Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

“Nawˇ . . . k’aˇ noeˬ-euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ nya ni, aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ caw ba luꞈ-uˇ”

“Nawˇ . . . k’aˇ noeˬ-euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ nya ni, aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ caw ba luꞈ-uˇ”

‘Yeˬhawˇbaˬ laꞈ k’oeˇ cehˇ-awˬ. Nawˇ k’aˇ mawꞈ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ biꞈ laꞈ tehꞈ-a.’—Ja ceuˬ 37:4.

Dawˬ caˇ: 135, 81

1. Zaˬ guˬ zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ mehˬ hu paw nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ ya noeˬ tsehˆ-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ bi k’ahˬ lahˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)

 Gaˇ ma maˬ doˆ iˇ mi na-ehˇ aˬ gaˇ iˇ-eu lehˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ-eu heu naˇ nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ zaˬ guˬ zaˬ deuˬ k’awꞈ nui ma tsaˬ-eu paˬ. Dehꞈ ziˇ-aˬ gaˇ ma doˆ iˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ duˇ-awˇ aˬ gaˇ iˇ-eu lehˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ-eu heu naˇ zaˬ guˬ guˬ ngeh yamˬ-ahˇ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ-ehˇ lehˬ hmˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ-eu yaw duˬ baw meh. “Dzeˇ luꞈ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ-eu heu naˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh” lehˇ aˬ buˇ Hehˇteuˬ ehˇ-eu meh. Nawˬ-euˬ laꞈ k’oeˇ toˆ-ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh “Taˬ guˆ. Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma. Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ ngeuˇ ma. Tiˬ jeˬ-ahˇ-iˬ naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ. Ngaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ caw ba nehˬ ma. Nawˬ maꞈ-ahˇ ngaˇ haw piˇ-awˇ ka k’oꞈ ma” lehˇ ehˇ-euˬ daw heu-ahˇ noeˬ mawˇ.—Iˇsaˬyaˇ 41:10.

2. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu mehˬ hu paw-euˬ g’aˇ duˬ bi lehˬ hmˬ mawꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?

2 Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ mehˬ hu paw yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ nya ni g’aˬ biꞈ-eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 12:1; Maꞈtehˬ 6:20) Aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ mawꞈ meh. Heu naˇ nawˇ ya mawˇ-eu jeˬ ya gaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ neh beh-euˬ jeˬ-ahˇ dzaˬ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ nui jeˬ paw neh ji paˇ ngehˬ g’eh nehˬ laꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-awˇ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ neh muiˬ dzehˬ-eu gaˇ ma-ahˇ jiˇ mehˬ nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ muiˬ-eu nui noeˬ nui duˇ heu-ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ naˇ haˬ ngeh aˬ yawꞈ nui k’ahˇ maˬ shiˇ-eu miˇ neh heu loꞈ-ehˇ ehˇ-eu meh. “Ngaˬ-euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni yaw haiˬ mˇ-eu g’aˇ duˬ naw maꞈ nui tsehˆ ahˇ taˬ-euˬ meh . . . dawˬ naˇ haˬ-awˇ ngaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu deuˬ . . . laꞈ k’aˬ cehˇ luꞈ ngeh naw maꞈ noeˬ shaˬ-awˇ daˬ ya ga tehꞈ-a.” (Iˇsaˬyaˇ 65:12-14) Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ yaw gahˇ gahˇ lehˇ tseˇ-eu heu naˇ Yeˬhawˬbaˬ k’ahˬ sehˇ jaˆ-eu meh.—Dawˬdaˬ 27:11.

Nawˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu bawˬ toˆ

3. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˬ jeˬ-euˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu nga?

3 Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˬ jeˬ-euˬ bawˬ toˆ mehˬ nehˬ-eu nga? Nawˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya siˬ nya-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ ya mˇ-eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ neh beh-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 128:1; Maꞈtehˬ 5:3) Jeˬ zaˬ-aˬ dzaˬ-eu dawˇ-eu zaˬ baw-eu heu tehꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-awˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu gaˇ ma-ahˇ bawˬ toˆ bi toˆ mawꞈ-eu meh. Nawˬ-ahˇ beh-euˬ g’aˬ naˇ “G’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ-eu Miˬyehˇ” “Laꞈ k’aˬ cehˇ-eu Miˬyehˇ” tsawˇ haˬ-ahˇ “aˬ yawꞈ-ahˇ duˇ ni” beh-euˬ g’aˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 13:11 MS; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:11 MS; Aˇdahˬbeh-eu 1:27) Nawˇ nui gaˬ Miˬyehˇ-ahˇ dzaw geuꞈ naˇ laꞈ k’aˬ ya cehˇ meh. Jaˇliꞈ-ahˇ “Za-eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ-eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 20:35) Nawˬ-ahˇ toˆ-ehˇ g’eh miˇ-a laˬ? Heu naˇ dehꞈ ziˇ-euˬ gaˇ kawˆ dawˬ pehˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ mehˬ hu paw-euˬ g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ hawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ k’oeˇ taˆ bawˬ toˆ bi toˆ mawꞈ-eu meh.—Maꞈtehˬ 22:36-39-ahˇ gui.

