Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu deuˬ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, nawˇ siˬ nya ma loˇ?
‘Haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh.’—Dawˬdaˬ 28:5.
1-3. (a) Aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?
Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka jiˇ taw paw dehꞈ luꞈ˗eu ma. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ dzehˬ laˇ gaˇ ya mawˇ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ “yaˇ moꞈ mehˇ laˇ gaˇ duˇ”˗eu meh. (Ja ceuˬ 92:7) Teu miˇ neh, gʼawˬ mya gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “Yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu paw dzeˇ˗aˬ, iˬ baˇ mˇ˗eu maˬ siˬ nya˗eu zaˬ yaw nyiˇ loꞈ˗ehˇ bi pyeuꞈ˗awˇ, shaˇ noe shaˇ sawˇ˗eu paw dzeˇ˗aˬ, tsawˇ mawˬ tsawˇ kʼaˆ loꞈ˗ehˇ bi pyeuꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:20) Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?
2 Heu kawˆ˗euˬ Jaˇliꞈ dawˬ pehˬ hmˬ ehˇ˗eu, ‘Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh.’ (Dawˬdaˬ 28:5) Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, ya mˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Dawˬdaˬ 2:7, 9-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ zaˬ siˬ nui gahˇ biꞈ meh lehˇ mehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ “muiˬ˗eu jaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ yaˬ dehꞈ ya jawˇ˗eu gaˇ kawˆ siˬ duˬ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.
3 Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ jiˇ ni Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu meh. Nawˇ te neh? Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ ma loˇ? Kʼoeˇ naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu” gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ ya siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ (1) Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga? (2) Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? (3) aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ nya˗eu nga? lehˇ dzaw ma.
Noˇaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cah
4. Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga?, Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?
4 Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga? Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ zaˬ jawˇ le˗euˬ gaˇ neh naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu smˇ jeˬ˗ahˇ neh dzaw˗eu meh. (1) Miˬyehˇ neh beh˗euˬ jeˬ (2) Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ (3) Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ngeh, za˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ. (Iˇsaˬyaˇ 48:18) Noˇaˬ Miˬyehˇ neh beh˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw ngeh, Miˬyehˇ˗aˬ maˇ diˇ jawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jeˇ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Heu naˇ, Noˇaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, baoˬ huiˬ dui dui˗awˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ ngaˇ lehˇ gʼoˆ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 1:20) Teu miˇ neh, Noˇaˬ kʼaˇ jah maˬ jah˗ehˇ jah˗eu tehꞈ maˬ ngeuˇ ni, ziꞈ dah ni jah˗eu meh.
5. Noˇaˬ Miˬyehˇ neh tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga?
5 Jaˇliꞈ˗ahˇ “jah˗eu kʼoeˇ˗aˬ, Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh jah”˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ neh ya gaˬ˗euˬ jeˬ aˬ dui˗ahˇ jah˗eu jeˬ bi ahˇ laˇ nya gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 10:17) Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ deuˬ jawˇ gaˇ neh ya gaˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Laˬmehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ jah˗awˇ, Aˬdaˬ maˬ shiˇ miˇ na˗ehˇ dehꞈ le˗euˬ meh. (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.) Kʼoeˇ naˇ Noˇaˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ bawˇ Maˬtuˇseˬlah hawˇ˗eu Maˬtuˇseˬlah˗euˬ aˬ bawˇ pyeuꞈ˗eu Jaˬyehˆ˗ahˇ neh jiˇ ya dzaw˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Jaˬyehˆ naˇ, Noˇaˬ 366 kʼoꞈ byah ngeh shiˇ˗euˬ meh. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) (Luˇkaꞈ 3:36, 37) Aˬ poeˬ aˬ piˬ heu deuˬ naˇ, Noˇaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ beh˗awˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ bi jawˇ byah jiˇ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ bi mˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ leuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh tseˇ lehˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh shaˬ zahˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kʼawꞈ ya mawˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:28; 3:16-19, 24) Noˇaˬ aˬ yawꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 6:9.
6, 7. Noˇaˬ˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ neh gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗euˬ nga?
6 Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu meh. Noˇaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ dawˬ tsuiꞈ naˇ, “Gʼaˬ naˬ naˬ˗eu” maˬ ngeuˇ naˇ, “Gʼaˬ biꞈ˗eu” lehˇ meh lehˇ ya siˬ nya ngeh, gʼaˬ aˇ naˆ ni ahˇ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw she. Heu naˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 5:29, MS, Ehˇ lahˬ) Yeˬhawˇbaˬ Laˬmehˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Noˇaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ bi ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh yaˬ kʼehˇ yaˬ taˬ˗euˬ miˇ tsaˬ heu kʼoeˇ taˆ, shaˬ˗eu zahˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui ya mˇ dzaˬ ya kʼawꞈ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˬ li heu li bi buˬ˗iˇ laꞈ luꞈ˗uˇ.” Teu miˇ neh, Noˇaˬ Miˬyehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ bi muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ jah˗eu meh. Aˬbeˬlaˆ hawˇ˗eu Iˇnawˆ loꞈ˗ehˇ, Noˇaˬ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ “zaˬ deuˬ”, aˇ lawˇ˗euˬ uˬ duˬ˗ahˇ nawˬ pyehˆ meh lehˇ jah˗eu meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 3:15.
