1. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ iˬ baˇ mˇ gʼaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ pah mehˬ˗eu nga?

 Aˬdaˬ aˇ lawˇ dawˬ maˬ ngehˬ nya˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˇ lawˇ Eˇbaˆ˗ahˇ ngehˬ cawˬ le˗euˬ lehˇ Aˬdaˬ ya siˬ ngeh Aˬdaˬ yaw sahˇ ngehˬ cawˬ le˗euˬ lehˇ siˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-6) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ yaw sahˇ heu aˬ geu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ Aˬdaˬ maˬ siˬ maˬ suˇ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˬ˗eu mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ muiˇ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:14) Yeˬhawˇbaˬ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ haiˬ˗eu muiˇ˗eu heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ pah mehˬ˗awˇ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh laˆ cawˆ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˇ lawˇ geuꞈ˗awˇ ngehˬ˗eu yaw sahˇ heu gʼaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ muiˇ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.— Aˇdahˬbeh˗eu 3:15.

2, 3. Meˬsiˇya maˬ oe˗eu yaw kaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Saˬdaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni maˬ ehˇ nehˬ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ teu gʼaˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ nehˬ haw˗a. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ  haw.) Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ muiˇ˗euˬ 2500 kʼoꞈ byah laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ muiˇ˗euˬ kʼoeˇ gʼaˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ pah mehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:6) Aˬ yawꞈ naˇ “Saˬdaˬ” lehˇ aˇ yaˬ jaˆ˗awˇ dawˬ tsuiꞈ naˇ “Laˆ tsoeˬ˗eu gʼaˬ” lehˇ meh. Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Saˬdaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ smˇ dmˬ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Teu naˇ 1 Laˬsaˬbaˬ Yawˇbaˆ Zaˬkaˬliˇ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Meˬsiˇya maˬ doˆ laˇ˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh muiˇ˗eu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Saˬdaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Teu miˇ neh Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ boꞈ˗euˬ teu naˇ tsawˇ haˬ deuˬ Meˬsiˇya˗ahˇ bi siˬ nya˗awˇ bi caw teh˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Luˇkaꞈ 24:44; Gaˬlaˬtiˆ 3:24) Meˬsiˇya oe keuˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ Meˬsiˇya hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ bi pah mehˬ˗eu meh. b (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) Heu naˇ tsaˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ bi laˆ cawˆ˗eu miˇ neh.—Loˇmaˆ 16:20; Pah mehˬ˗eu˗eu 17:14; 20:10.

4. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Nehꞈ sahˬ paˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ nga?

⁴ Kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ Saˬdaˬ˗ahˇ “joeˬ joeˬ˗ehˇ cah˗eu aˇ laˬ jaˬ shiˇ” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ Yoˇhaˬ naˇ “aˇ lawˇ” hawˇ˗eu “byaˆ yahˬ” lehˇ kuˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:8; Pah mehˬ˗eu˗eu 12:9) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Nehꞈ sahˬ paˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ yaw dui baw meh. (Yaˬkoˆ 4:7-ahˇ gui.) Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ haw piˇ nehˬ luꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ caw ba˗eu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ dui deuˆ gʼaˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ heu 3 hmˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ meh. Saˬdaˬ baoˬ yaw shehꞈ aˇ naˆ ni kʼaˆ˗eu nga? Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jeˇ maˬ jahˇ nya˗eu nga? Dawˬ kʼoꞈ heu deuˬ˗ahˇ haw˗iˇ˗awˇ aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw˗iˇ ma.

5, 6. Aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ nehˬ nya˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗eu nga?

⁵ Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ gʼawˬ mya gʼaˬ Saˬdaˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗euˬ meh. Iˇ cuꞈ maˬ dah le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ Saˬdaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ deuˬ na˗ahˇ tsawˇ haˬ˗euˬ zaˬ miˬ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ ni lawˬ haw˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mˬ taˆ neh ga le˗euˬ byaˆ yahˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ guiˇ smˬ bymˇ gʼeu ka leꞈ˗euˬ meh lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:1-4; Yuˇdaˆ 6; Pah mehˬ˗eu˗eu 12:3 4) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ byehˇ dzeh ngeh aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ dui saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ yaw bahˬ yaw lahˇ˗ehˇ kʼaˇ dehꞈ mawꞈ˗eu dehꞈ˗eu aˇ muˇ nga lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Saˬdaˬ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ sahˬ paˬ geuꞈ˗awˇ nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ bi mˇ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ biˇ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗awˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ bi uˆ lahˇ˗eu meh.—Eˇpeˇsu 6:12.