4, 5. Aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬsuˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu nga?

4 Yeˬsuˇ zaˬ guˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dui dui-eu dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ mˇ mehˬ yaꞈ-euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ “noeˬ shaˬ-eu yamˬ” hawˇ-eu “laꞈ k’aˬ cehˇ-eu yamˬ baw-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ k’awꞈ yaw zaˬ-ehˇ g’eh ngeh niˇ g’a gaˇ hawˇ-eu byawˬ g’a gaˇ ya leˇ-eu paˬ. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 3:4) Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ dzaw-eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ 12 k’oꞈ k’awˆ ngeh uˬ duˬ tahˬ nymˇ-euˬ saˬ laˬ deuˬ “aˬ yawꞈ neh ngehˬ k’oꞈ tmˇ k’oꞈ-euˬ dawˬ deuˬ-ahˇ” zahˬ dui dui leˇ-eu meh.—Luˇkaꞈ 2:42, 46, 47.

5 Yeˬsuˇ huiˬ laˇ ngeh Miˬyehˇ ehˇ-eu jeˬ-ehˇ mˇ-eu heu naˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ “shaˬ-eu zahˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ bi mehˬ”-awˇ “myaˆ behꞈ deuˬ myaˆ nuiˆ mawˇ laˇ ni” bi jahˇ mawꞈ-eu meh.” (Luˇkaꞈ 4:18) Ja ceuˬ 40:8-ahˇ “Miˬyehˇ nawˬ-euˬ nui k’ahˇ byah ni ngaˇ mˇ mawꞈ-eu nui ma-ahˇ ma” lehˇ ehˇ-eu Yeˬsuˇ noeˬ-eu jeˬ-ahˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda gaˇ kawˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ ya ehˇ nehˬ-eu laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 10:21-ahˇ gui.) Tiˬ po Yeˬsuˇ maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ ja g’aˬ ngeh Yeˬsuˇ kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ “Ngaˬ-euˬ dzaˇ-aˬ ngaˬ-ahˇ k’ehˇ g’eh leꞈ-euˬ g’aˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ aˬ yawꞈ neh bi mˇ laꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ mˇ jiˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 4:31-34) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ hawˇ-eu nui deuˬ-ahˇ nui gaˬ ya mˇ mawˇ-eu miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Nawˇ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ jahˇ naˇ laꞈ k’aˬ ya cehˇ meh.

6. Aˬ dui-euˬ bawˬ toˆ aˬ cawˬ-ahˇ ja nehˬ-eu aˬ jeˬ miˇ neh yaw muiˬ lehˇ sawˇ-eu nga?

6 Ka li zaˬ g’awˬ mya g’aˬ zaˬ guˬ guˬ ngeh huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ iˇ-awˇ gaˇ teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu meh. nawˇ teu deuˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ g’aˬ na nehˬ-ehˇ nawˬ-euˬ bawˬ toˆ gaˇ kawˆ ngehˬ cawˬ nya mehˇ laˬ? “Suˇ dawˬ maˬ naˇ-aˬ yaw lehˬ myaˬ-awˇ tseˇ dawˬ yaˇ dawˬ naˇ-eu guiˬ lahˬ baw-eu meh.” (Dawˬdaˬ 15:22) Huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ heu naˇ nawˬ-ahˇ tiˬ ziˇ ziˇ lah ni caw ba nehˬ-eu dzaw-eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ mehˇ nmˇ teu deuˬ ehˇ nehˬ laꞈ-eu paˬ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ ngeh hawˇ-eu mˬ taˆ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh g’awˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ dzaw daˆ leꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ-ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ ya mehˬ nehˬ-awˇ shaˬ zahˬ laꞈ k’oeˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ tawꞈ leꞈ-eu heu naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Iˇsaˬyaˇ 50:4-ahˇ gui; Heˬbyehˇ 5:8; 12:2) Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ biꞈ-eu nga lehˇ haw iˇ ma.