7 Noˇaˬ Aˇdahˬbeh˗eu 3:15 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˬ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw jiˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu naˇ, mehˬ hu paw noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Iˇnawˆ kʼawꞈ heu gaˇ duˇ ni tsaꞈ gaˬ yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laˆ cawˆ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yuˇdaˆ 14, 15) Iˇnawˆ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ heu deuˬ naˇ, Noˇaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu jahˇ˗eu jeˬ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Iˇnawˆ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ jiˇ˗eu yaw duˬ baw meh.
8. Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, Noˇaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ nga?
8 Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu jeˬ Noˇaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ miˇ neh, jah˗eu jeˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu meh. Heu naˇ, maˬ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ neh haw piˇ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui ma cawˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ bi mˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah˗eu deuˬ hawˇ˗eu, Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya mawꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ maˬ cawˬ˗a. Tsawˇ haˬ teu deuˬ naˇ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗awˇ, uˬ duˬ tahˬ˗eu leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Noˇaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ duˇ˗a. Miˇ tsaˬ˗ahˇ oe ka˗euˬ nehꞈ deuˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ lawˬ nya˗a. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:1-4, 9) Kʼoeˇ naˇ, Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ zaˬ bi baw byah jiˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:27, 28) Noˇaˬ nehꞈ deuˬ miˬ zaˬ sheuˬ˗awˇ zaˬ baw˗eu heu naˇ, yaw bahˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, zaˬ teu deuˬ kʼawꞈ zaˬ nui deuˬ naˆ maˬ tseˇ loˆ ga ni gʼeh gaˇ ya mawˇ ngeh, maˇ diˇ yaw bahˬ jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ˗ahˇ haiˬ˗eu tsawˬ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, miˇ tsaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ bi dahˬ pyuˬ le ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, saˇ baoˬ tsoˆ˗awˇ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ buˬ iˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Heˬbyehˇ 11:7
9, 10. Aˬ dui Noˇaˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ nya˗eu nga?
9 Aˬ dui Noˇaˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ nya˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui neh za siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tseˇ˗eu jeˬ doˆ laˇ ngeh ya zmˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 1:13-15) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, jah˗eu jeˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui gahˇ, Saˬdaˬ˗euˬ lahˇ ju hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ neh yahˇ dzeuˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 2:11) Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ, yaw haiˬ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, dehꞈ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:15, 16) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ heu siˬ aˇ saˬ saˬ˗eu keuˆ laˇ meh lehˇ ehˇ gaˇ maˬ jah˗a. Aˬ dui kʼawꞈ jah˗eu jeˬ maˬ ziꞈ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ saˇ ka hawˇ˗eu Noˇaˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ sheu cehˆ ngeh, aˬ yawꞈ yaw haiˬ jeˬ hawˇ˗eu dehꞈ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ keuˆ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ ni yaw jeˬ˗ahˇ kaꞈ gʼa gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a.—Maꞈtehˬ 24:36-39-ahˇ gui.
10 Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu lehˇ mˇ mawˇ miˇ˗a loˇ? Jah˗eu jeˬ ngaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ mˇ caw˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ miˇ˗a laˬ?’ Nawˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ heu naˇ, nawˇ Noˇaˬ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cah luꞈ˗eu hawˇ˗eu maˬ cah luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.
Daˬyeˬlaˇ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ jawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ
11. (a) Daˬyeˬlaˇ nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? (b) Nawˇ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ mawꞈ nya?
11 Daˬyeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga? Daˬyeˬlaˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu ehˇ dawˬ˗ahˇ gaˬ ni mehˬ nehˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Daˬyeˬlaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tiˬ ziˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ mawˬ dui dui laˇ ngeh keuˆ ni, Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:1, 2) Daˬyeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, kʼaˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ, Daˬyeˬlaˇ 9:3-19 laꞈ kʼoeˇ, Daˬyeˬlaˇ˗euˬ taˬ aw˗eu jeˬ hawˇ˗eu, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh shaˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Nawˇ shaˇ dawˬ heu˗ahˇ gui˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ luꞈ˗uˇ. Kʼoeˇ naˇ, ‘Shaˇ dawˬ heu Daˬyeˬlaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?’ lehˇ yawˬ ha˗ahˇ naˇ haˬ.
