1, 2. (a) Miˇ tsaˬ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ laˇ luꞈ nga? (b) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ ya siˬ˗eu nga?

 Yuˇloˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ neh ya puˬ laꞈ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh neh maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ ya mawˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. “Teu miˇ neh, ngaˇ yawˬ ha miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗awˇ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ ma. Ngaˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ kʼaˬ yaw myaˬ kʼoꞈ kʼaˬ˗euˬ ma.” Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh yaw haiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu gaˇ kawˆ ehˇ˗eu, “Ngaˇ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ tawˆ luꞈ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ ma lehˇ noeˬ˗awˇ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ tiˬ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ ma. Nga maꞈ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sehꞈ lehˇ mehˬ˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gahˬ neh cawˆ sehꞈ˗eu ma.” Yuˇloˬ gʼahˇ ceh jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu, “Ngaˇ˗aˬ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma baw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, ngaˬ nehˬ˗ehˇ aˇ jeuˬ aˇ ca hawˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ beu gaˇ˗eu deuˬ˗ahˇ bye˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ma.”

² Nymˇ iˬ nah teu smˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu tsawˇ haˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ meh. Miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ yaw myaˬ muˇ, yawˬ ha naꞈ˗i geuꞈ  nya˗eu gʼaˇ duˬ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ ceh˗eu teu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Miˇ kʼahˬ gʼawˬ mya gaˇ, boeˇ miˬ siˬ kʼaˬ deuˬ˗ahˇ yehˬ baw sehˇ luꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗eu myaˬ laˇ luꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ “aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ dehꞈ tsaˬ”˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1, 3) Ka li zaˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ gm nya˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ kʼawꞈ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu nui noeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ ni gʼeh˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, Yeˬsuˇ miˇ kʼahˬ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ geu paw maˬ kaˬ aˬ jeˬ miˇ maˬ suˬ saˬ iˇ˗eu nga? Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼaˬ baꞈ maˬ ya baꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nehˬ˗euˬ nga? Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ geu jeˬ lehˇ gʼeh ngeh maˬ kaˬ, yaw haiˬ˗eu jeˬ maˬ ya zmˬ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga? lehˇ ehˇ˗eu naˇ haˬ jeˬ heu smˬ kawˆ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ ya siˬ tehꞈ˗a.

3, 4. (a) Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ geuꞈ mawꞈ˗eu nga? (b) Nui noeˬ heu Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ nga?

³ Yeˬsuˇ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ Loˇmaˆ deuˬ uˆ lahˇ˗eu uˆ moˆ maˬ jawˇ mawꞈ˗a. Uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ Zehˇlawꞈ deuˬ, nui noeˬ heu bi kʼaˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu meh. Zehˇlawꞈ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu, Gaˬliˬlehˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ mehˬ nah caw teh˗eu meh. Yuˇdaˆ heu gʼaˬ naˇ, meˬsiˇya jahˇ geuꞈ˗awˇ yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ sheuˬ bahˬ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Joˬsiˇpaˬ˗suiˬ, Yuˇdaˆ heu gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ Loˇmaˆ deuˬ˗ahˇ puiˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ, Loˇmaˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kawˬ taꞈ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ “tsawˇ guˆ” lehˇ kuˇ˗eu meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh˗a, Yuˇdaˆ heu gʼaˬ Loˇmaˆ deuˬ neh bi sehꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 5:37) Zehˇlawꞈ heu deuˬ tiˬ gʼaˬ na aˬ yawꞈ maꞈ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh.

