1-3. (a) Zaˬ guˬ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu nga, teu˗ahˇ aˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.) (b) Ka li zaˬ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu aˬ jeˬ nga?

 Yaw jeˬ ma jeˬ heu hmˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, nawˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗eu meuˬ tiˬ meuˬ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ baˬ da neh iˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ, teu gaˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ lawˬ liˬ˗ahˇ ya dziˬ˗eu meh. Lawˬ liˬ naˬ duˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh, tsawˇ haˬ hawˇ˗eu lawˬ liˬ myaˬ dzaˬ myaˬ dawˇ˗eu miˇ neh, nawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ˗awˇ, lawˬ liˬ aˬ geu mawˇ˗ahˇ ya dziˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh maˬ gaˇ˗a siˬ. Nawˇ lawˬ liˬ yawˬ mawˇ yawˬ˗ahˇ maˬ daˆ leˇ˗eu paˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ ma maˬ ngeuˇ˗eu kahˇ˗ahˇ tawˬ gʼeh˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh.

² Dehꞈ ziˇ˗aˬ, gaˇ ma doˆ iˇ gaˇ duˇ˗awˇ, zaˬ guˬ deuˬ naˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ poˆ na maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu lehˇ yaw duˬ baw naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, nawˇ aˬ geu kahˇ iˇ paˬ nga?

³ Heu kawˆ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ ni gʼaˬ biꞈ˗eu  meh. Heu naˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ geu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ˗eu maˬ kaˬ, yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ boꞈ dzaw˗eu, gaˇ mˇ˗eu, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu, zaˬ baw˗eu, gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, bi dehꞈ dzaˬ laˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—Dawˬdaˬ 16:3-ahˇ gui.

4. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu heu naˇ yaw muiˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ gaˇ kawˆ 3 kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ hawˇ˗eu nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ keuˆ ngeh, nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, nyiˇ ngeh neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

5. Nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

⁵ Aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ, mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˬ˗euˬ guiˬ lahˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga. . . . Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˬ neh mˇ˗euˬ huiˬ˗eu gaˇ deuˬ, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laꞈ˗euˬ meh. Nawˬ neh mˇ˗euˬ gaˇ baˬ da neh, ngaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ caˇ˗eu ma.” (Ja ceuˬ 92:1, 4) Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗ahˇ kʼaˇ biꞈ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ, nui jah, Jaˇliꞈ, aˇ muˇ, baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ, heu deuˬ biꞈ˗euˬ meh. Nawˇ nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

6. (a) Nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? (b) Nawˇ yaw nyiˇ kʼawꞈ, aˬ jeˬ jeˇ aˇ pyaˇ daˬ nya˗eu nga?

⁶ Nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nawˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ gʼaˇ duˬ mˇ muiˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ “Miˬyehˇ˗aˬ, dawˇ coe ni yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ meh. Naw maꞈ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ˗a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 6:10) Maˇ diˇ naˇ, nawˇ aˇ kʼoꞈ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ aˇ pyaˇ daˬ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Kiˇ˗liˇsa˗tiˆ 10 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gui˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Toˇbiˬ kʼawꞈ 12 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi na˗ehˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui jiˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Mehˇsiˬ 11 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ Noˇeˇmiˬ kʼawꞈ 10 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh shawˇ˗euˬ meh. Nyiˬ mehˇ nmˇ luꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ, teu˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ iˇ˗eu sahˬ boꞈ kaˇ pyawˇ˗ahˇ dehˬ myahˬ taˬ˗euˬ meh. Nawˇ teu neh? Aˬ jeˬ˗ahˇ aˇ pyaˇ daˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ leˬ? Teu˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh haw˗awˬ lawˇ.—Piˇliˇpiˆ 1:10, 11-ahˇ gui.

7, 8. (a) Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu heu naˇ, yaw awˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (b) Zaˬ guˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ dzaw tawꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ nga?