G’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ dzehˬ-eu gaˇ pyeuꞈ

7. Zaˬ guˬ g’awˬ mya g’aˬ aˬ jeˬ miˇ neh g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ heu-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu nga?

7 Yeˬsuˇ aˬ dui-ahˇ “g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ”-awˇ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ mehˬ lehˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Nawˇ gaˇ heu nawˬ-euˬ gaˇ dawˬ pehˬ hmˬ bi pyeuꞈ naˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu baw-eu nui k’ahˇ shiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu dehꞈ ziˇ za-eu meh. Gaˇ teu laꞈ k’oeˇ nya laˇ-eu g’aˇ duˬ gaˇ nui deuˬ loꞈ-ehˇ aˇ yamˬ ya zmˬ meh. Zaˬ guˬ ngeh neh huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ iˇ-euˬ mehˇ nmˇ Tiˆmoˇse ehˇ eu “Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni ya mˇ-eu ngaˬ-ahˇ ya leˇ dui dui miˇ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ heu-aˬ ngaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh dahˬ beh ngeh Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ poˆ mawˇ nya-a ehˇ k’awꞈ ngaˇ tsaꞈ gaˬ duˬ nui gaˇ jawˇ paˇ iˇ-euˬ ba la tiˬ siˬ aˇ yamˬ laꞈ k’oeˇ tehꞈ-ehˇ dzaw zaˬ g’awˬ mya g’aˬ za-awˇ tiˬ g’aˬ naˇ bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ shaw-euˬ meh. Ngaˇ zaˬ guˬ deuˬ-euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ-ahˇ ba la 2 siˬ dzaw iˇ g’aˬ naˇ gaˇ yaw shuiꞈ za-awˇ teuˇ gaˇ dzaw zaˬ oeˬ g’aˬ paˇ za-euˬ ma. Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ bi paˇ laˇ gaˇ ya mawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ mehˬ-eu gaˇ heu hmˬ-ahˇ ngaˬ-ahˇ ya leˇ dui dui miˇ-a.” * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.)—1 Teˇsaˬloˇni 2:19.

8. Tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ doe nya ni zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ na aˬ jeˬ jahˇ-eu nga?

8 Zaˬ guˬ tiˬ deuˬ na-aˬ nui jeˬ-euˬ dawˬ ya dzaw-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ k’ahˬ laꞈ taˆ paw pyawˬ-ahˇ jawˇ-eu Jeˇkawˬ ehˇ-eu “Ngaˇ 7 k’oꞈ k’awˆ ngeh ngaˬ-euˬ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ mya ni Biˬyaˬnaˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ mawꞈ miˇ-a. K’oeˇ gaˇ neh tiˬ k’ehˬ naˇ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ dzaw-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ-euˬ ma. Ngaˇ myaˬ tiˬ paˆ Gaˬlaˬpyuˇ dawˬ hawˇ-eu Biˬyaˬnaˬ dawˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ-ahˇ neh sheu cehˆ sheu cehˆ-ehˇ dzaw-euˬ ma. Nga maꞈ-euˬ aˇ muˇ dawˬ peh jaˆ-eu Biˬyaˬnaˬ dawˬ aˇ muˇ-ahˇ jiˇ ngaˬ-euˬ cawˬ jawˇ-eu ma. Ngaˇ 18 k’oꞈ k’awˆ ngeh huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ iˇ g’aˬ naˇ mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ-euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ-ahˇ ya iˇ-euˬ ma. Biˬyaˬnaˬ dawˬ aˇ muˇ-ahˇ aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu ngaˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ miˇ neh zaˬ guˬ-euˬ dzaw nymˇ heu naˇ ngaˬ-euˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ-ahˇ caw ba dui dui-eu meh. Biˬyaˬnaˬ tsawˇ haˬ g’awˬ mya g’aˬ ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ dzaw gaˇ ya leˇ dui dui-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ oe lehˇ ngaˬ-ahˇ kuˇ ngeh myaˬ ni Jaˇliꞈ ya dzaw gaˇ duˇ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ tiˆ-ahˇ keuˆ ni le keuˆ-euˬ meh.”—G’aˬk’ehˇ 2:7, 8 nehˬ-ehˇ sheu cehˆ haw.

