Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha-euˬ mawˇ do-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya haw piˇ-eu gaˇ kaw noeˬ tsehˆ ngeh Jaˇliꞈ-ahˇ dawˬ pehˇ ya taˬ-eu meh. Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha-ahˇ haw piˇ-eu g’aˇ duˬ miˬ beuˆ beuˆ nymˇ miˬ beuˆ maˬ tehˇ maˬ ngeuˇ naˇ miˬ beuˆ nui jeˬ zmˬ-eu heu naˇ bahˬ-eu jeˬ pyeuꞈ nga lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. Laꞈ oˆ jaˆ-eu gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.

Tsawˇ haˬ zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw dui dui-eu meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ-aˬ “saꞈ laˇ iˇ byoe pyeuꞈ” meh lehˇ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 36:9) Teu miˇ neh Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha hawˇ-eu yawˬ ha-euˬ myawˬ gahˬ-ahˇ haw piˇ ngeh aˬ cawˬ-ahˇ laˆ sehꞈ-awˇ iˬ baˇ maˬ ya bi keuˆ le-eu g’aˇ duˬ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ sehꞈ ni k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya leh jeh-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 22:8; Ja ceuˬ 51:14.

Maˇ diˇ naˇ aˬ geu jeˬ neh k’awꞈ shiˬ laˆ doˆ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ miˬ beuˆ ngehˬ-ehˇ dzehˬ diˇ daˬ-ehˇ maˬ ehˇ laˆ lehˬ-awˇ neh maˬ ehˇ tsawˇ haˬ-ahˇ laˆ sehꞈ-eu awˬ dui dui meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) K’oeˇ naˇ yaw hai mˇ-eu deuˬ nymˇ sahˇ g’aˬ miˬ beuˆ jaˆ gaˇ ya mawˇ ngeh tsawˬ guˆ iˇ-awˇ tsawˇ haˬ sehꞈ-eu aˇ tiˆ le keuˆ nya-eu meh.

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ-eu mehˬ hu ngeh miˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ mi cehˇ shaꞈ g’eh-awˬ lehˇ ehˇ nehˬ-eu heu naˇ yawˬ ha-ahˇ laˆ piˇ-eu g’aˇ duˬ maˬ ngeuˇ-a. (Luˇkaꞈ 22:36, 38) Ka li zaˬ deuˬ miˬ beuˆ mi cehˇ nyehꞈ tehˬ luꞈ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ laˆ tahˬ laˆ naˇ-eu yaw haiˬ jeˬ maˬ ya mˇ-a lehˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ehˇ nehˬ mawꞈ-eu miˇ neh teu loꞈ-ehˬ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 22:52) Beˬtuˆluˆ neh piˇ ma-euˬ zaˬ k’aˆ-ahˇ mi cehˇ coeˇ g’aˬ ngeh Yeˬsuˇ Beˬtuˆluˆ-ahˇ “mi cehˇ-ahˇ tawˆ k’awˆ laꞈ k’oeˇ soeˬ ahˇ k’oꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ “mi cehˇ-ahˇ nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ mi cehˇ laꞈ-ahˇ ya shiˇ tehꞈ-a” lehˇ paˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Heu-aˬ nymˇ iˬ nah Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ jiˇ sheuˬ g’eh-eu Jaˇliꞈ zahˇ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 26:51, 52.

Miˇkaˬ 4:3-ahˇ “miˇ k’ahˬ tsawˇ jeuˬ guiˇ maˬ deuˆ-ehˇ guiˇ mˇ-eu jeˬ maˬ paˇ baw-aˇ” lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ nehˇ taˬ-euˬ meh. Maˇ maˇ ni g’eh-eu Ka li zaˬ deuˬ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ-ahˇ gaˬ meh lehˇ tsawˇ haˬ deuˬ siˬ nya-eu meh. Aˬ yawˬ maꞈ Miˬyehˇ neh g’aˬ k’ehˇ Pawˇluˆ-ahˇ g’oe-awˇ “aˬ cawˬ yaw doeˇ jahˇ laˇ ngeh yaw doeˇ taˬ jahˇ k’oꞈ nehˬ” “tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ ni yawˬ ha k’aˇ g’eh nya-eu loꞈ-ehˇ leh jeh-awˇ dehꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ mˇ caw-eu meh. (Loˇmaˆ 12:17, 18) Pawˇluˆ aˇ naˆ ni shaˬ-awˇ “tahˇ joe joe laˇ gaˇ” keuˆ ni ya tahˬ puˬ k’awꞈ dawˬ heu-ahˇ mˇ caw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha-ahˇ haw piˇ-eu g’aˇ duˬ Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ mˇ bahˬ haw-a. (2 Gawˇliˬtu 11:26) Yaw bahˬ jeˬ mˇ ngeh to-aˬ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ-ahˇ nui ma taˬ-awˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ-aˬ guiˇ deuˆ-eu keu ka naˆ maˬ tseˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu meh” lehˇ jah-eu ma.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 9:18.