⁷ Aˬ dui yaw nyiˇ ngeh neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ aˬ jeˬ nga? Nawˇ zaˬ guˬ guˬ ngeh, noeˬ tsehˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ jeˬ dzaw˗awˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu uˬ taꞈ, noeˬ tsehˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nui deuˬ jiˇ  gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ, gaˇ ma gaˇ tsmˇ˗ahˇ jawˇ luꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Nawˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu lehˇ duˬ naˇ, aˬ geu kahˇ iˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu yaw awˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni nawˇ aˬ jeˬ˗ahˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ lehˇ siˬ nya naˇ, yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu yaw awˬ meh. Dawˬdaˬ 21:5-ahˇ “Noeˬ dahˇ doe˗awˇ mˇ˗eu dehꞈ dzaˬ laˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Nawˇ aˇ pyaˇ ngehˬ˗ehˇ daˬ kawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dehꞈ dzaˬ laˇ˗eu jiˇ yaw kawˇ meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ pyeuꞈ˗eu Diˇmaˇliˬ zaˬ guˬ guˬ ngeh yamˬ˗ahˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ ngeh, maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ duˬ˗euˬ meh.

⁸ Diˇmaˇliˬ tseˇ nyiꞈ daˇ dzaw gʼaˬ ngeh, aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ yaw nya miˇ neh, pyuˇ maˬ jiˇ ni zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw pyaw˗ahˇ dzaw iˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ ya mˇ˗eu pyuˇ taˬ nymˇ˗ahˇ mˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu, “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh neh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˇ yamˬ yaw kaˆ˗ehˇ maˬ jiˇ leˇ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu meh. Ngaˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw dzaw iˇ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, pyuˇ poˆ nya gahˬ kʼawꞈ, aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jiˇ leˇ˗eu gaˇ poˆ˗eu yaw shaˬ meh.” Diˇmaˇliˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ luꞈ˗eu 20 kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyiˇ ngeh neh muiˬ˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗awˇ, noeˬ tsehˆ tsaˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ ngaˇ loˇ? Noeˬ meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ taˬ nymˇ˗ahˇ mˇ ngeh, zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw mˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ teu mˇ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ gaˇ maˬ duˇ˗a. Aˬ yawꞈ jiˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ paw dzaw˗awˇ gaˇ teu mˇ law nmˇ˗aˬ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ miˇ neh, teu deuˬ loꞈ˗ehˇ uˬ duˬ maˬ ya kawꞈ ni, gʼawˬ mya kʼoꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ meh.

9. Zaˬ guˬ deuˬ ja ceuˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh za geuˇ˗eu nga?

⁹ Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu zaˬ guˬ aˇ heˇ aˇ heˇ gʼaˬ˗ahˇ neh, mˇ muiˬ dui dui˗awˇ ja ceuˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ dzehˬ˗eu meh. Zaˬ guˬ heu deuˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ, sahˬ boꞈ dzaw˗eu jeˬ, gaˇ mˇ˗eu jeˬ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ, gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw˗eu meh. Sawˇlaˬmoˬ ehˇ˗eu, “Nawˬ˗euˬ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗awˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Nawˇ kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗awˬ. Nawˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma mehˬ laꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Zaˬ guˬ zaˬ deuˬ˗oˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi aˬ poeˇ baw dui dui˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗awˇ, sheuˬ gʼeh nehˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

10. (a) Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ ya bi pyeuꞈ nga? (b) Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu bym laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁰ Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ mawꞈ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ “tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ ya mehˬ doe tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˬkuˆ 13:10) Teu miˇ neh, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ tehˬ dui dui˗eu gaˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ ya bi pyeuꞈ meh. Nawˇ heu naˆ maˬ tseˇ tsaꞈ gaˬ iˇ nya laˇ ni aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya meh laˬ? Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya meh laˬ? Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ maˬ cehˇ naˇ lawˇ? Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu bym laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu nyiˬ jeˬ jaˆ meh. (1) yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ (2) aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗eu gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ mawꞈ laˇ˗eu meh.

11, 12. (a) Aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ lehˬ hmˬ nya˗eu nga? (b) Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ dzaw nymˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ ya ja nehˬ˗euˬ nga?

 ¹¹ Sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ “Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah de?” lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ, dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya meh. Naˇ haˬ jeˬ teu˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ meh. Nawˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ > Zaˬ guˬ lehˇ boꞈ taˬ gaˇ iˇ naˇ, “Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah de?” lehˇ ehˇ˗eu mˇ dzaw˗eu aˇ taꞈ ya mawˇ meh. (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ paw haw.) Nawˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ lehˬ hmˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ taꞈ teu˗ahˇ boꞈ˗ahˇ haw. Nawˇ zmˬ iˇ nya˗eu, Heˬbyehˇ 3:4, Loˇmaˆ 1:20, Ja ceuˬ 139:14 Jaˇliꞈ heu smˬ deuˆ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a. Naˇ haˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ mˇ dzaw˗eu aˇ taꞈ nui deuˬ jaˆ˗a siˬ.—1 Beˬtuˆluˆ 3:15-ahˇ gui.