⁴ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ myaˬ ni Meˬsiˇya˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ loꞈ luꞈ˗a siˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Meˬsiˇya Loˇmaˆ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh ka doˆ nehˬ laꞈ˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ huiˬ˗eu tsawˇ jeuˬ paˇ bi pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ meh lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh meh. (Luˇkaꞈ 2:38; 3:15) Tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ Meˬsiˇya miˇ kʼahˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jaˆ le meh lehˇ jah˗awˇ, miˇ kʼahˬ teu uˆ lahˇ le ngeh, Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ dawˬ tawˆ luꞈ teu gaˇ gʼoꞈ uiˬ jiˇ laˇ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu Yoˇhaˬ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ, ‘Oe tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu kʼoeˇ gʼaˬ nawˇ ma loˇ. Maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ gʼaˬ yawˬ˗ahˇ nga maꞈ paˇ ya dawˬ ta loˇ’ lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 11:2, 3) Yoˇhaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ le˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ gʼaˬ paˇ jawˇ˗a siˬ laˬ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ, gʼaˬ kʼehˇ nyiˬ gʼaˬ kʼawꞈ Eˇmawꞈ pu˗ahˇ iˇ ngeh, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ tehꞈ˗a lehˇ jah˗euˬ ma lehˇ ehˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 24:21-ahˇ gui.) Kʼoeˇ gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ, kuiˇ laꞈ deuˬ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Sahˬpaˬ˗oˇ, nymˬ˗mˇ poˆ jawˇ miˇ kʼahˬ heu kʼahˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ nawˇ biꞈ kʼoꞈ˗eu lehˇ gʼeh˗eu ma loˇ?” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 1:6.

5. (a) Gaˬliˬlehˇ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh sahˬ paˬ bi geuꞈ mawꞈ˗eu nga? (b) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh laˆ paˇ nehˬ˗euˬ nga?

⁵ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ le meh lehˇ noeˬ tmˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Gaˬliˬlehˇ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Yeˬsuˇ˗aˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya meh lehˇ noeˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ ngehˬ nya dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ naˇ gawˇ laˆ saˆ nya˗eu uꞈ taꞈ, mehꞈ˗eu tsawˇ haˬ  deuˬ˗ahˇ jiˇ bi dzaˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ 5,000 gʼaˬ dawˬ peh˗ahˇ bi dzaˬ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ zahˬ leˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ aˬ jeˬ jahˇ mawˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ siˬ nya˗eu meh. “Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ nyehꞈ˗awˇ, sahˬ paˬ maˬ geuꞈ˗ehˇ maˬ juˬ ni jahˇ tehꞈ˗a lehˇ Yeˬsuˇ siˬ duˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, gawˬ duˇ paw paˇ le daˆ leꞈ˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 6:10-15) Yawˬ nah yawꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ je law ni pyeuꞈ iˇ gʼaˬ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ myawˬ gahˬ hawˇ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ maˬ ngeuˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ ma lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. “Buꞈ˗iˇ cehˇ˗iˇ nya˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gʼaˇ duˬ maˬ leh jeh ni, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˬ” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 6:25-27.

6. Yeˬsuˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ baoˬ maˬ geuꞈ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁶ Yeˬsuˇ shiˇ˗eu peh laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ na aˬ yawꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ sahˬ paˬ geuꞈ˗awˇ, uˆ lahˇ dahˬ beh meh lehˇ noeˬ luꞈ meh lehˇ Yeˬsuˇ siˬ nya˗eu meh. Teu naˇ maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a lehˇ bi gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shuiˇ maˇ byaˆ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗euˬ meh. Yawˬ jeˬ ma jeˬ teu laꞈ kʼoeˇ “sahˬ paˬ˗euˬ aˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ”˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Teu gʼaˬ naˇ yawˬ gaˇ yawˬ gʼawˬ myahˇ ni ya iˇ byoˆ˗eu Yeˬsuˇ pyeuꞈ meh. (Luˇkaꞈ 19:11-13, 15) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ pyeuꞈ˗eu Piˇlaˆ˗ahˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ suˬ saˬ lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Piˇlaˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Nawˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ Sahˬ paˬ ma loˇ” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 18:33) Piˇlaˆ Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Loˇmaˆ˗ahˇ puiˬ ni jahˇ gaˇ guˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗aˬ, miˇ tsaˬ heu˗ahˇ taꞈ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 18:36) Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ suˬ saˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ mˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu miˇ neh meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ naˇ, “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ ngehˬ”˗eu gaˇ meh.—Yoˇhaˬ 18:37-ahˇ gui.

7. Uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

⁷ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya naˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ  deuˬ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗a. Heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ neh gʼa iˇ˗euˬ duˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ haiˬ˗eu nui noeˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha tsawˇ jeuˬ˗ahˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗awˇ yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ neh uˆ lahˇ naˇ, dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ paˇ ehˇ˗eu, “Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, mehˬ bawˬ gm˗awˇ, leh jeh˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ laˆ byoˆ neh le gaˇ dawˬ˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.”

8. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ nga?

⁸ Tsawˇ haˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ ya mawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ suˬ saˬ iˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, kawˬ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ baˬ da neh tsawˇ haˬ deuˬ, uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ aˬ geu paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu lehˇ tseˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, Gaˬliˬlehˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ, Loˇmaˆ deuˬ˗ahˇ puiˬ˗eu heu naˇ kʼawꞈ, Loˇmaˆ deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kawˬ bi taꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, jaˇ laˇ bi dawˆ iˇ˗eu miˇ neh meh. Zaˬ lahˇ deuˬ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ pehˇ tsahˇ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, iˇ kahˇ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, kawˬ yaw myaˬ jeˬ ya taꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, kawˬ taꞈ˗eu deuˬ mehˇ shuiˇ shuiˇ˗eu miˇ neh paˇ laˆ shaˬ nehˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha jaˆ˗eu baoˬ neh pyuˇ gʼawˬ mya ni poˆ˗eu gʼaˇ duˬ, uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ laꞈ nmꞈ nmꞈ˗awˇ, aˇ yaˬ zeuˇ˗eu meh. Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ kawˬ taꞈ˗eu aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu Saˬgehˇ kʼawꞈ, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ myawꞈ dzaˬ˗eu miˇ neh shmˇ muiˬ muiˬ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ meh.—Luˇkaꞈ 19:2, 8.

9, 10. (a) Yeˬsuˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ, Yeˬsuˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ kaꞈ gʼa laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗euˬ nga? (b) Yeˬsuˇ neh dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗euˬ gaˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁹ Yeˬsuˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ, Yeˬsuˇ kawˬ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ kaꞈ gʼa laˇ ni leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ pyuˇ maˇ byaˆ tiˬ byaˆ ‘kawˬ ya doˆ nehˬ˗eu’ gaˇ kawˆ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 22:16-18-ahˇ gui.) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ kawˬ taꞈ gaˇ bye dui dui˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Loˇmaˆ deuˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ ya jawˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ doˆ leˇ˗eu miˇ neh meh. Heˬloˆ uˆ lahˇ gaˇ gʼaˬ biꞈ˗eu “Heˬloˆ aˇ muˇ” deuˬ, Yeˬsuˇ kawˬ maˬ ya taꞈ˗a lehˇ ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ sahˬ paˬ˗ahˇ muiˇ nga lehˇ yaw lehˬ poˆ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, kawˬ ya taꞈ meh lehˇ ehˇ naˇ, zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah maˬ paˇ caw teh mawꞈ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, tiˬ paw tiˇ paw gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yahˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Toˆ˗ehˇ ngeuˇ naˇ, Loˇmaˆ sahˬ paˬ˗euˬ myawˬ Loˇmaˆ sahˬ paˬ˗ahˇ biꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ myawˬ Miˬyehˇ˗ahˇ biꞈ˗awˬ.” (Maꞈtehˬ 22:21) Yeˬsuˇ kawˬ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ le˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Miˇ kahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ deuˬ na, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ duˇ˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui tiˬ paw˗iˬ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ. Ka li zaˬ deuˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ˗eu uˬ taꞈ maˬ suˬ saˬ iˇ.—Maꞈtehˬ 6:33.

11. Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ maˇ diˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ poˆ mawˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ yaw myaˬ gʼaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ keuˬ iˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, byehˇ dzeh nya˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Biˇteˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ dzaw laˇ ngeh, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ  kawˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ sawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Ngaˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ yaw naˆ deuˬ jiˇ mˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ ni leh jeh mawꞈ˗eu ma. Ngaˇ tsawˇ pyehˇ kʼaˇ pyehˇ ngeh gʼaˬ leˇ kʼawꞈ, nui ma maˬ saˇ nya. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ yaw ba yaw naˆ biˇ paˆ˗eu heu, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ya laˆ paˇ˗eu lehˇ ngaˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ noeˬ haw˗aˬ. Ngaˇ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ gaˇ kawˆ teu˗aˬ, nui ma˗ahˇ neh jeˬ hu ya laˆ paˇ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ ma.” Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ paˇ iˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ gʼaˬ naˇ, mehˇ nmˇ yaw ba pyeuꞈ meh. Mehˇ nmˇ yaw naˆ heu gʼaˬ paˇ ehˇ˗eu, “Nymˬ˗mˇ ngaˇ laꞈ dzawˇ dzawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ luꞈ˗awˇ, tsawˇ jeuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ ma.”

12. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ “dehˬ tseˬ”˗ahˇ yahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ nga?

¹² Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Ka li˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Pehˇlehˬsaˬ˗taiꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ deuˬ paˆ˗eu loꞈ˗ehˇ paˆ caw˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬpyuˇ dawˬ) Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Noeˬ gahˇ˗awˬ. Paˬliˬsehˇ deuˬ˗euˬ dehˬ tseˬ hawˇ˗eu sahˬ paˬ Heˬloˆ˗euˬ dehˬ tseˬ˗ahˇ naw maꞈ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ ya yahˇ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 8:15) Yeˬsuˇ Heˬloˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, Heˬloˆ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Nyaˆ taꞈ tiˬ muˇ pyeuꞈ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ neh bi doˆ le mawꞈ˗eu meh. Maꞈtehˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ jiˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ Saˬduˬgehˇ deuˬ˗ahˇ yahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. Saˬduˬgehˇ deuˬ naˇ, Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ biꞈ˗eu miˇ neh, bi uˆ lahˇ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ heu smˬ muˇ˗euˬ “dehˬ tseˬ,” maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 16:6, 12) Yeˬsuˇ neh saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ dawˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ geuꞈ lehˇ kʼehˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ ngehˬ˗euˬ miˇ neh, nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh.

13, 14. (a) Miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu zahˇ, yaw haiˬ jeˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu nga? (b) Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ kʼawꞈ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