⁶ Saˬdaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh tsawˇ haˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ bi uˆ lahˇ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ jah coeˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Miˇ kʼahˬ heu deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ dawˬ tawˆ luꞈ hawˇ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ dawˬ tawˆ luꞈ nawˬ˗ahˇ ngaˇ biꞈ ma. Heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ ngaˬ˗ahˇ a nehˬ jiˇ laꞈ˗euˬ  miˇ neh ngaˇ kʼaˇ biꞈ mawꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ biꞈ nya ma” lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh meh. (Luˇkaꞈ 4:5 6) Yawˬ ha˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ jawˇ˗awˇ miˇ kʼahˬ aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ na tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ nehˬ nya˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a.—Ja ceuˬ 146:3 4; Pah mehˬ˗eu˗eu 12:12.

7. Saˬdaˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ zmˬ˗eu uˬ taꞈ zahˇ kʼawꞈ hawˇ˗eu jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁷ Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ zahˇ kʼawꞈ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ “miˇ tsaˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ sheuˬ bahˬ”˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu˗eu 12:9) Saˬdaˬ zahˇ kʼawꞈ deuˬ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ bi mehˬ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ zaꞈ˗eu lehˇ jiˇ leh jeh˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 23:26 27) Teu miˇ neh nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ luꞈ ma lehˇ noeˬ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ nehꞈ deuˬ˗ahˇ tahˬ luꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 10:20; 2 Gawˇliˬtu 11:13-15) Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ jeˬ gaꞈ jeˬ ka neh jiˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ pyuˇ hawˇ˗eu myawˬ gahˬ heu naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ meh lehˇ myawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 18:11) Ja myawꞈ mehˇ shuiˇ heu˗ahˇ tawˆ leˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ ni “pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ” poˆ˗eu gʼaˇ duˬ dehꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:24) Yaw beh aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ haw˗euˬ kʼawꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ laˇ˗euˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ paˇ gaˬ ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 13:22; 1 Yoˇhaˬ 2:15 16.

8, 9. (a) Aˬ dui Aˬdaˬ Eˇbaˆ hawˇ˗eu saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu nyiˬ jeˬ aˬ jeˬ nga? (b) Saˬdaˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁸ Aˬ dui Aˬdaˬ Eˇbaˆ hawˇ˗eu saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nyiˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ ma. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ paw jawˇ de laˬ maˬ ngeuˇ naˇ Saˬdaˬ paw jawˇ de laˬ lehˇ aˬ dui tseˇ nya˗eu nyiˬ paw jaˆ˗eu tehꞈ meh lehˇ ya dzaw˗euˬ ma. (Maꞈtehˬ 7:13) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ Saˬdaˬ paw pyawˬ˗eu deuˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ ui cuiˆ na za˗eu tehꞈ meh lehˇ ya dzaw˗euˬ ma. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ yawˬ ha gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ muiˬ˗awˇ aˬ jeˬ maˬ muiˬ˗eu lehˇ tseˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗awˇ nehꞈ deuˬ naˇ tsawˇ haˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ za˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:22) Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ paw pyawˬ˗eu heu naˇ aˬ myah luꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ za˗eu meh. Maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.—Yawˇbaˆ 21:7-17; Gaˬlaˬtiˆ 6:7 8.

⁹ Saˬdaˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Heu naˇ aˬ dui sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ haw ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ yaw zeu bi baw mawꞈ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 2:17) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ laˆ tsoeˬ taꞈ˗euˬ naˇ aˬ dui mˇ caw meh lehˇ Miˬyehˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 13:1-4) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tiˬ paw tiˇ paw gʼaˬ baˆ maˬ ya baˆ˗eu uˬ taꞈ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ muˇ na˗ahˇ maˬ ehˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ gʼaˬ maˬ ya biꞈ˗a lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu ma. (Yoˇhaˬ 17:15 16; 18:36) Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ zaꞈ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ teˇ doˆ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu leh jeh luꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu miˇ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ˗eu lehˇ leh jeh˗eu ma. Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ neh kuˇ gaˇ hawˇ˗eu tsawˇ myahˇ heu ya zmˬ˗euˬ nui kʼahˇ shiˇ miˇ˗a. Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ poeˬ baw dzehˬ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma.—Iˇsaˬyaˇ 43:10; 1 Tiˆmoˇseˬ 6:6-10.