Ka li zaˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ dehꞈ ziˇ-aˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ naˆ maˬ tseˇ poeˬ-eu meh. “Pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ baˬ da neh yaw dehꞈ ya dehꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a” lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. (Luˇkaꞈ 12:15) Teu miˇ neh tahˇ joe deuˬ-ahˇ yawˬ muiˬ paˬ-ehˇ ngehˬ k’awˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ naˇ “aˬ cawˬ yaw doeˇ jahˇ laˇ k’awˬ yaw doeˇ taˬ jahˇ k’oꞈ nehˬ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ dawˬ-ahˇ ya mˇ caw meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ bi yuˇ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu  meh. (Maꞈtehˬ 5:39, 40; Luˇkaꞈ 6:29) * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Aˬ joˆ jahˇ-awˇ aˬ dui-euˬ uˬ k’awˇ buˬ iˇ nga lehˇ ya jahˇ-eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ-ahˇ mˇ caw-awˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ neh “huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ-eu nui ma”-ahˇ yahˇ naˇ buˬ iˇ law iˇ nya-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:16) Pu zaˬ deuˬ aˬ dui tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ haw piˇ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Dawˬdaˬ 18:10.

Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw zeu taˬ meh. (Loˇmaˆ 14:21) Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha-ahˇ haw piˇ-eu g’aˇ duˬ miˬ beuˆ jaˆ-eu siˬ nya ngeh tsawˬ guˆ iˇ-eu maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ tiꞈ tiꞈ nya-eu meh. Aˬ dui miˬ beuˆ bi jaˆ nya-eu k’awꞈ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ sahˬ tiꞈ tiꞈ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ maˬ ya jahˇ-a.—1 Gawˇliˬtu 10:32, 33; 13:4, 5.

Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ dzaw geuꞈ duˬ ya pyeuˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 4:2; 1 Beˬtuˆluˆ 5:2, 3) Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ yaw doeˇ jahˇ laˇ gaˇ laˆ piˇ-eu g’aˇ duˬ miˬ beuˆ bi jaˆ naˇ aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ Jaˇliꞈ zahˇ jaˆ-eu loꞈ-ehˇ mehˬ nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ miˬ beuˆ k’oeˇ paˇ bi jaˆ naˇ aˬ yawꞈ laˬ k’oeˇ dzaw geuꞈ nya-eu yaw muiˬ jeˬ maˬ ahˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ Ka li zaˬ aˇ muˇ-euˬ gaˇ deuˬ-ahˇ maˬ ya mˇ-a. Gaˇ kawˆ-eu miˬ beuˆ saꞈ-awˇ gaˇ ya mˇ-eu deuˬ-ahˇ jiˇ ehˇ keuˆ mawꞈ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ leh jeh-awˇ gaˇ poˆ paˇ naˇ muiˬ dzehˬ tehꞈ-a. *—Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.

Ka li zaˬ deuˬ yawˬ ha pehˬ hawˇ-eu yawˬ ha-euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ-awˇ aˬ jeˬ gaˇ mˇ-eu lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh Jaˇliꞈ zahˇ-ah tsaˬ ni noeˬ tsehˆ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Nui gahˇ ahˇ-eu Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh zahˇ heu deuˬ biꞈ nehˬ laꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ ziꞈ dah ni g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ-eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ yawˬ ha-ahˇ haw piˇ-eu g’aˇ duˬ miˬ beuˆ maˬ bi jaˆ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-ahˇ nui ma taˬ-awˇ Jaˇliꞈ zahˇ mˇ caw naˇ aˬ myah luˇ guˆ-eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya-eu meh.—Ja ceuˬ 97:10; Dawˬdaˬ 1:33; 2:6, 7.