¹³ Zahˇ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu paw pyawˬ naˇ, yaw haiˬ jeˬ doˆ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ paw˗iˬ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ ni jawˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ miˇ neh, piˇ ma aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ sehꞈ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ mehˬ nah maˬ paˇ caw teh laˇ gaˇ guˆ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ˗eu, “Aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ mˇ mˇ˗ehˇ bi jawˇ naˇ, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ jah leˇ jiˇ˗eu ngaˇ. Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ naˇ, Loˇmaˆ tsawˇ haˬ deuˬ oe˗awˇ, aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma hawˇ˗eu aˬ dui˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ le˗eu ngaˇ.” (Yoˇhaˬ 11:48) Teu miˇ neh, Piˇ ma Yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Gaˬyaˬpaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ jawˬ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Gaˬyaˬpaˇ uˬ ciꞈ ciꞈ le gaˇ dawˬ˗awˇ yehˇ deuˬ˗ahˇ pyehˬ gʼeh˗awˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ bi nyehꞈ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ laˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ kuiˇ laꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ haw dzaˬ saˬ saˬ ngeh byawˇ, mi cehˇ baꞈ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, mi cehˇ nyiˬ kahˇ naˇ loꞈ leˇ meh. (Luˇkaꞈ 22:36-38) Teu ngeh miˇ, tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ nyehꞈ laˇ˗awˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Beˬtuˆluˆ ya mawˇ ngeh, nui ma pehˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ mi cehˇ gʼawˇ doˆ˗awˇ aˬ  li tiˬ gʼaˬ˗ahˇ coeˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 18:10) Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu, “Nawˬ˗euˬ mi cehˇ˗ahˇ tawˆ kʼawˆ laꞈ kʼoeˇ soeˬ ahˇ kʼoꞈ˗awˬ. Mi cehˇ˗ahˇ nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ, mi cehˇ laꞈ˗ahˇ ya shiˇ tehꞈ˗a.” (Maꞈtehˬ 26:52, 53) Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ baoˬ ahˇ˗eu dawˬ mehˬ˗euˬ nga? Gʼaˬkʼehˇ deuˬ miˇ tsaˬ heu˗ahˇ maˬ ya taꞈ˗eu gaˇ kawˆ meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ, teu ngeh miˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ teu maˬ pyeuꞈ laˇ mi na˗ehˇ, Yeˬsuˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 17:16-ahˇ gui.) Miˬyehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ piˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗eu meh.

15, 16. (a) Miˬyehˇ˗euˬ Dawˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ jeˬ beu gaˇ gaˇ ya mawˇ˗eu nga?

¹⁵ Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ Yuˇloˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ya dzaw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Yaw haiˬ jeˬ heu naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ maˬ biꞈ nehˬ nya˗eu uˬ taꞈ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu deuˬ myaˬ ni shiˇ gaˇ aˇ saˬ saˬ˗eu lehˇ ngaˇ ya mawˇ˗awˇ, nui deuˬ kʼawꞈ nui ma naˇ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ naˇ, Miˬyehˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi jaˆ laˇ meh lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Gaˇ kawˆ heu naˇ, ngaˬ neh 25 kʼoꞈ tsaꞈ gaˬ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh.” Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ kʼawꞈ, gahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ kawˬ pyeuꞈ˗eu “yaw sahˇ Miˬyehˇ [Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ, MS] neh biꞈ laꞈ˗euˬ mi cehˇ” laˆ pyeuꞈ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:17) Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ aˬ geu gaˇ neh oe˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu meh. Yuˇloˬ gʼahˇ ceh jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ taꞈ naˇ, aˬ yawꞈ neh bye haw˗euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ oeˇ mˇ baˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu smˇ gʼaˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh meh.

¹⁶ Aˬ dui kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ dehꞈ paˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ tiˬ jawˇ˗iˬ yaw saˇ maˬ oꞈ˗eu, iˬ ma laˆ shaˆ iˇ luˆ dzeh˗eu loꞈ˗ehˇ duˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 17:12; 57:20, 21; Pah mehˬ˗eu˗eu 13:1) Miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗aˬ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ suˬ saˬ˗awˇ, bi biˇ paˆ˗eu uˬ taꞈ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui nui saˇ oꞈ˗awˇ mehˬ bawˬ gm˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mehˬ bawˬ gm gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga.—Zeˬpaˬniˇ 3:17-ahˇ gui.

17. (a) Aˬ dui˗ahˇ mehˬ bawˬ bi gm˗eu smˬ kawˆ, aˬ jeˬ nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?

¹⁷ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui mehˬ bawˬ bi gm˗eu smˬ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ ma. (1) Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ le mehˬ lehˇ nui ma taˬ. (2) Aˬ dui miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ paw˗iˬ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ. (3) Aˬ dui yaw haiˬ jeˬ maˬ mˇ. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ laˇ˗eu tiˬ jeˬ na paˇ jaˆ˗a siˬ. Teu naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma baw˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga lehˇ dzaw ma.