10-12. (a) Saˬdaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ muˇ juˇ juˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dzaˇ zmˬ˗euˬ nga? (b) Aˬ dui mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ teu deuˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ nga?

¹⁰ Saˬdaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ Saˬdaˬ tiˬ poˆ na dzaˇ neh muˇ juˇ juˇ˗awˇ tiˬ poˆ na behˬ dzaˬ kʼaˆ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh.

¹¹ Saˬdaˬ dzaˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ muˇ juˇ juˇ˗euˬ meh. Saˬdaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ dzaˇ neh muˇ juˇ juˇ paˬ nga lehˇ gʼawˬ myahˇ ni haw haw˗ehˇ jawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ na lahˇ ju˗ahˇ paꞈ leˇ˗awˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mawˇ do loˆ dui dui˗eu zaˬ deuˬ dehꞈ le˗euˬ meh. Zaˬ teu deuˬ gaˇ dahˬ gaˇ jeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ behˬ dzaˬ kʼaˆ dzaˬ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:1-4) Saˬdaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ neh lawˬ haw˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni tsawˇ haˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ bi uˆ lahˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Saˬdaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ mawꞈ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu naˇ ‘aˬ buˇ˗euˬ zaˬ deuˬ’ gaˇ kawˆ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:15) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ˗ahˇ maˬ bi mˇ pyeuꞈ˗aˬ. Aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ bi dahˬ pymˬ le˗awˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗euˬ bawˬ toˆ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh.

¹² Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui ma huiˬ˗eu jeˬ heu naˇ zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu lahˇ ju pyeuꞈ meh. Saˬdaˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ mˬ kʼoeˇ taˆ gʼawˬ mya kʼoꞈ jawˇ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ geuꞈ mawꞈ˗eu nui noeˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ nui noeˬ teu bi huiˬ loˆ laˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu myahˇ laˇ kʼawꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ geuꞈ mawꞈ˗eu nui noeˬ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ dehꞈ doˆ laˇ nya meh lehˇ aˬ myah luꞈ ya noeˬ taˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 10:12) Teu miˇ neh aˬ dui aˬ myah luꞈ yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ dehꞈ bahˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma huiˬ˗eu jeˬ ahˇ miˇ˗a laˬ lehˇ ya goˬ haw˗awˇ ahˇ naˇ kawˇ ma˗ehˇ ya laˆ byoˆ˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 5:26; Gawˇlawˇsehˇ 3:5-ahˇ gui.

13. Saˬdaˬ aˬ jeˬ˗euˬ dzaˇ paˇ zmˬ nga siˬ? Teu˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya yahˇ˗eu nga?

¹³ Saˬdaˬ zmˬ˗eu dzaˇ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ tsawˇ  haˬ maˬ jahˇ nya˗eu baoˬ˗ahˇ bi siˬ mawꞈ bi mawˇ mawꞈ˗eu heu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nehꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma bi ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ zahˇ kʼawꞈ hawˇ˗eu byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Tiˬbiˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ keˆ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ byawˬ gʼa mo gʼa gaˇ maˬ ehˇ tsawˇ haˬ maˬ jahˇ nya˗eu baoˬ˗ahˇ byawˬ laˇ paˬ˗ehˇ jahˇ doˆ laꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui dzaˇ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya yahˇ˗eu nga? Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ geu jeˬ muiˬ˗awˇ maˬ muiˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ˗ehˇ boꞈ doˆ laꞈ gaˇ aˬ dui maˬ noeˬ tmˬ. Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ tseˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma˗ahˇ ya dzaw˗eu meh. (Heˬbyehˇ 5:14) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ “maˇ maˇ ni gaˬ” naˇ yaw muiˬ˗ehˇ tseˇ mˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:9) Maˇ maˇ ni maˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ tiˬ jeˬ ngehˬ˗awˇ tiˬ jeˬ mˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ tseˇ ngeh yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw teh lehˇ mehˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ yawˬ ha jiˇ mˇ caw luꞈ ma loˇ? Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu deuˬ ngaˬ neh tseˇ˗euˬ byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ˗ahˇ mawˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?’ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ mˇ caw lehˇ mehˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ aˬ dui jiˇ mˇ caw naˇ Saˬdaˬ˗euˬ dzaˇ˗ahˇ yahˇ pawˇ˗eu yaw awˬ meh.—1 Yoˇhaˬ 3:18.

14. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ do lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu nga? Teu˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ do lehˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ bi peuˬ˗eu gʼaˇ duˬ laˆ guˆ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Saˬdaˬ sahˬ paˬ sahˬ ma˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ bi laˆ tsoeˬ nya˗awˇ aˬ dui˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ neh maˬ ehˇ gaˇ mˇ cawˬ neh maˬ ehˇ aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw gaˇ bi naˬ gʼa laˇ nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:4) Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu nui jah maˬ ahˇ˗eu aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ deuˬ neh aˬ dui˗ahˇ maˬ bi bawˬ dzaˬ iˇ ni jiˇ laˆ tsoeˬ nya˗eu meh. Aˬ dui do lehˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu heu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga? Gʼaˬ leˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ dui Saˬdaˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya zahˬ leˇ heu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ dui nehˬ˗ehˇ guiˇ deuˆ luꞈ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu miˇ neh. (Pah mehˬ˗eu˗eu 2:10; 12:17) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ yaw saˇ saˇ˗ehˇ dehꞈ ngeh tehꞈ˗ehˇ mˇ˗awˇ dehꞈ ziˇ shaˬ zahˬ ya puˬ naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ byehˇ dzeh meh lehˇ Saˬdaˬ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu heu meh. (Yawˇbaˆ 1:9-11; 2:4 5) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ aˬ dui gʼaˬ kʼaˆ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ  Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ˗awˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a lehˇ noeˬ taˬ˗eu heu meh.—Heˬbyehˇ 13:5.

15. Saˬdaˬ aˬ dui maˬ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ni ka tiˇ nya ngaˇ laˬ?

¹⁵ Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ni maˬ ka tiˇ nya˗a. (Yaˬkoˆ 1:14) Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ myaˬ ni aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ paw jawˇ luꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya siˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ paw jawˇ de laˬ Saˬdaˬ paw jawˇ de laˬ lehˇ ya tseˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:17; 17:30) Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ naˇ Saˬdaˬ aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ cawˆ laˇ nya˗a.—Yawˇbaˆ 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ aˬ jeˬ maˬ jahˇ nya˗eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh teˇ saˇ shaˇ doˆ leꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya guˆ˗eu nga?

¹⁶ Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ maˬ jahˇ nya˗eu yaw myaˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ maˬ ngeuˇ naˇ Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ siˬ nya meh lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7; Maˬkuˆ 2:8) Teu miˇ neh aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh ngehˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ naˇ teˇ saˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ doˆ leꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ gaˬ˗awˇ teu neh aˬ dui˗ahˇ muiˇ laˇ gaˇ ya guˆ ngaˇ laˬ? Maˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh? Heu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui Saˬdaˬ mawˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ mˇ muiˬ niˬ maˬ byehˇ. Teu gaˇ duˇ ni Saˬdaˬ gaˬ gaˇ guˆ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh teˇ saˇ shaˇ doˆ kʼawꞈ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ teˇ saˇ shaˇ doˆ leꞈ˗eu lehˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ taˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ Saˬdaˬ gaˬ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh teˇ saˇ maˬ shaˇ doˆ peuˬ˗eu lehˇ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. (1 Sahˬpaˬ 8:22 23; Yoˇhaˬ 11:41 42; Gʼaˬkʼehˇ 4:23 24) Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ ya leˇ˗eu jeˬ ngehˬ˗awˇ mˇ naˇ Miˬyehˇ Saˬdaˬ neh aˬ dui˗euˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ maˬ bi laˆ cawˆ˗a lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya˗eu meh.—Ja ceuˬ 34:7-ahˇ gui.

¹⁷ Aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu baˬ da neh Saˬdaˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya meh. (1 Yoˇhaˬ 2:14) Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh naˇ aˬ yawꞈ aˬ dui jawˇ gaˇ neh cehˆ tehꞈ˗a. (Yaˬkoˆ 4:7; 1 Beˬtuˆluˆ 5:9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Saˬdaˬ myaˬ myaˬ ni zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ luꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Zaˬ guˬ deuˬ Saˬdaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.