12-14. (a) Daˬyeˬlaˇ Miˬyehˇ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ neh kʼaˬ duˬ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?
12 Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu jeˬ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗eu Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “Ngaˬ neh naw maꞈ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh˗awˇ, naw maꞈ˗ahˇ bi jawˇ˗euˬ meuˬ kʼoeˇ deuˬ muiˬ laˇ jaˬ laˇ ni leh jeh˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 29:7) Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ngaˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ uˬ duˬ tahˬ lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 34:14) Daˬyeˬlaˇ dawˬ heu nyiˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ naˇ haˬ nya˗eu nga? Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ, tsawˇ haˬ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yaw myaˬ yaˇ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Yeˬsuˇ jiˇ ni teu loꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 20:25.
13 Aˇ yamˬ smˬ tseˇ nah byah ni, sahˬ paˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, miˬ yehˇ aˬ geu gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, uˬ duˬ maˬ ya tahˬ˗a lehˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ doˆ laˇ ngeh, Daˬyeˬlaˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. (Daˬyeˬlaˇ 6:7-10-ahˇ gui.) Daˬyeˬlaˇ 30 nah uˬ duˬ maˬ tahˬ˗euˬ tehꞈ neh˗aˬ, tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗aˇ lehˇ kʼawꞈ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ heu, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ taꞈ˗ehˇ maˬ bi huiˬ dzehˬ˗a. Maˇ diˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ tsawˇ haˬ maˬ mawˇ gaˇ jawˇ˗awˇ neh kʼawꞈ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ nah na luꞈ aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ aˬ caw mawˇ luꞈ˗eu miˇ neh yahˇ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ yawꞈ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Daˬyeˬlaˇ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ maˬ paˇ mˇ nga lehˇ maˬ bi noeˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ mawˇ gaˇ guiˬ lahˬ shaˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh.
14 Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ neh kʼaˬ duˬ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. Miˬyehˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ aˇ laˬ jaˬ shiˇ neh ma bi kawꞈ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu baˬ da neh, Meˬdiˇ Paˇshaˇ miˇ kʼahˬ doe ni, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ˗euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 6:25-27.
15. Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ nya˗eu nga?
15 Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ nya˗eu nga? Nui jah ziꞈ dah ni bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ gui˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a, aˬ dui neh gui˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya gʼoˆ shaw˗eu meh. (Maꞈtehˬ 13:23) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ aˬ dui siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui neh gui˗eu jeˬ˗ahˇ naꞈ suiˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. Aˬ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ tahˬ pu ngeh, aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ hawˇ˗eu nui jah biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ ngeh, Miˬyehˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui jah nya meh.—Yaˬkoˆ 1:5.
Yawˇbaˆ shaˬ kʼawꞈ, saˇ ngeh kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw
16, 17. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?
16 Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗euˬ nga? Yawˇbaˆ Iˇsaˬleˬlaꞈ tsawˇ jeuˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Aˬbyaˬhaˬ, Iˇtsaˆ hawˇ˗eu Yaˬkoˆ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mehˬ˗eu meh. Yawˇbaˆ aˇ poeˬ kʼaˆ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ heu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗euˬ lehˇ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ si nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ siˬ nya meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. (Yawˇbaˆ 23:12) Aˬ yawꞈ “Dzeuˇ laˇ ngeh nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ ja gaˇ tehꞈ˗ehˇ ngaˇ ya gaˬ haw˗euˬ” ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 42:5) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇgaˇ kawˆ heu, Yawˇbaˆ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ mehˬ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 42:7, 8.
Aˬ dui Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ dzaw naˇ, jah˗eu jeˬ ziꞈ laˇ˗eu meh (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)
17 Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ siˬ nya˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 12:7-9, 13) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Eˇliˇhuˆ, tsawˇ haˬ zaˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ ngeh, aˇ naꞈ ni teˬ dui dui nga lehˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mehˬ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 37:14; 38:1-4) Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ Yawˇbaˆ˗euˬ nui ma˗ahˇ ahˇ leˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ lehˬ bymˇ tawˆ˗awˇ ehˇ˗eu, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˇ baoˬ dawˬ tawˆ luꞈ jaˆ˗awˇ, kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ nya meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma” lehˇ ehˇ˗awˇ “kʼaˬ puiˬ kʼaˬ lehˇ tsahˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu ma” Lehˬ paˇ ehˇ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 42:2, 6.
18, 19. Yawˇbaˆ Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?