9. G’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?

9 G’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ heu naˇ nawˬ-ahˇ gaˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ-eu jeˬ yaw muiˬ muiˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ-eu jeˬ tsaˬ tsaˬ ni jah ziꞈ-eu jeˬ heu deuˬ mehˬ nehˬ laꞈ-eu meh. (Dawˬdaˬ 21:5; 2 Tiˆmoˇseˬ 2:24) Gaˇ heu naˇ laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ nui jah ahˇ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ ya siˬ-euˬ miˇ neh meh. K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh gaˇ mˇ-eu jeˬ jiˇ ya siˬ-euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 3:9.

10. Nawˬ-euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ Jaˇliꞈ dzaw-eu tsawˇ haˬ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ jawˇ k’awꞈ g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ heu-ahˇ nawˇ laꞈ k’aˬ aˬ joˆ-ehˇ cehˇ nya-eu nga?

10 Nawˇ g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ mˇ ngeh tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ-eu deuˬ ui cuiˆ tehꞈ-ehˇ mawˇ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ za meh. Gaˇ heu mˇ-eu g’aˇ duˬ aˇ muˇ muˇ lah ni mehˬ bawˬ ya gm meh. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ eu tsawˇ haˬ-ahˇ poˆ mawˇ nya-euˬ k’awꞈ aˇ muˇ muˇ lah ni gm leˇ-awˇ poˆ-euˬ miˇ neh yawˬ g’aˬ na luꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ ui cuiˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ jawˇ-eu jawˇ duˬ-ahˇ g’oeˬ k’oꞈ byah ni mˇ-euˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Behˬlehˬdawˬ ehˇ-eu “Ngaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ ya tsaꞈ gaˬ-eu ya leˇ dui dui miˇ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi mˇ-euˬ gaˇ miˇ neh ngaˇ sahˬ boꞈ dzaw g’aˬ-awˇ tiˬ k’ehˬ naˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ dahˬ beh-euˬ ma. Aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ g’aˬ ya biꞈ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh ngaˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui miˇ-a. Zaˬ guˬ deuˬ-euˬ Jaˇliꞈ dzaw nymˇ-ahˇ dzaw iˇ-awˇ tiˬ k’ehˬ naˇ yawˬ gaˇ yawˬ huˬ mehˬ mehˬ iˇ-eu gaˇ yaw shuiꞈ za-euˬ ma. Maˇ diˇ naˇ tsaꞈ gaˬ duˬ teu gaˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ tiˆ-ahˇ keu ni nui ma ahˇ tsawˇ haˬ-ahˇ ngaˇ maˬ tahˬ puˬ haw-aˬ. Ehˇ k’awꞈ nui deuˬ naˇ tahˬ puˬ meh. G’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya caw ba-euˬ miˇ neh ngaˬ-ahˇ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ miˇ-a.”—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 11:6.

Nawˬ-euˬ bawˬ toˆ aˬ gaˇ sheuˬ g’eh

11. Zaˬ guˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˬ geu jeˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu nga?

11 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ nya-eu g’awˬ mya ni jaˆ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ zaˬ guˬ g’awˬ mya g’aˬ tsoˆ-eu paw caw ba-eu meh. Bawˬdzaˬnymˇ g’awˬ mya yaˇ nymˇ tsoˆ-eu loˬ meh. Jawˇ duˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yaw zeu taˬ duˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ caw nehˬ-eu heu naˇ nawˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ meh. Mehˇ nmˇ aˬ li aˬ buˇ deuˬ nehˬ-ehˇ ya mˇ taꞈ-eu nawˇ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-awˇ g’awˬ mya jeˬ siˬ nya laˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ-eu jeˬ maˬ laˆ tahˬ maˬ laˆ naˇ ni mˇ-eu jeˬ sheuˬ hehˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ mehˬ bawˬ gm-eu jeˬ heu deu ya siˬ meh.

Miˬyehˇ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ-eu deuˬ naˇ guiˬ lahˬ maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni za meh (Aˇ deuˆ 11-13-ahˇ haw.)

12. Huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ aˬ jeˇ jeˇ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ-eu nga?

