˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Daˬbiˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ jeuˬ aˇ ca-ahˇ sahˬ paˬ geuꞈ-eu g’aˇ duˬ k’awꞈ 15 k’oꞈ ya dawˬ-euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 2:3, 4) Teu ngeh yamˬ-ahˇ sahˬ paˬ Sawˇluˆ aˬ yawꞈ-ahˇ sehꞈ-eu lehˇ teh luꞈ-eu miˇ neh Daˬbiˇ cehˆ luꞈ-eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Teu miˇ neh Daˬbiˇ iˇ kahˇ maˬ baw-a. Aˬ cawˬ-euˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ doe ni shaˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Sawˇluˆ guiˇ deuˆ duˬ-ahˇ bi sehꞈ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Daˬbiˬ Iˇsaˬleˬlaˆ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ uˆ lahˇ-eu g’aˇ duˬ 7 k’oꞈ dawˬ peh paˇ ya dawˬ-euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 5:4, 5.

¹⁵ Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-eu nga? Aˬ yawꞈ naˇ haˬ-eu jeˬ teu-ahˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ aˬ yawꞈ teu gaˇ tehꞈ-ehˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ taˬ-awˇ oeˬ poˆ byah ni “Aˇ myah keuˆ ni?” lehˇ naˇ haˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Maˬ tsehˆ leˇ-eu nawˇ gaˬ-eu jeˬ ngaˇ aˬ myah luꞈ g’oe luꞈ-eu ma. Nawˇ ka k’oꞈ laꞈ-eu guiˬ lahˬ-ahˇ ngaˬ-euˬ nui ma laꞈ k’aˬ cehˇ ma. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nawˬ neh ngaˬ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ laꞈ-euˬ miˇ neh nawˬ-ahˇ caˇ-awˇ ja ceuˬ-eu ma.” (Ja ceuˬ 13:5, 6) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ meh lehˇ jah-eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ-euˬ aˇ yamˬ-ahˇ noeˬ mawˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ shaˬ-eu zahˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ byoˆ jiˇ-eu aˇ nah-ahˇ loꞈ luꞈ-eu meh. K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ guiˬ lahˬ-ahˇ loꞈ-eu geuˇ meh lehˇ k’awꞈ Daˬbiˇ siˬ nya-eu meh.

16, 17. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ-euˬ nui ma keuˆ-awˇ loꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ nui ma maˬ keuˆ jeˬ-ahˇ mˇ lehˇ aˬ dui-ahˇ maˬ ehˇ-a. Loꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ dzeuˇ yaꞈ-euˬ yaw myaˬ heˇ k’oꞈ Eˬdeˬ ya kmˇ-ahˇ Saˬdaˬ  Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ nga lehˇ ehˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ oˇ oˬ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ laˇ ngeh keuˆ ni “loꞈ luꞈ-eu meh.” Teu naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ “g’oe-eu” tsawˇ haˬ deuˬ za-eu guiˬ lahˬ pyeuꞈ meh.—Iˇsaˬyaˇ 30:18.

¹⁷ Yeˬsuˇ jiˇ ni loꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh shiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ-euˬ meh. A.D. 33-ahˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ poeˬ k’aˆ-eu lawˇ-eu jeˬ mˬ k’oeˇ taˆ jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ Sahˬpaˬ ya geuꞈ leˇ-eu g’aˇ duˬ 1914 k’oꞈ-ahˇ keuˆ ni ya loꞈ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 2:33-35; Heˬbyehˇ 10:12, 13) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-ahˇ bi laˆ cawˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ uˆ lahˇ-eu tiˬ heˇ k’oꞈ jiˇ ngeh keuˆ ni ya loꞈ-a si. (1 Gawˇliˬtu 15:25) Haw ngeh ya loꞈ dui dui gaˇ duˇ k’awꞈ za-eu guiˬ lahˬ teu naˇ loꞈ poeˬ bi k’oꞈ meh.

18, 19. Aˬ dui-ahˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ oˇ oˬ-awˇ loꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ bi oˇ oˬ mawꞈ-awˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ bi loꞈ mawꞈ meh. Toˆ-ehˇ jahˇ nya ni aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ muiˬ-eu shawˇ-eu baoˬ ya shaˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ oˇ oˬ-eu jeˬ Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu baoˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ-a. (Eˇpeˇsu 3:16; 6:18; 1 Teˇsaˬloˇni 5:17-19) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ oˇ oˬ nya ni caw ba nehˬ luꞈ-uˇ.

¹⁹ Aˬbyaˬhaˬ Yoˇsehˆ Daˬbiˇ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ aˬ diˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ loꞈ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga lehˇ haw taˬ. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ jah-eu jeˬ hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha hawˇ-eu yawˬ ha geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-a. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ k’oꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh aˬ dui k’awꞈ oˇ oˬ mawꞈ-eu nui ma ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.

20. Aˬ dui aˬ jeˬ leh jeh-awˇ ya jahˇ-eu nga?

²⁰ Teu miˇ neh aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ-euˬ k’awꞈ leh jeh-awˇ ya “loꞈ” meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui k’awꞈ “Yeˬhawˇbaˬ-oˇ aˇ myah keuˆ ni ya loꞈ la?” lehˇ k’awꞈ naˇ haˬ-eu paˬ. (Iˇsaˬyaˇ 6:11 MS) Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu baoˬ neh bi caw ba-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ngaˬ-euˬ “pyuˇ pahˬ” pyeuꞈ-awˇ “aˬ yawꞈ-ahˇ ngaˇ noeˬ tmˬ luꞈ ma” lehˇ Yeˬlaˬmiˇ neh ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ nya-eu meh.—Yeˬlaˬmiˇngoeˇdawˬ 3:21, 24.