18 Miˬyehˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗euˬ jeˬ heu, Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? Yawˇbaˆ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗euˬ jeˬ heu neh, yaw tsaˬ jeˬ mˇ ni aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ yehˬ baw sheˇ luꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ ma lehˇ maˬ ehˇ nya˗a lehˇ Yawˇbaˆ siˬ nya meh. (Yawˇbaˆ 6:14) Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ muiˬ dzehˬ ma lehˇ maˬ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ, smˇ muiˬ iˇ shaˬ maˬ tseˇ ni ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Yawˇbaˆ “Ngaˬ˗ahˇ beh˗euˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ˗ahˇ beh˗euˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 31:13-22) Yawˇbaˆ smˇ muiˬ muiˬ˗awˇ tsawˇ myahˇ doˆ ngeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maˬ jahˇ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ haw teˬ˗a. Aˬ yawꞈ nymˬ˗mˇ smˇ muiˬ muiˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu tsawˇ myahˇ doˆ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗a.
19 Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ maˬ ehˇ, aˬ geu jeˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ taꞈ˗ehˇ aˇ yeˇ maˬ bi huiˬ dzehˬ mawꞈ˗a. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˬ yawꞈ “Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ” byehˇ dzeh meh lehˇ Yawˇbaˆ siˬ nya meh. (Yawˇbaˆ 31:24-28-ahˇ gui.) Yawˇbaˆ oeˇ mˇ baˇ dzaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ˗ahˇ gahˇ dzahˬ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ buˇ nui deuˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ haw lehˇ teu tiˆ˗ahˇ keuˆ ni saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 31:1) Heu naˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ miˬ zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ bi sheuˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Yawˇbaˇ nyaˆ taꞈ tiˬ gʼaˬ paˇ sheuˬ kʼawꞈ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ bi sheuˬ dahˬ dzaˬ dahˬ beh ngeh, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ bi sheuˬ˗euˬ meh lehˇ, Yawˇbaˆ siˬ nya˗eu meh. b (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) (Aˇdahˬbeh˗eu 2:18, 24) Kʼoeˇ gaˇ neh 1,600 kʼoꞈ dzeuˇ iˇ ngeh, Yeˬsuˇ kʼawꞈ teu gaˇ duˇ ni, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ naˇ, maˬ ya dehꞈ taꞈ˗a lehˇ tiˬ poˆ paˇ mehˬ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 5:28; 19:4, 5.
20. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, Aˬ dui cawˬ hawˇ˗eu byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ tseˇ gaˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?
20 Aˬ dui Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya˗awˇ, za siˬ˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yaw pyawˬ na luꞈ zmˬ iˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ paˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Yawˬ jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇdoeˇ˗ahˇbye dui dui”˗awˇ, aˬ dui “mehˇshuiˇshuiˇ˗eu tsawˇhaˬ” nehˬ˗ehˇ, mehˬ bawˬ mˇ˗eu maˬ tsaˬ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 11:5; 26:4-ahˇ gui.) Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ haw. ‘Jaˇliꞈ heu 2 deuˆ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ mehˬ mawꞈ˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joꞈ˗ehˇ ya bi taꞈ˗eu nga? Iˇteuꞈnehꞈ zmˬ gaˇ hawˇ˗eu, cawˬ tseˇ gaˇ, byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ tseˇ gaˇ, aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?’ Heu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ heu naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ biˬ siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui naˇ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ geuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ nya˗awˇ, yaw gahˇ hawˇ˗eu maˬ gahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ paˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ “nui noeˬ zmˬ dzaw˗eu” loˬ meh.—Heˬbyehˇ 5:14 MS, Eˇpeˇsu 5:15.
21. Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya” ni, caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?
21 Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni ya mˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ siˬ nya” ni, caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh gaˇ caw teh˗eu heu naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 1:1-3) Teu miˇ neh, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ siˬ nya miˇ˗a laˬ?’ Maˇ diˇ naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pah mehˬ dzehˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu smˇ gʼaˬ naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya ma. (Dawˬdaˬ 4:18) Teu miˇ neh, nawˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni ya pyehˆ tseˇ˗awˇ, naꞈ suiˇ ni ya shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ jiˇ ya shaˇ˗eu meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, haiˬ˗eu miˇ tsaˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ laˇ nya˗a. Nawˇ kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ neh mˇ naˇ, mˬ taˆ˗euˬ Aˬda nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 2:4-7.
a Noˇaˬ˗euˬ aˬ bawˇ˗euˬ aˬ da Iˇnawˆ, aˬ myah luꞈ “Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ”˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Noˬaˬ dehꞈ le˗eu 69 kʼoꞈ ca ngeh neh shiˇ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 5:23, 24.
b Noˇaˬ kʼawꞈ ni teu loꞈ˗ehˇ duˇ meh. Aˬ daˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ leuˇ˗euˬ gaˇ neh taꞈ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu sheuˬ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ naˇ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu tehꞈ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 4:19.