12 Menˇ nmˇ Keˇbehˬ ehˇ-eu “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ mawꞈ-eu ma. Ehˇ loꞈ-ehˇ ngaˇ 19 k’oꞈ k’awˆ laˇ ngeh huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ iˇ-euˬ ma. Ngaˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ nymˇ tsoˆ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ ngeuˇ-eu mˇ mˇ-ehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha toˆ piˇ-eu ma. Ngaˇ nymˇ mawˇ kawˇ kawˇ-eu laˇ g’oˆ zaˬ hawˇ-eu laˇ g’oˆ ma jahˇ-eu heu deuˬ dzaw-euˬ ma. K’oeˇ naˇ caw ba-eu aˇ maꞈ nehˬ-ehˇ Heu liˇkeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ laˇ jawˇ duˬ-ahˇ nyiˬ k’oꞈ byah ni Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ iˇ kahˇ tsoˆ lehˇ mˇ iˇ-euˬ ma. Ehˇpa-liˇkaˆ paw tsoˆ-eu tsawˇ haˬ loˬ nga jeˇ lehˇ ya gaˬ ngeh teu gaˇ paˇ caw ba iˇ-euˬ ma. Teu gaˇ Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ ngeh nyiˬ jaw smˬ jaw kaˬ-ahˇ tiˬ poˆ tiˬ gaˇ jiˇ naˇ tiˬ gaˇ tsoˆ tsoˆ-ehˇ cah-euˬ ma. Tsoˆ-eu aˇ muˇ naˇ nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ-ehˇ tiˬ gaˇ jawˇ tiˬ gaˇ mˇ Jaˇliꞈ tiˬ gaˇ gui-eu meh. Teu k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ yawˬ jaw na luꞈ ya tsaꞈ gaˬ iˇ-eu ngaˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu lehˇ miˇ-a. Ngaˬ neh yaw nyiˇ ngeh neh bawˬ toˆ toˆ-euˬ jeˬ ngaˬ neh noeˬ-euˬ naˆ maˬ tseˇ laꞈ k’aˬ bi ceh nehˬ laꞈ-euˬ meh.”

13. Zaˬ guˬ deuˬ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu nga?

13 Huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ haw-euˬ deuˬ nymˇ naˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ luꞈ meh. Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ eu heu naˇ k’aˇ mˇ-eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ mˇ nehˬ-eu miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui laˇ-eu gaˇ pyeuꞈ meh. Beˬdeˬlaˇ nymˇ jiˇ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ Jaˇliꞈ hawˇ-eu paˇ dmˬ nui deuˬ jahˇ doˆ nehˬ-eu meh. Beˬdeˬlaˇ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ Daˇ saˬ-teꞈ ehˇ-eu “ngaˇ 9 k’oꞈ k’awˆ ngeh neh Miˬyehˇ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ sahˬ boꞈ dzaw jiˇ-euˬ tiˬ k’oꞈ taꞈ tiˬ paˆ naˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ ya geuꞈ iˇ-euˬ ma. Ngaˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ ya mˇ iˇ-awˇ teu gaˇ sahˬ boꞈ yaˬ-eu paw ya dzaw-awˇ tiˬ k’ehˬ naˇ kahˬ pyuˇ teuˬ-euˬ poꞈ gaˬ lamˬ gaˇ dzaw-euˬ ma. Heu gaˇ neh ngaˇ ya leˇ-eu naˇ miˇ k’ahˬ doe ni g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ huiˬ laˇ gaˇ aˬ cawˬ-euˬ jeˬ hu ya siˬ nya-eu heu meh. Heu gaˇ ya mˇ-eu ngaˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui miˇ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ peh leˇ ni ya caw ba-eu miˇ neh.”

Nawˇ mehˬ hu paw aˬ jeˬ noeˬ taˬ?

14. Nawˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ tiˬ byah ni mˇ-eu g’aˇ duˬ nymˇ mi na-ehˇ aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga?

14 Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ tiˬ byah ni mˇ-eu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ nawˇ aˬ joˆ-ehˇ lehˬ hmˬ taˬ leˬ? Nawˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ nya-eu g’aˇ duˬ Ka li zaˬ-euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ-euˬ loˬ meh. Jaˇliꞈ-ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ya pyehˆ tseˇ-awˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ-eu uˬ taꞈ bawˬ dzaˬ duˬ-ahˇ leh jeh-awˇ nawˬ-euˬ nui jah ya mˇ mawˇ-eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ-ahˇ jawˇ ngeh k’awꞈ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ-eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ ni laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ naˇ haˬ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ-eu heu neh aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ nui ma ahˇ-eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh. K’oeˇ uˬ taꞈ Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ laˆ luiˆ laˆ saˆ gaˇ k’awꞈ caw ba ma lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui ma keuˆ-awˇ taˬ aw-eu deuˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ zmˬ-awˇ bi caw ba mawꞈ-eu meh. (Ja ceuˬ 110:3-ahˇ gui; G’aˬk’ehˇ 6:1-3) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ-ahˇ kuˇ-awˇ miˇ shaˬ naˬ liˬ bi geuꞈ-euˬ heu naˇ “Ka li zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ Tiˆmoˇseˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu” miˇ neh meh.—G’aˬk’ehˇ 16:1-5.

15. Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ nya ni gaˇ poˆ mawˇ nya-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ caw ba nehˬ-eu nga?

15 Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ tiˬ byah ni mˇ-eu deuˬ myaˬ ni gaˇ jaˆ-eu loˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 18:2, 3) Nawˬ-euˬ jawˇ k’ahˬ-ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ mˇ-eu gaˇ za nya-eu g’aˇ duˬ aˇ yamˬ g’awˬ mya maˬ jiˇ leˇ-eu jeˬ-ahˇ dzaw-eu lehˇ nawˇ bawˬ toˆ toˆ nya meh. Nawˬ neh bawˬ toˆ toˆ taˬ-euˬ jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ hawˇ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu nui deuˬ-ahˇ ja nehˬ-awˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ nya-eu meh. K’oeˇ naˇ Jaˇliꞈ-ahˇ “yawˬ ha noeˬ taˬ-euˬ jeˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ naˇ yawˬ ha mˇ-euˬ jeˬ guiˬ lahˬ za-eu meh” lehˇ paˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—Dawˬdaˬ 16:3; 20:18.

16. Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ-eu heu naˇ aˬ joˆ joˆ-ehˇ paˇ caw ba-eu nga?

16 Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ mehˬ hu paw laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ teu-ahˇ ziꞈ dah ni bi tuˆ tehˬ mawꞈ meh lehˇ nawˇ jah ziꞈ nya meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:18, 19-ahˇ gui.) Miˬyehˇ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ-eu heu naˇ nawˇ-ahˇ Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ luꞈ-eu nui deuˬ nehˬ-ehˇ gaˇ mˇ taꞈ ngeh noeˬ dahˇ doe-eu Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. K’oeˇ tehꞈ-ehˇ maˬ g’aˬ ni yaw nyiˇ ngeh neh Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah ni mˇ-eu heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nymˇ dahˬ dahˬ dzaˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ g’awˬ mya ni caw ba nehˬ nya lehˇ g’awˬ myaˬ g’aˬ ya siˬ-euˬ meh. Huˬ mehˬ mehˬ-eu deuˬ myaˬ ni sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ-euˬ k’awꞈ nyiˬ g’aˬ luꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ heu-ahˇ paˇ mˇ daˆ leꞈ-eu meh.—Loˇmaˆ 16:3, 4.

17, 18. Bawˬ toˆ toˆ-eu jeˬ nawˬ-euˬ nui ma nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?

17 Ja ceuˬ 20:4-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “Nawˇ k’aˇ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ za-awˇ k’aˇ noeˬ-euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ caw ba luꞈ-uˇ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Mehˬ hu paw-euˬ g’aˇ duˬ nawˇ bawˬ toˆ toˆ ngeh maˇ maˇ ni nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ mawꞈ nya lehˇ shaˇ noeˬ uˬ taꞈ nymˇ aˬ dui-euˬ saˇ ka-ahˇ Yeˬhawˇbaˇ aˬ jeˬ jahˇ-eu lehˇ g’eh-eu nga? K’oeˇ naˇ nawˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ aˬ jeˬ mˇ nehˬ nya-eu nga lehˇ shaˇ noeˬ-awˇ aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ-eu g’aˇ duˬ bawˬ toˆ toˆ.

18 Dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni zmˬ naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ ya ciˬ huiˬ-eu miˇ neh nawˇ k’awꞈ laꞈ k’aˬ ya cehˇ dui dui tehꞈ-a. “[Yeˬhawˇbaˬ] laꞈ k’oeˇ cehˇ-awˬ. Nawˇ k’aˇ mawꞈ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ biꞈ laꞈ tehꞈ-a.”—Ja ceuˬ 37:4.

^ Dzaw nymˇ heu-euˬ dah zaˇ nymˇ naˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ tsaꞈ gaˬ-eu dzaw nymˇ jaˆ laˇ.