¹² Nawˬ˗euˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha tehꞈ˗ehˇ jw.org gʼoeˇsaiˇ˗ahˇ haw iˇ nya meh lehˇ ehˇ nehˬ. Lu kaˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ haw˗euˬ meh. Tiˬ poˆ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ, zahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ja ngeh, dzaw nymˇ˗euˬ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ngeuˇ jeˬ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ Lu kaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Lu kaˇ guˆ kʼawꞈ, saˬ laˬ˗ahˇ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ boꞈ taˬ˗euˬ jeˬ teu, aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ nga lehˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ bi ja mawˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Saˬ laˬ kʼawꞈ aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ˗awˇ, Lu kaˇ kʼawꞈ cawˬ deuˬ˗ahˇ gʼoeˇsaiˇ ya pah nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, saˬ laˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Behˬ dzaˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ maˬ zmˬ ni gʼaˬ leˇ lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ iˇ kahˇ˗ahˇ haw iˇ lehˇ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Lu kaˇ dzaw nymˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya ja nehˬ˗euˬ laꞈ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga lehˇ.

13. Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ byehˆ maˬ ya byehˆ˗eu nga?

¹³ Nawˇ shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ, nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:2) Kaˬtaˬliˇnaˬ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ 17 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh gaˇ  mˇ cawˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ doe˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ mˇ cawˬ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw myaˬ poˆ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ngehˬ˗eu kʼawꞈ, aˬ yawꞈ yawˬ ha neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗a. Ha˗siˬ, Kaˬtaˬliˇnaˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw muiˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh ya leˇ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ sahˬ boꞈ gui laˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, iˇ cuꞈ jiˇ shawˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Kaˬtaˬliˇnaˬ yawˬ gaˇ yawˬ jawˇ paˇ iˇ˗euˬ miˇ neh, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ maˬ siˬ nya˗a. 13 kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Kaˬtaˬliˇnaˬ zahˇ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Kaˬtaˬliˇnaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ jawˇ ngeh, yawˬ gaˇ yawˬ˗ahˇ neh dawˬ mehˬ mehˬ laˇ˗eu mehˇ nmˇ naˇ, Ha˗siˬ pyeuꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kaˬtaˬliˇnaˬ gaˇ mˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗euˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh.

14, 15. (a) Aˬ cawˬ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ bi mˇ caw˗eu lehˇ lawˬ haw laˇ ngeh, nawˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga? (b) Nawˬ˗euˬ cawˬ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Heu deuˆ˗ahˇ oe keuˆ ngeh, ya dzaw˗euˬ heu kawˆ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ mawꞈ ni caw ba nehˬ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ, nawˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ cawˬ deuˬ, yaw byawˬ byawˬ lehˇ tehꞈ˗ehˇ dehꞈ mawꞈ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ dehꞈ ni cawˬ laˇ nya˗eu meh. Tiˬ nah nawˇ nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni tuˆ tehˬ deuˇ taˬ˗euˬ lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya mˇ mawˇ nehˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ tehꞈ meh. Aˬ cawˬ neh nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ taˬ bi laˆ byoˆ. Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ yaw jeˬ maˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ˗ahˇ jawˇ naˇ, lawˬ liˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ deuˬ byawˬ gʼaˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, lawˬ liˬ teu mawˇ nehˬ˗ehˇ iˇ caw ma loˇ? Maˬ iˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

¹⁵ Toˆ˗ehˇ naˇ, nawˬ˗euˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ mˇ ni lawˬ haw laˇ naˇ lawˇ neh, nawˇ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ lawˬ haw laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ maˬ ya jawˇ iˇ ni yahˇ. (Dawˬdaˬ 22:3) Nawˇ mˇ bahˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7) Kʼoeˇ naˇ, nawˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ loˬ˗eu lehˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ.—1 Beˬtuˆluˆ 5:5, 6-ahˇ gui.

16. Kaˬ˗liˇsa˗tawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ taˬ aw˗eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ nga lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga?

¹⁶ Taˬ aw˗eu jeˬ Kaˬ˗liˇsa˗tawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ha geuꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, niˇ gʼaˬ duˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ mui iˇ˗eu meh. Teu gaˇ, zaˬ guˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ ahˇ le˗awˬ lehˇ cawˬ˗eu miˇ neh, Kaˬ˗liˇsa˗tawꞈ gaˇ kawˆ heu sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗euˬ meh. Teu ngeh sheu gʼeh˗eu gʼaˬ, aˬ dui˗ahˇ mui ceh ceh˗eu nui ma bi ahˇ laˇ˗eu, lehˬ laˇ ca laˇ˗eu jeˬ jaˆ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ haw lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Kaˬ˗liˇsa˗tawꞈ niˇ gʼa˗eu aˇ muˇ teu˗ahˇ ahˇ iˇ˗euˬ meh. Uˇ iˇ˗awˇ tiˬ kʼeh naˇ, yaw haiˬ jeˬ hawˇ˗eu laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ ngehˬ cawˬ iˇ ngeh, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ zaˬ˗euˬ meh. Kaˬ˗liˇsa˗tawꞈ ehˇ˗eu, “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu jaˇ uˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗awˇ, ngaˇ jeˬ nah ui cuiˆ ga iˇ˗euˬ kʼawꞈ Aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ ma.” Nawˇ teu neh, muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ ngeh, ha geuꞈ nya˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ keuˆ ni taˬ aw luꞈ ma laˬ?

17, 18. (a) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ bi za mawꞈ˗eu nga? (b) Nawˇ huiˬ laˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ nui ma maˬ ya cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Yaw jeˬ maˬ jeˬ ehˇ haw sheˇ.

¹⁷ Jaˇliꞈ “Zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ, zaˬ guˬ aˇ yamˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˬ. Zaˬ guˬ guˬ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 11:9)  Yeˬhawˇbaˬ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui neh ya dzaw˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ, aˬ jeˬ mˇ˗awˇ aˬ jeˬ noeˬ tsehˆ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu meh. Nawˇ heu loꞈ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ jahˇ kawˇ naˇ ngehˇ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ sheuˬ gʼeh nehˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗eu nga, guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga lehˇ yaw kawˇ˗ehˇ ya mawˇ tehꞈ˗a. Nawˇ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ muiˬ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗awˇ zmˬ iˇ luꞈ˗uˇ. “Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ ngeh neh, nawˬ˗ahˇ beh˗euˬ yaw sahˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗awˬ.”—Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 12:1.

¹⁸ Zaˬ guˬ aˇ yamˬ jiˇ˗eu kawˇ dui dui˗eu meh. Nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ naˇ, tiˬ deuˬ na nyiˇ ngeh neh, tiˬ jeˬ aˇ pyaˇ maˬ ya daˬ˗euˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ pyaˇ daˬ lehˬ˗euˬ miˇ neh, aˇ nah hawˇ˗eu nui ma cawˆ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ heu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ teu gaˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, huiˬ laˇ ngeh nawˬ neh tseˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Meuˬjaˇnaˬ jiˇ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ ngeh, mui niˇ gʼa paw nya dui dui˗eu miˇ neh, tsahˬ gaˆ yamˬ˗ahˇ mui niˇ gʼa˗eu Oˆlamˇpiꞈ˗ahˇ mui laˇ lehˇ kuˇ˗eu kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ 30 kʼoꞈ dzeuˇ iˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ luꞈ˗a siˬ. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ oeˇ mˇ baˇ˗awˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ mˇ luꞈ meh. Tsawˇ myahˇ doˆ˗eu jeˬ, yaw zeu baw˗eu jeˬ, yaw shehꞈ jaˆ˗eu jeˬ, smˇ muiˬ muiˬ˗eu jeˬ heu deuˬ za mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ jawˇ˗iˬ laꞈ kʼaˬ maˬ ya cehˇ˗a lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ˗awˇ, aˇ pyaˇ daˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗awˇ, aˬ cawˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu heu meh lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

19. Nyiˇ ngeh neh nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ, teu˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ nga?

¹⁹ Zaˬ guˬ deuˬ, naw maꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu miˇ neh, ja ceuˬ jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu meh. Nawˇ nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ sawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ heu siˬ neh nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ bi laˆ cawˆ˗a. Nawˬ neh leh jeh˗euˬ heu, yawˬ ngehꞈ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ jah ziꞈ nya meh. Nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ˗eu miˇ neh, “yawˬ ha noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ naˇ, yaw ha mˇ˗euˬ jeˬ guiˬ lahˬ za˗eu meh.”